نقش شبکۀ ریلی درون شهری در چشم انداز بوم شناختی و اقتصادی حمل و نقل شهر مشهد

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 6، دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 1، اسفند 1393، صفحه 117-128   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v1i1.39272

نویسندگان

محمد اجزاء شکوهی¹؛ عزت الله مافی²؛ فهیمه عبادی نیا^{* 1}

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان

چکیده

هدف این مقاله بررسی اثرات زیست‌محیطی حمل و نقل شهر مشهد با استفاده از روشی بوم‌شناختی و ارزیابی پیامدهای اقتصادی آن بر شهروندان است. این بررسی بر مبنای ارزیابی از وضعیت جاری، به عنوان سناریوی پایه یا مرجع و مقایسۀ آن با وضعیت آتی توسعه و بهره‌برداری از سایر خطوط شبکۀ ریلی شهر، به عنوان سناریو مطلوب، صورت گرفته است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، بر اساس سناریو مرجع، جاپای بوم‌شناختی حمل ونقل شهر مشهد از 11/0 هکتار برای هر فرد در سال 1392 به 14/0 هکتار برای هر فرد در سال 1404 افزایش خواهد یافت. و در سال 1404 انرژی مصرفی در بخش حمل و نقل به 54 میلیون گیگاژول خواهد رسید که سهم بنزین در بین سایر حامل‌های انرژی به تنهایی 69 درصد است. بر اساس سناریو مطلوب و با تکمیل شبکۀ ریلی این مقدار به 44 میلیون گیگاژول کاهش خواهد یافت و جاپای بوم‌شناختی برابر با 11/0 هکتار برای هر فرد؛ یعنی مانند وضعیت فعلی ثابت باقی می‌ماند که این علاوه بر اثرات مثبت زیست‌محیطی به لحاظ صرفه‌جویی اقتصادی ناشی از مصرف بنزین نیز حایز اهمیت است، به طوری که صرفه‌جویی حاصل از کاهش مصرف بنزین می‌تواند به تنهایی هزینه‌های عمرانی و ساختاری شرکت قطار شهری مشهد را توجیه کند.

کلیدواژه‌ها

جاپای بوم شناختی؛ حمل و نقل پایدار؛ قطار شهری؛ مصرف بنزین؛ شهر مشهد

مراجع

1. اطلاعات حمل‌و‌نقل و انرژی کشور (1388). شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، تهرن: جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی . پژوهشکدۀ علوم کاربردی.

2. براون، ل. (1391). نجات محیط زیست (پلنB4.0). مترجم حمید طراوتی. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد

3. ترازنامۀ انرژی. (1390). وزارت نیرو . معاونت امور برق و انرژی. دفتر برنامه‌ریزی کلان برق و انرژی دفتر تقسیمات کشوری. استانداری خراسان رضوی.

4. حسین‌زاده، ک و ساسان پور، ف. (1391). روش جاپای بوم‌شناختی در در پایداری کلان‌شهر‌ها با نگرشی بر کلان‌شهر تهران. فصل‌نامۀ تحقیقات جغرافیایی. شمارۀ 82. صص. 101-83.

5. رضوانی،م.ر. سلمانی، م. قنبری نسب،ع و باغیانی، ح.ر. (1389). جاپای بوم‌شناختی رویکردی نو برای سنجش اثرات زیست محیطی (مفهوم، کاربرد و سنجش آن). جغرافیا و توسعه. شمارۀ 20. صص 166-154.

6. رهنما، م. ر و عبادی‌نیا، ف. (1393). تحلیل پایداری حمل‌و نقل شهر مشهد با استفاده از روش جاپای بوم‌شناختی. جغرافیا و مخاطرات محیطی. شمارۀ آمادۀ انتشار برای پاییز و زمستان.

7. سازمان حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری مشهد. (1391). هشتمین آمارنامۀ حمل‌و‌نقل شهر مشهد. پاییز. ص 36.

8. ساسان‌پور، فرزانه. (1390). مبانی پایداری توسعۀ کلان‌شهر‌ها با تأکید بر کلان‌شهر تهران. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی.

9. شهرداری مشهد. آمارنامۀ شهر مشهد. (1391). معاونت برنامه‌ریزی و توسعه.

10. فروزنده،ک. (1385). طرح مقایسۀ آلودگی زیست‌محیطی ناشی از مصرف سوخت در دو بخش حمل‌و‌نقل جاده‌ای و ریلی. راه-آهن جمهوری اسلامی ایران. مرکز تحقیقات. گروه مطالعات اقتصادی.

11. عباسپور، م. (1389). ارزیابی اثرات زیست‌محیطی طرح‌های حمل‌و‌نقل ریلی. انسان و محیط زیست شمارۀ 15. صص17-36.

12. مزرعتی، م و پرتوی، ب. (1384). پیش‌بینی مصرف بنزین ونقش متروی تهران در کاهش مصرف آن. فصل‌نامۀ مطالعات اقتصاد انرژی. سال دوم. شمارۀ 4. صص 57-82.

13. موتین، ک. (2005). ابعاد سبز طراحی شهری. ترجمۀ کاوه مهربانی. تهران: انتشارات پرداژش و برنامه‌ریزی شهری (وابسته به شهر داری تهران) 1386.

14. Barret, J., Scott, A., & Vallack, H. (2001). The ecological footprint of passenger transport in merseyside. New York: Stockholm Environment Institute.

15. Brown, D., O'Regan, B., & Moles, R. (2008). Use of ecological footprinting to explore alternative transport policy scenarios in an Irish city-region. Transport Research Journal, 13, 315-322.

16. Buchanan, C. D., et al., (1963) Traffic in Town.The spacially shortened edition of the Buchanan Report Harmonddsworth: Penguin.

17. Caves, R. (Ed.). (2004). “Principles of intelligent urbanism”,” Encyclopedia of the City”. Londo Routledge.

18. Chambers, N., & Kevin, L. (2001). Ecological Footprint Analysis: Towards a sustainability indicator for business. London: Spon Press.

19. Chi, G., & Stone, B. (2005). Sustainable Transport Planning: Estimating the ecological footprint of vehicle travel in future years. Journal of Urban Planning and Development, 131(3), 170-180.

20. Eco Transit. (2011). Ecological Transport Information Tools for Worldwide Transport, Berlin - Hannover -Heidelberg, July 31th.

21. Gudmundsson, H., & Hojer, M. (1996). Sustainable development principles and their implications for transport. Ecological Economics, 19, 269-282.

22. International Energy Agency. (2011). Transport Energy and CO2- Moving toward sustainability.

23. Jeon, C. M., & Amekudzi, A. (2005). Addressing sustainability in transportation systems: Definitions, indicators and metrics. ASCE Journal of Infrastructure Systems. American Society of Civil Engineers, 11(10), 31-50.

24. Odum, H.T., (1994). Ecological and General Systems. revised edition. Bulder:University of Colorado Press.

25. Organization for Economic Cooperation and Development. (2004). Environmentally Sustainable Transport, OECD, Paris.

26. Wackenagel M., & Rees, W. (1996). Our Ecological Footprint, educating human impact on the earth Gabriola Iisland, BC: New Society Publishers.

27. Wackernagele, M., (2003). Towards a sustainable London: Reducing the Capital Ecological Footprint, WSP Environmental Ltd natural strategies LIS, London: Spon Press.