ضرورت اجرای طرح حوزه‌های آبخیز شهری در نواحی خشک و نیمه خشک ایران(مطالعه‌ی موردی آبخیز شهری بیرجند)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 2، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 6، تیر 1385   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v4i6.3064

نویسندگان

جوان جوان^* ؛ فال سلیمان فال سلیمان

چکیده

در دهه‌های اخیر در کشور ما ایران، به‌دلیل افزایش جمعیت و نرخ رو به رشد آن و از سوی دیگر مهاجرت‌های غیر قابل کنترل جمعیت روستانشین به سوی مراکز شهری، ساختارهای زیر بنایی و تشکیلاتی نیز به صورت تصاعدی به سمت حوزه‌های شهری واقع در نواحی خشک و نیمه خشک متمرکز شده است. لیکن در روند توسعه‌ی فیزیکی مناطق شهری، به مسائل مربوط به زیر ساخت‌های طبیعی، مبانی هیدرولوژیکی و ویژگی‌های اقلیمی توجه کافی نشده است. در اقالیم خشک میزان بارش کم، نا منظّم و پراکنده است. علی‌رغم کمی بارش، بخش قابل توجهی از بارندگی‌ها تند، ناگهانی و کوتاه مدّت بوده و سیلاب‌های با دبی نسبتا زیاد ایجاد می‌کند. با توجه به این‌که یکی از واحدهای ژئومورفولوژیکی در مناطق خشک مخروط افکنه‌هااست، جریان سیلاب روی آنها در بخش پایین دست به صورت کانال‌های شریانی و پخشی بوده، که در مواقع سیلاب‌های شدید به شدّت ناپایداراند. متأسفانه در سال‌های اخیر با توسعه‌ی روز افزون جمعیت شهرها، ساخت و سازهای شهری به سمت مخروط افکنه‌ها گسترش یافته و احتمال خطرات ناشی از سیلاب‌های ناگهانی همواره تهدید زاست.شهر بیرجند، به عنوان مهمترین و بزرگترین مرکز شهری واقع در شرق کشور، یکی از شهرهایی است که بارها در معرض سیلاب‌های مخرّب قرار گرفته است. نوشتار حاضر، با تحلیل ویژگی‌های اقلیمی، فیزیوگرافی و هیدرولوژیکی مسیل‌های شمالی و جنوبی شهر بیرجند و بررسی احتمال سیل آنها، به پیشنهاد اقدامات حفاظتی مناسب برای حفاظت شهر بیرجند در مقابل سیلاب‌ها می‌پردازد.(1)