روایات علی بن ابی حمزه بطائنی بین ردّ و قبول

علوم قرآن و حدیث

مقاله 5، دوره 40، شماره 2 - شماره پیاپی 81، آبان 1387   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v40i2.3198

نویسنده

سلیمی زارع سلیمی زارع^*

چکیده

ابن بطائنی، علی بن ابی حمزه، از راویان فاسدالمذهب است؛ امّا با این تفاوت که او دو دوره متمایز را در حیاتش پشت سر گذاشته است. مدتی بر طریق حق بوده و در آن دوران از راوایان امام صادق و کاظم (علیهما السلام) به شمار می‌رفته است؛ ولی در اواخر عمرش به کژراهه می‌رود و امامت امام رضا (علیه السلام) را منکر می‌شود. او روایات زیادی را در دورۀ استقامت خود از آن دو امام همام نقل کرده که از طریق گزارش صاحبان اصول روایی، مشایخ ثقات و اصحاب اجماع به جوامع روایی ما راه یافته است. به سبب مذمت‌هایی که از او در کتب تراجم شده است، فقیهان و عالمان ما موضع‌گیری متفاوتی در برخورد با روایات او داشته‌اند. منشأ اختلاف آنان نیز به این بر می‌گردد که برخی زمان ادای روایات را دورۀ استقامت او می‌دانند و برخی دیگر دورۀ انحراف او. و این یک نوع دوگانگی در پذیرش یا عدم پذیرش روایات او ایجاد کرده است. اما بنا به قراینی، به نظر می‌رسد بیشتر روایت او مربوط به دورۀ استقامتش بوده است، از این رو می‌توان به روایات او، در صورت احراز شرایطی، اعتماد کرد و آن ها را ملاک عمل قرار داد. همان‌طور که عمل مشهور فقیهان و عالمان نیز همین بوده است.
کلید واژه ها: علی بن ابی ‌حمزه، فاسد المذهب، روایات، انحراف و استقامت، توثیق
و تضعیف.