تأمّلی بر «سوژه» ژاک لَکان در بستر «زبان» دگردیسی و یا تکامل زبان؟

پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

مقاله 6، دوره 1، شماره 1، اسفند 1397، صفحه 93-119   

نوع مقاله: پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/rllf.v2i2.53163

نویسنده

وحید نژادمحمد^*

دانشگاه تبریز

چکیده

فلسفه روانکاویِ ژاک لَکان (Jacques Lacan) بسیاری از حیطه‌های زیستی-اِدراکیِ انسان را در قلمرو روانکاوی تحت تأثیر قرار داده و به پرسش‌های بی‌شماری در قالب زبان، گفتار و ساختارِ ناخودآگاه در قالب بحث‌هایِ روانکاوی، ادلّه کامل و کافی ارائه کرده است. لَکان، فیلسوف و روانکاو فرانسوی، توانسته است مسئله هستی زبان، گفتار و ناخودآگاه را در قالب عناصری همچون هذیانِ بیماران روان‌نژند (نِوروتیک)، پارادوکسِ غیر، سوژه، استعاره پدری، موجّهات (modales)، میلِ درونی (désir)، شیء مطلوب (objet) را مطرح کند تا پاسخی به برخی معمّاهای فلسفی-روانکاوی ارائه دهد. کُلیّت مفاهیم لَکان در یک زنجیره به هم متصل بوده و بعضاً به اِبهام و غامض بودن یاد می‌شود. نزد وی، نشانه‌ها (ی بیماری) می‌توانند حاملِ معنا باشند. این نشانه‌ها برای خود دارای زبان نظام‌مند و ساختار پیچیده هستند. از سوی دیگر «ساختارِ» لَکان یک ساختار بین‌ذهنیّتی است که با مجموعه­ای از واقعیّات روانی-پنهانیِ سوژه سروکار دارد. در این مقاله تلاش بر این است تا با گذر از عناصر، مولّفه‌ها و تبیین جایگاه ساختارگرایی، زبان­شناسی و روانکاوی نزد لَکان، برداشت‌های وی از زبان، معنا و گفتار را در زنجیره‌های «معنایی»، «نشانه­ای» و «دالّ‌ها» نمایان کرده و نقش فلسفه را در تعریف روانکاوی وی نشان دهیم.

کلیدواژه‌ها

زبان؛ ساختار؛ سوژه؛ ناخودآگاه؛ دال؛ گفتار؛ زنجیره دلالت

مراجع

اونز، دیلن. (1386). فرهنگ مقدماتی اصطلاحاتِ روانکاوی لاکانی. ترجمه مهدی پارسا و مهدی رفیع. تهران: نشر گام نو.

راسخ‌مهند، محمد. (1392). درآمدی بر زبان‌شناسیِ شناختی، نظریه‌ها و مفاهیم. تهران: سمت.

موللی، کرامت. (1388). مقدمه‌ای بر روانکاویِ لاکان. تهران: نشر دانژه.

هایدگر، مارتین. (1385). هستی و زمان. ترجمه سیاوش جمادی. تهران: ققنوس.

Arrive, Michel. (1985). «Signifiant saussurien et signifiant lacanien». Langages. Vol. 19, n°77.

Barthes, Roland. (1972). Le Degre Zero de l’ecriture. Paris. Points-Seuil.

Benveniste, Emile. (1966). Problèmes de linguistique generale. tome 1, Paris, Gallimard.

Dosse, François. (1992). Histoire du structuralisme. «Le champ du signe». tome 1, Paris, La Decouverte.

Fasold, Ralph W. (1990). Sociolinguistics of Language. Oxford, Blackwell.

Fontaine-De Visscher Luce. (1966). «La pensee du langage chez Heidegger». In: Revue Philosophique de Louvain. Troisième serie. Tome 64, N°82, pp. 224-262.

Foucault, Michel. (1989). L’archeologie du savoir. Paris, Gallimard.

Freud, Sigmund. (1969). Le rêve et son interpretation. Paris, Gallimard.

Freud, Sigmund. (1985). Le trouble psychogène de la vision in Nevrose. psychose et perversion. Paris, PUF.

Heidegger, Martin. (1976). Acheminement vers la parole. Paris, Gallimard.

Jakobson, Roman. (1973). Essais de linguistique generale. tome 2, Paris, Minuit.

Juranville, Alain. (1984). Lacan et La philosophie. Paris, PUF.

Kahnamouipour, Jaleh., Khattate, Nasrine. (1995). La critique litteraire. Teheran, Samt.

Kristeva, Julia. (1981). Le langage, cet inconnu. Paris, Seuil.

Lacan, Jacques. (1953). Ecrits I. Paris, Seuil.

Lacan, Jacques. (1959). Seminaire VI. Paris, Seuil.

Lacan, Jacques. (1966). Ecrits. Paris, Seuil.

Lacan, Jacques. (1973). Les quatre concepts fondamentaux de la psychanalyse. Livre XI. Paris, Seuil.

Lacan, Jacques. (1975). Seminaire I. Paris, Seuil.

Lacan, Jacques. (1978). Seminaire II. Paris, Seuil.

Lacan, Jacques. (1981). Seminaire III. «Les psychoses », Paris, Seuil.

Lacan, Jacques. (1998). Seminaire V. Paris, Seuil.

Lemaire, Anika. (1977). Jacques Lacan. Bruxelles. Pierre Mardaga.

Levinas, Emanuel. (1964). Totalite et Infini. Paris, La Haye.

Merleau-Ponty, Maurice. (1945). Phenomenologie de la perception. Paris, Gallimard.

Saussure, Ferdinand De. (1986). Cours de linguistique generale. Paris, Payot.

Strauss, Claude-Levi. (1964). Le Cru et le cuit. Paris, Plon.