محلات پایدار شهری؛ الگویی جدید در بازساخت مفهوم «محله» در ایران (مطالعۀ موردی: محلۀ اردام در منطقۀ 10 شهرداری مشهد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 3، دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 3، اسفند 1394، صفحه 39-53   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v2i2.16195

نویسندگان

قدیر صیامی^{* 1}؛ فهیمه باقرزاده²؛ اعظم سپاهی³

¹دانشگاه فردسی مشهد

²دانشگاه بین‌المللی امام‌رضا(ع)

³دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

چکیده

مفهوم محلات پایدار شهری (SUN) رویکردی جدید در طراحی و برنامه‌ریزی محلات شهری است که برنامه‌ریزی را در راستای آفرینش، ارتقا و پایداری کیفیات زیست‌محیطی و سلامت شهروندان در ساختار محلات شهری به‌کار می‌گیرد. در همین راستا هدف این مقاله، سنجش اصول، معیارها و شاخص‌های الگوی محلات پایدار شهری در محلۀ 2 اردام در منطقۀ 10 شهرداری مشهد است. روش‌شناسی این پژوهش از نظر هدفِ پژوهش، کاربردی و از منظر چارچوبِ پژوهش، توصیفی-تحلیلی است که به شیوۀ پیمایشی و در سطح محلۀ 2 طرح اردام انجام می‌شود. ابزار جمع‌آوری اطلاعات، مشاهدات و نیز پرسشنامه‌های محقق‌ساخته مبتنی بر معیارهای کالبدی، ارتباطی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی همراه با برخی زیرمعیارها در الگوی محلات پایدار شهری است. در این پژوهش همچنین از تکنیک SWOT برای تبیین سیاست‌های توسعه و ارائۀ راهبرد استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که بالابودن اعتماد و تعلق اجتماعی و پس از آن پوشش تمامی تسهیلات و امکانات رفاهی ازجمله نقاط قوت مهم و یکنواختی و نبود تنوع در فضاسازی و پس از آن نبود نشاط و سرزندگی در تمام اوقات شبانه‌روز در محله از جمله نقاط ضعف این محله از منظر الگوی محلات پایدار شهری (SUN) است.

کلیدواژه‌ها

محلات پایدار شهری (SUN)؛ محلۀ اردام؛ مشهد

مراجع

1. برآبادی، م. (1383). الفبای شهر، نظارت بر ساخت و سازها. ماهنامه شهرداری‌ها،110(70)، 44-46

2. جردن، ت.، و راونتری، ج. (2000). مقدمه‌ای بر جغرافیای فرهنگی. ترجمۀ س. تولایی، ع. سلیمانی. تهران، ایران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

3. جوان، ج.، سیدی، م. (1386). کوتاه نگرشی بر ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز در حاشیۀ شهر مشهد. مجله جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، 4(2)، 55-72

4. حبیبی، م.، و مسائلی، ص. (1378). سرانۀ کاربری‌های شهری. تهران، ایران: سازمان ملی زمین و مسکن

5. خاکپور، ب.، مافی، ع.، و باوان‌پور، ع. (1388). نقش سرمایۀ اجتماعی در توسعۀ پایدار محله‌ای نمونه کوی سجادیه در مشهد. مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، 12(2)، 56-81

6. رحیمی، ح. (1383). مقدمه‌ای بر جغرافیا و توسعۀ پایدار. تهران، ایران: اقلدیس

7. رهنما، م.، و رزاقیان، ف. (1390). نقش آمایش شهری در هویت یابی فضایی ـ کالبدی‌محور بلوار پیروزی مشهد. فصلنامۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، 9(17)، 49-79

8. رهنمایی .ت.، و شاه‌حسینی، پ. (1386). فرآیند برنامه‌ریزی شهرهای ایران. تهران، ایران: سمت

9. زیاری، ک.، محمدی، م.، پوراحمد، ا.، و قالیباف، م. (1391). اولویت‌بخشی به ایمن‌سازی بافت فرسودۀ کلا‌ن‌شهر کرج با استفاده از مدل ارزیابی چندمعیاری. مجلۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 79(4)، 1-14

10. زیاری، ک. (1380). توسعۀ پایدار شهری و مسئولیت برنامه‌ریزان شهری. مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تهران، 24(160)، 372-385

11. شکویی، ح. (1365). اکولوژی اجتماعی، جغرافیای اجتماعی شهرها. تهران، ایران: جهاد دانشگاهی

12. شیعه، ا. (1387). مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری. تهران، ایران: مرکز دانشگاه علم و صنعت ایران

13. صرافی، م. (1380، اردیبهشت‌ماه). بنیان‌های توسعۀ پایدار. مقاله ارائه‌شده در کنفرانس توسعۀ پایدار: بنیانهای توسعه پایدار شهری. دﻓﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﭘﮋوﻫـﺸﻬﺎی راﻫﺒـﺮدی ﺳـﺎزﻣﺎن شهرداری تهران، تهران

14. صرافی، م. (1379). شهر پایدار چیست؟ فصلنامۀ مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، 4(8)، 6-13

15. ضیاء‌توانا، م. ح. (1370). محله: بافت و ساختار آن در شهرهای شرق اسلامی. نشریۀ دانشکدۀ علوم زمین، 1(2)، 23-31

16. عزیزی، م. ح. (1385). محلۀ مسکونی پایدار: مطالعۀ موردی نارمک. نشریۀ هنرهای زیبا، 27(3)، 39-51

17. قرخلو، م.، حاتمی‌نژاد، ح.، باغوند، ا.، و یلوه، م. (1392). ارزیابی پایداری توسعۀ شهری با روش جاپای اکولوژیکی؛ نمونه کرمانشاه. فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 45(2)، 105-120

18. لینچ، ک. (1376). تئوری شکل خوب شهر (ترجمۀ سید حسین بحرینی). تهران، ایران: انتشارات دانشگاه تهران

19. مجتهدزاده، غ. ر. (1378). برنامه ریزی شهری در ایران. تهران، ایران: انتشارات دانشگاه پیام نور

20. موسی‌کاظمی، س. م.، و شکویی، ح. (1381). سنجش پایداری اجتماعی توسعۀ شهر قم. فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیایی 32 (43)، 27-41

21. Armstrong, M. & Baron, A. (2005). Managing performance: Performance management in action. London, England: CIPD publishing

22. Brundtland, G. H. (1987). Report of the World Commission on environment and development:" Our common future" .UN: USA

23. Chiu, R. (2003). Social sustainability and sustainable housing. In R. Forrest & J. Lee (Eds.), Housing and social change: East, west perspectives (pp. 221–239). London: Routledge

24. Ciegis, R. (2009). Darnaus Vystymosi Vertinimas. Taikomoji Ekonomika: Sisteminiai Tyrimai, 3(1), 105-121

25. Enyedi, G. (2002). Social sustainability of large cities. Ekistics-Athens, 69, 142-144

26. Falk, N., & Carley, M. (2012). Sustainable urban neighborhoods Building Communities. Retrieved from www.jrf.org.uk

27. Lietz, K., Bijoux, D., Saville-Smith, K., & Howell, M. (2006). Testing the prototype neighborhood sustainability framework. Report NH102 for Beacon Pathway Limited

28. Maclaren, V. W. (1996). Urban sustainability reporting. Journal of the American Planning Association, 62(2), 184-202

29. Olewiler, N. (2006). Sustainable for urban areas: The role of natural capital indicators. Cities (London, England), 23(3), 184-195

30. World Conservation Union (IUCN), United Nations Environment Programme (UNEP), & World Wide Fund for Nature (WWF) (1991). Caring for the Earth: A strategy for sustainable living. Switzerland: IUCN & Gland