بررسی جامعه‌شناختیِ استدلال‌های مخالفان اصلاحات میرزا حسین خان سپهسالار از دیدگاه انتخاب عقلانی

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 23، شهریور 1393، صفحه 75-101   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v11i1.16942

نویسندگان

محمدرضا جوادی یگانه^* ؛ ریحانه جوادی

دانشگاه تهران

چکیده

در مقالۀ پیش ‌رو، یکی از مهم ترین دوره‌های اصلاحات عصر قاجار و ناکامی آن، با بررسی استدلال‌های مخالفان اصلاحات میرزا حسین خان سپهسالار مورد تحلیل قرار گرفته است. در این مقاله، با بهره گیری از رویکردِ انتخاب عقلانی، به روایت علّی استدلال‌های مخالفان در قالبِ سه گروهِ روحانیان، درباریان، و دیوانیان پرداخته شده است. پس از بررسی استدلال‌های هر یک از این سه دسته بر اساس روش تطبیقی جان استوارت میل، استدلال‌های مشترک در میانِ گروه های استدلال کننده، «عملکرد اقتصادی مصلح و/یا همراهان وی»، «در خطر افتادن کیان پادشاهی ناصرالدین شاه»، و «بی توجهی به جایگاه طبقاتی مخالفان» بود. در کنارِ این استدلال‌های پرتکرار، «مغایرت اقدامات اصلاحی مصلح و/یا همراهان وی با دین»، «فساد اقتصادی وی»، «کوتاه شدن دست وارثان قدرت از قدرت»، «حضور بیگانگان در ایران»، «از بین رفتن تمامیت ارضی»، «مستعمره-شدن ایران»، «عدم پایبندی مصلح و/یا همراهان وی به سنت»، «نگرانی از امتزاج فرهنگی» و «ویژگی های رفتاری مصلح و/یا همراهان وی» استدلال‌هایی هستند که توسطِ دو گروهِ استدلال کننده عنوان شده اند. «تلاش برای تغییر نظام پادشاهی»، «تلاش برای تغییر سلسلۀ پادشاهی»، «برهم خوردن امنیت داخلی»، «وابستگی مصلح و/یا همراهان وی به دو کشور روسیه و انگلستان»، و «عدم رعایت حقوق شهروندی» استدلال‌هایی اند که تنها یکی از گروه های مخالفِ اصلاحات به آن استناد کرده‌ است.

کلیدواژه‌ها

اصلاحات دورۀ قاجار؛ میرزا حسین خان سپهسالار؛ مخالفان اصلاحات؛ انتخاب عقلانی؛ روایت علّی