تأثیر تعاونی‌ آب بران بر نگرش کشاورزان نسبت به مدیریت آب کشاورزی: مطالعه موردی استان خراسان رضوی

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 6، دوره 22، شماره 2، مهر 1387، صفحه 71-85   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead2.v1387i2.1150

نویسندگان

علی اصغر شاهرودی^* ؛ محمد چیذری؛ غلامرضا پزشکی راد

گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

چکیده
هدف این تحقیق بررسی و تحلیل عوامل تأثیرگذار بر نگرش کشاورزان نسبت به شیوه‌های مدیریت آب کشاورزی با رویکرد مقایسه دو گروه کشاورزان در شبکه‌های آبیاری دارای تعاونی آب‌بران و فاقد آن است. این تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی و علّی- مقایسه‌ای می‌باشد که با استفاده از روش پیمایش انجام گرفته است. کشاورزان شبکه‌های آبیاری در استان خراسان رضوی جامعه آماری این تحقیق را تشکیل می‌دهند که با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای، تعداد 335 کشاورز به صورت کاملاً تصادفی انتخاب شدند. روایی پرسشنامه از طریق نظرخواهی از اعضای هیأت علمی دانشکده کشاورزی در دانشگاه تربیت مدرس و متخصصان و کارشناسان اجرایی سازمان جهاد کشاورزی و شرکت سهامی آب منطقه‌ای در استان خراسان رضوی پس از چند مرحله اصلاح و بازنگری به دست آمد. آزمون مقدماتی نیز برای به دست آوردن پایایی ابزار پژوهش انجام گرفت و ضرایب اطمینان آلفای کرونباخ (α) برای بخش‌های مختلف پرسشنامه بین 73/0 تا 86/0 محاسبه شد. نتایج حاصل از یافته‌های توصیفی نشان داد میزان نگرش بیش از نیمی از پاسخگویان (1/55%) در شبکه آبیاری دارای تعاونی آب‌بران نسبت به مدیریت آب کشاورزی در سطوح مثبت و نسبتاً مثبت قرار داشتند. نتایج حاصل از تحلیل‌های آماری نیز نشان داد که تعاونی آب‌بران بر توسعه عوامل سرمایه‌های اجتماعی، انسانی، فیزیکی، مالی و طبیعی بسیار تأثیرگذار بودند، به طوری که شبکه‌ آبیاری دارای تعاونی‌ آب‌بران با ارتقای مؤلفه‌های اعتماد، انسجام و مشارکت اجتماعی، بهبود تماس‌های ترویجی، گسترش کانال‌های اطلاع‌رسانی مناسب، بهبود وضعیت نظام آبیاری منطقه و مشارکت بیشتر آب‌بران در مدیریت آب آبیاری بر میزان نگرش کشاورزان در زمینه توسعه و به کارگیری شیوه‌های مدیریت آب کشاورزی به خصوص سرمایه‌گذاری در تکنولوژی آبیاری تحت فشار نسبت به شبکه‌های فاقد این تعاونی اثربخش‌تر بودند.

کلیدواژه‌ها

تعاونی آب‌بران؛ کشاورز؛ نگرش؛ مدیریت آب کشاورزی؛ ترویج کشاورزی

مراجع

1. احسانی، م.، و ه، خالدی. 1382. بهره‌وری آب کشاورزی. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران.
2. ازکیا، م.، و غ.ر، غفاری. 1383. توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران. نشر نی، تهران.
3. افشار، ب. 1383. عملیاتی نبودن آیین نامه مصرف بهینة آب کشاورزی. گوهران کویر. مجموعه مقالات اولین همایش بررسی مشکلات شبکه های آبیاری، زهکشی و مصرف بهینه آب کشاورزی، تهران، ص 102-101.
4. بهره‌دار، د.، و م.ر، آل‌یاسین. 1381. مدیریت نوین آبیاری و تأثیر آن بر رفتار شبکه های آبیاری. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران.
5. پورزند، ا. بهبود مدیریت مصرف آب، اولین گام برای دستیابی به امنیت غذایی. مجموعه مقالات یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران،‌ تهران، ص 468-455.
6. حیدریان، 1. 1382. انتقال مدیریت: روش‌ها، موانع و راهکارها.سومین کارگاه فنی مشارکت آب بران در مدیریت شبکه‌های آبیاری، کرج، 8 بهمن، ص 81-25.
7. حیدریان، ا.، ابن علی، ف.، و م، مسچی. 1381. راهنمای پایش و ارزشیابی انتقال مدیریت آبیاری. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران.
8. فرشی، ع. الف.، خیرابی، ج.، سیادت، ح.، میرلطیفی، م.، دربندی، م.، سلامت، ع. ر.، انتصاری، م. ر.، و م.ح، سادات‌میرئی. 1382. مدیریت آب آبیاری در مزرعه. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران.
9. کشاورز، ع.، و ک، صادق زاده. 1379. مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی، برآورد تقاضا برای آینده، بحرانهای خشکسالی، وضعیت موجود، چشم اندازهای آینده و راهکارهایی جهت بهینه سازی مصرف آب. مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، کرج.
10. محمدی نیک‌پور، ع.ر.، و ع.ر، پرستار. 1385. آب محور توسعه تولیدات زراعی در استان خراسان رضوی. خبرنامه جهاد کشاورزی خراسان رضوی، سال 4، شماره 23، ص 7.
11. هاشمی‌نیا، م. 1383. مدیریت آب در کشاورزی. دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.
12. Burton, M., Marsh, S., and Patterson, J. 2006. Community attitudes towards water management in the Moore Catchment, Western Australia. Agricultural Systems, IN PRESS, [On-line], Available on WWW: URL: http://www.sciencedirect.com.
13. Bustos, R. Marre, M., and Chambouleyron, 2001. Performance of water users’ associations in the Lower Tunuyan area, Argentina. Irrigation and Drainage Systems, 15: 235–246.
14. Davis, J.A. 1971. Elementary Survey Analysis. Englewood, Prentice Hall, NJ.
15. FAO, 2001. Guidelines for Participatory Training and Extension in Farmers’ Water Management. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, [On-line], Available on WWW: URL: http://www.fao.org/participation/english_web_new/content_en/Sector_doc/water_management.pdf.
16. Heyd, H., and Neef, A. 2004. Participation of local people in water management: evidence from the Mae SA wathershed, Northern Thailand. International Food Policy Research Institute, Washington.
17. Howarth, S.E., and Lal, N.K. 2002. Irrigation and participation: Rehabilitation of the Rajapur project in Nepal. Irrigation and Drainage Systems, 16: 111–138.
18. Howarth, S.E., Parajuli, U.N., Baral, J.R., Nott1, G.A., Adhikari, B.R., Gautam, D.R., and Menuka, K.C. 2005. Promoting good governance of water users’ associations in Nepal, Department of Irrigation of His Majesty’s Government of Nepal.
19. Ison, R., and Russell, D. 2000. Agricultural extension and rural development: breaking out of traditions. Cambridge, Cambridge University Press, UK.
20. Joseph, C.J. 2001. Beneficiency participation in irrigation water menegemnt: the kerala experience. Discussion Paper No. 36, Kerala Research Programme on Local Level Development.
21. Krejcie, R.V., and Morgan, D.W. 1970. Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, (30): 607-610.
22. Li, Y., and Lindner, J.R. 2005. China agricultural university faculty perceptions about barriers to diffusion of web-based distance education. A paper presented at the 21^st Annual Conference of the Association for International Agricultural and Extension Education, San Antonio, TX, 78-89.
23. Lin, Z.C. 2002. Participatory irrigation management by farmers: local incentives for self-financing irrigation and drainage districts in China. The Environment and Social Development Unit, WBOB.
24. Lise, W. 2000. Factors influencing people’s participation in forest management in India. Ecological Economics, 34: 379–392.
25. Mathmaluwe, S.M. 2003. Effects of irrigation management transfer on water productivity and water use efficiency: a case study from Mahaweli system. Water Professionals’ Symposium, Colombo, Sri Lanka.
26. Peter, J.R. 2004. Participatory irrigation management. International Network on Participatory Irrigation Management, Washington DC.
27. Pradhan, P. Water users’ associations towards diversified activities: experiences of Nepal and other countries. Indiana Workshop in Political Theory and Policy Analysis.
28. Ruben, R., and Lerman, Z. 2005. Why Nicaraguan peasants stay in agricultural production cooperatives. Discussion Paper No. 13.04, [On-line], Available on WWW: url: http://departments. agri. huji. ac. il/ economics/ lerman-why.pdf.
29. Samad, M., and Vermillion, D. 1999. Assessment of participatory management of irrigation schemes in Sri Lanka: Partial reforms and benefits. Research Report 34, International Water Management Institute, Colombo, Sri Lanka.
30. Starkloff, R. 2001. Farmers’ perception of the social mobilization of water user organization in the Sindh, Pakistan. Working Paper 33, International Water Management Institute, Lahore, Pakistan.
31. Vermillion, D.L. 1997. Management devolution and the sustainability of irrigation: results of comprehensive versus partial strategies. Presented at the FAO/World Bank, Technical Consultation on Decentralization and Rural Development, 16-18 December 1997, Rome.
32. Yercan, M. 2003. Management turning-over and participatory management of irrigation schemes: a case study of the Gediz River Basin in Turkey. Agricultural Water Management, 62: 205–214.
33. Zhai, L., and Scheer, D. 2004. Global perspectives and attitudes toward cultural diversity among summer agricultural students at the Ohio State University. Journal of Agricultural Education, 45 (2): 39-51.