ترجمه پذیری اشعار حافظ؛ با نگاهی به برگردان فرانسوی فوشه کور

پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

مقاله 12، دوره 2، شماره 1، شهریور 1398، صفحه 255-274   

نوع مقاله: پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/rltf.v1i2.85012

نویسندگان

بهزاد هاشمی^{* 1}؛ شهباز محسنی²

¹دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد

چکیده

برگردان شعر یکی از مهم ‌ترین مباحث در زمینۀ پژوهش‌ های ترجمه بوده که همواره توجه و اهتمام صاحب ‌نظران این حوزه را به خود جلب کرده است. درآمیختگی زبان شعر با احساسات شاعر در کنار ابهام و پیچیدگی ساختار شعر و پیوستگی آن با عناصری همچون آرایه‌ های ادبی، صور خیال و موسیقی شعر، ویژگی خاصی به آن بخشیده به‌ طوری‌ که برگردان آن را دو چندان مشکل ساخته است. گو اینکه برخی پژوهندگان ترجمه، برگردان شعر را کاری ناممکن می‌دانند. در این میان برگرداندن اشعار حافظ با برخورداری از تمامی خصوصیات شعر و درهم تنیدگی صورت و معنی و بخصوص ایهام گویی ­های حافظ، امری است عملاً غیرممکن. ازاین ‌رو مترجم شعر حافظ علاوه بر بهره‌ مندی از ویژگی ‌های یک مترجمِ ادبی باید با زبان شعر او و ویژگی ‌های آن، ازجمله بافت و فضای حاکم بر متن، کاربرد آرایه ‌های ادبی، توجه به عنصر تکرار، موسیقی درونی شعر و کاربرد اسامی خاص آشنا باشد. هدف از این مقاله - که با رویکردی توصیفی – تحلیلی تدوین گردیده - کندوکاوی است در باب ترجمۀ اشعار حافظ به زبان فرانسه به قلم ادیب و ایران‌ شناس فرانسوی، شارل انری دو فوشه کور(Charles Henri de Fouchécour)؛ و بررسی دشواری ‌ها و کاستی ‌های این برگردان و نهایتاً شناخت جنبه‌ های ترجمه پذیر و ترجمه ناپذیر این دیوان با تکیه بر نظر کارشناسان ترجمه در عصر حاضر است. برای نیل به این منظور نخست ویژگی ‌های دو غزل از حافظ را بررسی می‌کنیم، آنگاه به تحلیل ترجمه دو فوشه کور از آنها – به‌عنوان مشت نمونه خروار- خواهیم پرداخت. در آخر سعی خواهیم کرد این نکته را روشن کنیم که بی‌ توجهی به برخی از ویژگی‌ های شعری حافظ در این ترجمه، تا چه اندازه به انتقال پیام متن اصلی خلل وارد کرده است.
 

کلیدواژه‌ها

دیوان حافظ؛ ترجمه شعر؛ نقد ترجمه فرانسوی فوشه کور؛ ترجمه پذیری و ترجمه ناپذیری شعر

مراجع

احمدی، محمدرحیم. (1395). نقد ترجمه ادبی. تهران: رهنما.

جفری، آرتور. (1372). واژه‌های دخیل در قرآن مجید. ترجمه فریدون بدره ای. تهران: توس.

حافظ، شمس‌الدین محمد. (1372). حافظ. تصحیح قزوینی و قاسم غنی. تهران: نگاه.

حافظ. (1380). حافظ به چهار زبان فارسی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی. ترجمه فریدریش روکرت، آرتور جان آربری، هومن نیک بل، ونسان مونتی. تهران: فرهنگسرای میردشتی و نشر پیکان.

حافظ، شمس‌الدین محمد. (1382). غزلیات حافظ. تصحیح عبدالعلی ادیب برومند. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

حدیدی، جواد. (1373). از سعدی تا آراگون، تأثیر ادبیات فارسی در ادبیات فرانسه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

خرمشاهی، بهاءالدین. (1367). حافظ‌نامه. ج.2. تهران: علمی فرهنگی و سروش.

دهخدا، علی‌اکبر. (1371). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.

لطفی پور ساعدی، کاظم. (1379). درآمدی به اصول و روش ترجمه. تهران: مرکز نشر.

میرعمادی، سید علی. (1369). تئوری‌های ترجمه و تفاوت ترجمه مکتوب و همزمان. تهران: بهارستان.

هاشمی میناباد، حسن. (1383). ترجمه عناصر فرهنگی. مطالعات ترجمه. شماره 5.

هاشمی میناباد، حسن. (1396). ابزارهای مفهومی نقد ترجمه (2)، فنون و راهبردها، تکنیک‌ها و تاکتیک‌ها. فصل نامه نقد کتاب. سال سوم شماره 12. زمستان.

Berman Antoine. (1984). l'Epreuve de l'etranger, culture et traduction dans l'Allemagne romantique, Gallimard.

Berman Antoine. (1999). la traduction et la lettre ou l'auberge du lointain, Seuil.

De Fouchecour Charles-Henri (2006).Le Divân, Hâfez de Chiraz par. Verdier poche, Paris.

Gharagozli Kâmrân. (2007). Entretien avec Henri de FoucheCour, Revue de Teheran. n 22, septembre.

Monteil Vincent (2001). HAFEZ in English, French, German and Persian, Farhangseray Mirdashti.

Safa Z. (1964). Anthologie de la poesie persane. Gallimard.

Zendehboudi Mehran. (2008). la traductologie française, Mohaggeg