نابهنجاری‌های همدیدی منجر به یخبندان‌های فراگیر ایران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 2، دوره 1، شماره 1، فروردین 1391، صفحه 17-34   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v1i1.16520

نویسندگان

پیمان محمودی^{* 1}؛ محمود خسروی²؛ سید ابوالفضل مسعودیان³؛ بهلول علیجانی⁴

¹دانشگاه سیستان و بلوچستان

²سیستان و بلوچستان

³دانشگاه اصفهان

⁴تربیت معلم تهران (خوارزمی )

چکیده

این مطالعه نابهنجاری‌های همدیدی منجر به یخبندان‌های فراگیر ایران را با هدف بهبود قابلیت‌های پیش بینی این پدیده حدی مورد توجه قرار داده است. برای رسیدن به این هدف یخبندان‌های ایران براساس یک اصل مکانی، به سه دسته یخبندان‌های فراگیر، نیمه فراگیر و جزئی تقسیم بندی شدند. در ادامه سال‌های دارای حداکثر و حداقل فراوانی روزهای همراه با یخبندان‌های فراگیر را که یک انحراف استاندارد بالاتر و پایین تر از میانگین بلند مدت بودند برای یک دوره 43 ساله از 1962 تا 2004 مورد بررسی قرار گرفت. نقشه‌های مرکب حداکثری یخبندان‌های فراگیر، یک نابهنجاری فشاری دو قطبی با یک مقدار مثبت در شمال شرق و یک مقدار منفی ضعیف در شمال غرب ایران بر روی کشور ترکیه را نشان می‌دهد. چنین ساختاری باعث تقویت پرفشار سیبری و گسترش زبانه غربی آن تا غرب دریای مدیترانه می‌گردد و شرایط برای استقرار یک سامانه پرفشار بر روی این دریا فراهم می‌شود که نتیجه آن، عقب راندن زبانه سامانه کم فشار موسمی سودان به عرض‌های جغرافیایی پایین تر و همچنین مهیا شدن شرایط همدیدی برای ریزش هوای سرد از عرض‌های جغرافیایی بالاتر بر روی ایران است. برای شرایط حداقلی نیز مشاهده می‌شود که کل منطقه مورد مطالعه تحت سیطره یک نابهنجاری منفی است که کانون مرکزی شدت آن بر روی ترکیه قرار گرفته است. لذا پیکربندی الگوهای فضایی این گروه نشان از تضعیف پرفشار سیبری و متعاقب آن عدم گسترش زبانه غربی آن تا دریای مدیترانه دارد که شرایط برای استقرار یک کم فشار با گردش چرخندی بر روی دریای مدیترانه فراهم می‌شود لذا تحت این شرایط و با گسترش زبانه کم فشار موسمی سودان و تزریق رطوبت از واچرخند اقیانوس هند (دریای عرب) جو ایران شرایط مرطوب تر و گرمتری را تجربه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

: یخبندان؛ ایران؛ نابهنجاری همدیدی؛ پرفشار سیبری؛ الگوهای همدید

مراجع

Alijani, B., and Houshyar, M. 2008. Synoptic origin of cold temperatures over the northwest of Iran. Phys. Geogr. Res. Quart. 65: 1-16. (In Persian with English Abstract)

Azizi, G.H. 2004. Synoptic assessment of spring widespread frost in the west of Iran. Modares Human Sciences 32: 99-116. (In Persian with English Abstract)

Azizi, G.H., Akbari, T., Davudi, M., and Akbari, M. 2010. A synoptic Analysis of January 2008 severs cold in Iran. Phys. Geogr. Res. Quart. 70: 1-19. (In Persian with English Abstract)

Barati, G. 1996. Designing and forecasting the patterns of spring frost days in Iran. Dissertation, Tarbiat Modarres University. (In Persian)

Behyar, M.B. 2003. Investigation reason synoptic and dynamic freezing and chilling in Charmahal & Bakhtiary Province. Geogr. Res. Quart. 69: 107-120. (In Persian with English Abstract)

Escobar, G. C. J., S. A. Bischoff., 1999. Meteorological situations associated with significant temperature falls in Buenos Aires: an application to the daily consumption of residential natural gas. Meteorological Applications, Volume 6, Issue 3, 253-260.

Escobar, G. C. J., R. H. Compagnucci, and S. A. Bischoff., 2004. Sequence patterns of 1000 hpa and 500 hpa geopotential height fields associated with cold surges in Buenos Aires. Atmosfera, Volume 017, Number 02, 69-89.

Fatahi, E., and Salehi Pak, T. 2009. A synoptic patterns analysis of winter freezing in Iran. Geography and Development 13: 127-136. (In Persian with English Abstract)

Guentchev, G. S., 2007. Changes in atmospheric circulation over Europe and the relationship to temperature extreme in Bulgaria. A dissertation submitted to Michigan State University for degree of doctor of philosophy, department of geography.

Kassomenos, P., H. A. Flocas, S. Lykoudis, and M. Petrakis. 1997. A study of frost events in areas characterized by the absence of observations. Meteorology and Atmospheric Physics, 62, pages 249-256.

Lashkari, H., 2009. Synoptical analysis of intervene coldness in Iran 2003. Phys. Geogr. Res. Quart. 66: 1-18. (In Persian with English Abstract)

Lashkari, H., and Keykhosravi, G.H. 2010. Synoptic analysis of January 8th – 15th 2006 cold wave in Iran. Spatial Planning (Modares Human Sciences 65: 151-177. (In Persian with English Abstract)

Massodiyan, S.A., and Darand, M. 2011. Synoptic analysis of extreme colds of Iran. Geography and Development 22: 165-185. (In Persian with English Abstract)

Muller, G. V. 2007. Patterns leading to extreme events in Argentina: partial and generalized frosts. International journal of climatology, 27, Pages 1373-1387.

Muller, G. V., and Ambrizzi, T. 2007. Teleconnection patterns and Rossby wave propagation associated to generalized frosts over southern South America. Climate Dynamic, 29, 633-645.

Muller, G. V., T. Ambrizzi, and M. N. Nunez. 2005. Mean atmospheric circulation leading to generalized frosts in central southern South America. Theoretical and Applied climatology, 82, pages 95-112.

Muller, G. V., M. N. Nunez., and M. E. Seluchi. 2000. Relationship between ENSO cycles and frost events within the Pampa Humeda region. International journal of climatology, 20, Pages 1619-1637.

Pereyra D., B. Palma., I. Zitacuaro. 1992. Correlation between northern of Gulf of Mexico and frosts at Las Vigas, Veracruz, Mexico. Atmơsfera, Volume 005, Number 002, 109-118.

Pezza AB, Ambrizzi T. 2005. Dynamical conditions and synoptic tracks associated with different types cold surges over tropical South America. International Journal of Climatology 25:215-241.

Rusticucci M, Vargas W. 1995. Synoptic situations related to spells of extreme temperatures over Argentina. Meteorological Applications 2:291-300.

Van den Besselaar, E. J. M., A. M. G. Klein Tank, G. van der Schrier, 2010. Influence of circulation types on temperature extremes in Europe. Theoretical and Applied Climatology, Volume 99, Numbers 3-4, 431-439.