اثرفسیلهای سازند سرچشمه (آپسین) در برش ناودیس خور (شمال مشهد) و کاربرد آنها در تفسیر شرایط رسوبی

رخساره‌های رسوبی

مقاله 8، دوره 3، شماره 2، اسفند 1389، صفحه 99-109   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v3i2.2868

نویسندگان

سید محمدعلی موسوی زاده^{* 1}؛ اسدالله محبوبی²؛ سید رضا موسوی حرمی²؛ محمدحسین محمودی قرایی²؛ مهدی نجفی²

¹دانشگاه یزد

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

سازند سرچشمه به سن آپسین با امتداد شمال باختری ـ جنوب خاوری در ناودیس خور واقع در شمال مشهد (خاور کپه داغ) رخنمون دارد. این سازند در برش مورد مطالعه به طور عمده از شیل، مارن و سنگ آهکهای نازک لایه حاوی اثرات فسیلی تشکیل شده است. مرز پایینی سازند سرچشمه با سازند تیرگان به صورت تدریجی و هم شیب و مرز بالایی آن در هسته ناودیس به صورت فرسایش یافته است. در این مطالعه پنج اثرجنس Paleodictyon، Zoophycos، Scolicia، Arthrophycus و Chondrites و سه اثرگونه Paleodictyon maximum، Paleodyction strozzi و Paleodictyon miocenicum شناسایی شده است. با توجه به گسترش مکانی اثرفسیلها، شرایط رسوب‌گذاری سازند سرچشمه در این برش به احتمال زیاد در بخش رمپ خارجی (Outer ramp) و مکانی با سطح اکسیژن پایین و با عمق بیشتر بوده است. این شرایط متفاوت از آن چیزی است که قبلاً برای این سازند در این برش تفسیر می‌شد.

کلیدواژه‌ها

اثرفسیل؛ سازند سرچشمه؛ آپسین؛ کپه داغ

مراجع

افشارحرب، ع.، 1373. زمین شناسی کپه داغ. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ۲۷۵ ص.

جعفریان، م.ع.، وزیری مقدم، ح.، طاهری، ع.، 1383. بی مهرگان (سنگواره). انتشارات دانشگاه اصفهان، 356 ص.

ریوندی، ب.، 1386. چینه نگاری زیستی و سکانسی سازندهای تیرگان و سرچشمه در ناودیس خور (شمال شرق مشهد). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 162 ص.

ریوندی، ب.، نجفی، م.، موسوی حرمی، ر.، محبوبی، ا.، وحیدی نیا، م.، موسوی زاده، م.، 1386. چینه نگاری زیستی و سکانسی سازند تیرگان در ناودیس خور در شمال شرق مشهد. یازدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، صص: 1620-1613.

موسوی زاده، م.، محبوبی، ا.، موسوی حرمی، ر.، نجفی، م.، 1387. رخساره‌های رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند تیرگان در برشهای جوزک و چمن بید در غرب حوضه رسوبی کپه داغ و انطباق با نواحی شرق حوضه. مجله پژوهشی علوم پایه، دانشگاه اصفهان، 32 (3): 65-33.

نوروزی، ز.، محمودی قرائی، م.ح.، محبوبی، ا.، موسوی حرمی، ر.، کباری، ر.، 1387. شناسایی ایکنوفسیل پالئودیکتیون در رسوبات سازند سرچشمه منطقه کپه داغ. دومین همایش انجمن دیرینه شناسی ایران. ص 176.

نوروزی، ز.، 1387. بررسی تاریخچه رسوب‌گذاری و پس از رسوب‌گذاری سازند سرچشمه در بخش مرکزی حوضه رسوبی کپه داغ (منطقه چناران). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 187ص.

Bromley, R.G., 1996. Trace Fossils: Biology, Taphonomy and Applications. Second Edition, Chapman and Hall, London, 361 p.

Chamberlain, C.K., 2000. Prologue to the study of Zoophycos. Ichnol. Newsl., 22: 13-23.

Crimes, T.P., 1974. Colonization of the early ocean floor. Nature, 248: 328–330.

Frey, R.W., & Pemberton, S.G., 1985. Biogenic structures in outcrops and cores: I: Approaches to ichnology. Bulletin of Canadian Petroleum Geology, 33: 72-115.

Fu, S., & Werner, F., 2000. Distribution, ecology and taphonomy of the organism trace, Scolicia, in northeast Atlantic deep-sea sediments. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 156: 289–300.

Fürsich, F.T., Taheri, J., & Wilmsen, M., 2007. New occurrence of the trace fossil paleodictyon in shallow marine environments: example from the Triassic-Jurassic of Iran. Palaios, 22 (4): 408-416.

Haq, .B.U., Hrdenbol, J., & Vial, R., 1987. Chronology of fluctuating sea level. Science, 235: 1156-1167.

Knaust, D., 2004. The oldest Mesozoic nearshore Zoophycos: evidence from the German Triassic. Lethaia, 37: 297-306.

Knaust, D., 2009. Characterisation of a Campanian deep-sea fan system in the Norwegian Sea by means of ichnofabrics. Marine and Petroleum Geology, 26: 1199–1211.

Massalongo, A., 1855. Zoophycos, novum genus Plantorum fossilium, Typis Antonellianis. Veronae: 45–52.

Menghini, G.G., 1850, In: Savi, P. & Menghini, G.G., (Eds.), Osservazioni stratigrafische e paleontologische concernanti la geologia della Toscana e dei paesi limitrofi. Appendix in: Murchison, R.I. (Ed.), Memoria sulla struttura geologica delle Alpi degli Apennini e dei Carpazi. Stemparia granucale, Firenze: 246–528.

Miller, W., 2007. Trace Fossils: Concepts, Problems, Prospects. Elsevier, 611p.

Moussavi-Harami, R., & Brenner, R.L., 1990. Lower Cretaceous (Neocomian) fluvial deposition eastern Kopet-Dagh Basin, Northeastern Iran. Cretaceous Research, 11: 163-174.

Moussavi-Harami, R., & Brenner, R.L., 1992. Geohistory analysis and petroleum reservoir characteristics of Lower Cretaceous (Neocomian) Sandstones, Eastern Kopet-Dagh Basin, Northeastern Iran. American Association Petroleum Geology Bulletin, 76: 1200-1208.

Olivero, D., 2003. Early Jurassic to Late Cretaceous evolution of Zoophycos in the French Subalpine Basin (southeastern France). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 192: 59-78.

Raisossadat, S.N., 2004. The ammonite family Deshayestidae in the Kopet Dagh Basin, north-east, Iran. Cretaceous Research, 25: 115-136.

Raisossadat, S.N. & Moussavi-Harami, R., 2000. Lithostratigraphic and facies analyses of the Sarcheshmeh Formation (Lower Cretaceous) in the eastern Kopet Dagh Basin, NE Iran. Cretaceous Research, 21 (4): 507-516.

Ruttner, A.W., 1993. Southern borderland of Triassic Laurasia in northeast Iran. Geol. Rund., 82: 110-120.

Savary, B., Olivero, D., & Gaillard, C., 2004. Calciturbidite dynamics and endobenthic colonisation: example from a Late Barremian (Early Cretaceous) succession in southeastern France. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 211: 221–239.

Seilacher, A., 1986. Evolution of behavior as expressed in marine trace fossils. In: Nitecki, M.H., & Kitchell, J.A., (Eds.), Evolution of Animal Behavior. Oxford University Press, New York: 62–87.

Seilacher, A., 2007. Trace Fossil Analysis. Springer-Verlag, Berlin, 226 p.

Simpson, S., 1957. On the trace-fossil Chondirites. Quarterly Journal of the Geological Society of London, 112: 475-499.

Tchoumatchenco, P., & Uchman, A., 2001. The oldest deep-sea Ophiomorpha and Scolicia and associated trace fossils from the Upper Jurassic - Lower Cretaceous deep-water turbidite deposits of SW Bulgaria. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 169 (1-2): 85-99.

Uchman, A., 1995. Taxonomy and palaeoecology of flysch trace fossils: The Marnoso- arenacea Formation and associated facies (Miocene, Northern Appenines, Italy). Beringeria, 15: 1–114.

Uchman, A., 2004. Phanerozoic history of deep-sea trace fossils, In: McIlroy, D., (ed.), The Application of Ichnology to Palaeoenvironmental and Stratigraphical Analysis. Geological Society of London, Special Publication, 228: 125–139.

Zhang, X., Shi, G.R., & Gong, Y., 2008. Middle Jurassic trace fossils from the Ridang Formation in Sajia County, South Tibet and their palaeoenvironmental significance. Facies, 54: 45-60.