قلمروسازی های ادعایی کشورهای ساحلی و همپوشانی قلمروها (مطالعه موردی: بررسی تزاحم قلمروسازی های ایران و پاکستان در دهانه خلیج مرزی گواتر)

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 1، دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 5، خرداد 1396، صفحه 59-86   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.v2i5.61948

نویسندگان

عمران راستی^* ؛ علی اشرفی

دانشگاه بیرجند

چکیده

با اهمیت یافتن روزافزون دریاها، فرایند قلمروسازی در دریاها نیز اهمیت بیشتری یافته است و یکی از اقدامات مهم بین المللی در قرن بیستم، تشکیل کنفرانس‌ها و کنوانسیون‌های مربوط به حقوق بین‌الملل دریاها به منظور قاعده‌مندنمودن ادعاهای کشورهای ساحلی در زمینه قلمروسازی در دریا بوده است. اغلب کشورهای ساحلی نیز متعاقب و در راستای تصویب قوانین بین‌المللی حقوق دریاها، به تصویب قوانین مناطق دریایی ملی خود اقدام نموده‌اند. با این همه برخی از این قلمروسازی‌ها به دلایل مختلف از جمله ابهام در برخی مواد و یا تفسیر متفاوت مواد کنوانسیون، از سوی برخی صاحبنظران محل اشکال است. از سوی دیگر در برخی موارد قلمروسازی ادعایی دو کشور ساحلی در برخی موارد با همدیگر تزاحم و تعارض پیدا می‌کند. از جمله این موارد می‌توان به نحوه ترسیم خطوط مبدأ مستقیم از جمله خطوط محصور کننده دهانه خلیج و یا نحوه انتخاب نقاط خطوط مبدأ اشاره کرد. خلیج گواتر در منتهی الیه شمال شرقی دریای عمان، یک خلیج کوچک مرزی بین دو کشور ایران و پاکستان به حساب می‌آید. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی بر آن است تا اسناد و قوانین دو کشور ساحلی را در خصوص قلمروهای دریایی و مرز دریایی دو کشور مورد بررسی قرار داده و با ترسیم این ادعاها و قلمروسازی ها بر روی نقشه، با تحلیل کارتوگرافیکی و انجام محاسبات لازم، ضمن بررسی این اقدامات، انطباق یا عدم انطباق این قلمروسازی‌ها با همدیگر و احتمال همپوشانی آنها را مورد بررسی قرار دهد. مهمترین اقدامات مرتبط با قلمروسازی دو کشور ساحلی علاوه بر تصویب قوانین مربوط به مناطق دریایی، تعیین و اعلام مختصات نقاط خط مبدأ مستقیم و بالاخره تعیین مرز دریایی دو کشور است. از نقاط خطوط مبدأ دو کشور نقطه (25) خط مبدأ ایران و نقطه (a) خط مبدأ پاکستان در پهنه آبی و در دهانه خلیج گواتر قرار می‌گیرند که این از نظر برخی متخصصان ترسیم خطوط مبدأ براساس کنوانسیون مورد اشکال است. همچنین ترسیم این نقاط با توجه به مختصات جغرافیایی آنها نشان از عدم انطباق این دو نقطه با هم دارد. این عدم انطباق و تاکید بر این دو نقطه با مختصات مربوطه، احتمال بروز اختلاف و تنش را در این قسمت از مرزهای دریایی بین دوکشور به ذهن متبادر می‌سازد اما از آنجا که دو کشور ایران و پاکستان در سال 1997 مرز دریایی خود را تعیین و تحدید کرده‌اند، به نظر می‌رسد که نقطه (1) خط مرز دریایی ایران و پاکستان که در دهانه خلیج قرار می‌گیرد می‌تواند جایگزین مناسبی برای نقطه (25) ایران و نقطه (a) پاکستان تلقی گردد چرا که این نقطه در نزدیکترین فاصله از دو نقطه مذکور و در دهانه خلیج گواتر قرار دارد و از سوی دو کشور در تعیین مرز دریایی مورد توافق قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

قلمروسازی؛ نقاط خطوط مبدأ؛ مرز دریایی ایران و پاکستان؛ خلیج گواتر

مراجع

1. Afshordi, M. H. (2007). A Study of the correspondence and differences between the Islamic Republic of Iran in the Persian Gulf and Sea of Oman (1993), the Convention on the Law of the Sea (1982) , Geographical Research, No 59.pp 141-160. [In Persian].

2. Blacksell, M. (2010). Political Geography, (Hafeznia, M.R., A.Abdi, H.Rabiee & A. Ahmadi, Trans.). Tehran: Entekhab. [In Persian].

3. Blake, G. (1987), Maritime Boundaries and Ocean Resources, New Jersey: Barnes& Noble Books.

4. Churchill, R. & Lowe, A. (2005). The law of the sea, (Aghai, B., Trans.) (3rd ed.). Tehran: Ganj-e Danesh Press. [In Persian].

5. Cohen, S. B. (2008). Geopolitics of the World System, (Kardan, A., Trans.) Tehran: International Studies & Research Institute Abrar Moaser Tehran Publisher. [In Persian].

6. Electronic sources:

7. Hafez Nia, M. R. (2002). Political geography of Iran, Tehran: SAMT Press. . [In Persian].

8. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/92205

9. http://rooznamehrasmi.ir/laws/?CatCode=1

10. http://www.gazette.ir/

11. http://www.inio.ac.ir/Default.aspx?tabid=2026

12. http://www.rooznamehrasmi.ir

13. http://www.rrk.ir/laws/

14. Iranian Official Journal, Ruznamah-'i Rasmi-i Jumhuri-i Islami (1993), Set of rules and regulation 1993, Tehran: Rooznameh Rasmi Publication., No.1740/4. Vol. 14044. [In Persian].

15. Iranian Official Journal, Ruznamah-'i Rasmi-i Kashvar (1934). Set of rules and regulation 1934, Tehran: Rooznameh Rasmi Publication., p. 17. [In Persian].

16. Iranian Official Journal, Ruznamah-'i Rasmi-i Kashvar (1955). Set of rules and regulation 1955, Tehran: Rooznameh Rasmi Publication, p.176. [In Persian].

17. Iranian Official Journal, Ruznamah-'i Rasmi-i Kashvar (1959). Set of rules and regulation 1959, Tehran: Rooznameh Rasmi Publication., p. 3. [In Persian].

18. Iranian Official Journal, Ruznamah-'i Rasmi-i Kashvar (1977). Set of rules and regulation 1977, No.9428. pp. 56-57. [In Persian].

19. Lacoste, Y. (1988). Questionse de geopolitique: L'Islam, la mer, l'Afrique, (Agahi, A., Trans.) Tehran: Farhang-e- Eslami Press. [In Persian].

20. Mirhaydar, D., Gholami, B. & Mirahmadi, F. (2014). Political Geography and the law of the Sea, Human Geography Researchs, Vol.46, No.2. PP. 337-360. [In Persian].

21. Mirhaydar, D., Hamidinia, H. (2010). Autopsy of the Political Map and the Role of it in Application of Policy. Journal of Faculty of Law and Political Science. Vol.40, No.1. PP. 295-313.

22. Mirhaydar, D., Rasti, O., Soltani, N., Amiri, A. & Eltimi Nia, R. (2007). The trend of territoriality in Persian Gulf. Journal of Geopolitics, 3(1), 1-21. [In Persian].

23. Mirhaydar, D., Rasti, O. & Mirahmadi, F. (2013). The basic themes in political geography. Tehran: Samt Press. [In Persian].

24. Momtaz, J., Ranjbarian, A. (1996). Double Interpretation of Convention on the Law of the Sea: The Law of Sea Zones of Irn and the objection of the United States, Journal of Faculty of Law and Political Science. 35(3). PP. 85-113. [In Persian].

25. Office for Ocean Affairs and the Law of the Sea (1989), Baselines: an examination of the relevant provisions of the United Nations Convention on the Law of the Sea, United Nations: New York.

26. Prescott, J.R.V. (1985), The maritime political boundaries of the world, Methuen: London.

27. Prescott, v. (1997), ‘Pakistan: notification of straight baselines’, The International Journal of Marine and Coastal Law, 12 (1), 105-8.

28. Prescott, v. and Schofield, C., (2005), The Maritime Political Boundaries of the World, 2nd, Martinus Nihjoff Publishers, Leiden / Boston.

29. Ranjbarian, A., & Seirafi, S. (2013). Investigating the straight baseline of Iran on the Persian Gulf and Gulf of Oman and other countries protest .The Journal of International Law, 48, 35-64. [In Persian].

30. Rasti, O., Moradi, E., Ashrafi, A & Eltiaminia, R. (2012). Territoriality of the United Arab Emirates on the Persian Gulf (with emphasis on the new territorialities, Defense Strategy, (38), pp: 31- 71. [In Persian].

31. Reisman, W. M. and Westerman, G. (1992). Straight Baselines in International Maritime Boundary Delimitation, St. Martin’s Press: New York.

32. Roach, J.A. & Smith, R.W. (2000). Straight baselines: the need for a universally applied norm, Ocean Development and International Law, 31, pp.47-80

33. The Geographer (1994). Iran’s Maritime Claims, Limits in the Seas, No.114, Washington D.C.

34. United Nations (1973). National legislation – DOALOS/OLA, IRN-1973, Decree-Law, 21 July 1973.

35. United Nations (1976). National legislation – DOALOS/OLA,(1976), Territorial Waters and Maritime Zones Act, 1976 (of 22 December 1976).

36. United Nations (1982). United Nations Convention on the Law of the Sea.

37. United Nations (1983). The Law of the Sea. Official text of the United Nations Convention on the Law of the Sea with Annexes and Index, United Nations: New York.

38. United Nations (1996). National legislation – DOALOS/OLA, Statutory Notification of 29 August 1996, specifying the baseline from which the limits of the Territorial Waters, the Contiguous Zone, the Exclusive Economic Zone and the Continental Shelf shall be measured, ISLAMABAD, Thursday, 29 August 1996.

39. United Nations (2011). Table of Claims to Maritime jurisdiction (as at 15 julay 2011) in: www.un.org/depts/los/.../PDFFILES/table_summary_of_claims.pdf

40. United Nations- DOALOS/OLA - National legislation (1993). Act on the Marine Areas of the Islamic Republic of Iran in the Persian Gulf and the Oman Sea, 1993.

41. United Nations, Office for ocean Affairs and the Law of the Sea (1989). The Law of the Sea, Baseline: An Examination of the Relevant Provisions of the United Nations Convention on the Low of the Sea, New York.

42. United States Department of State (1972-2014). Limits in the seas, Washington DC, Bulletins Nos. 1-143.

43. United States Department of State (1987). ‘Developing standard guidelines for evaluating straight baselines’. Limits in the Seas, No. 106.

44. United States Department of State (1992). ‘United States’ responses to excessive maritime claims’, Limits in the Seas, No. 112.

45. www.un.org/Dept/los/index.htm

46. www.un.org/Dept/los/LEGISLATIONANDTREATIES/STATEFILES/IRN.htm

47. www.un.org/Dept/los/LEGISLATIONANDTREATIES/STATEFILES/PAK.htm.