اجرای حدود در عصر غیبت

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 5، دوره 41، شماره 1 - شماره پیاپی 82، خرداد 1388   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.3150

نویسندگان

حمید مسجدسرایی^{* 1}؛ عابدین مؤمنی²

¹دانشجوی دکتری فقه و حقوق اسلامی دانشگاه تهران

²استادیار دانشکده الهیات دانشگاه تهران

چکیده

گرچه آموزه‌های دینی ما برای اجرای حدود و تعزیرات، علاوه بر آثار مثبت وضعی آن اهتمام خاصّی قایل شده‌اند امّا همواره یکی از مسائل پرماجرا در فقه، موضوع اقامه حدود و یا تعطیلی آن در عصر غیبت معصومین(ع) بوده است تا آنجا که منجرّ به ایجاد دو جبهه متقابل گردیده است؛ عده‌ای از فحول فقهای امامیه در صف موافقین قرار گرفته اند، و برخی از محقّقین فقها نیز مخالف اجرای حدود در زمان غیبت گردیده و این حقّ را وظیفه اختصاصی معصوم یا نایب خاصّ ایشان دانسته‌اند. در مورد تعزیرات نیز این اختلاف به‌چشم می‌خورد که تعیین کمیّت و کیفیّت تعزیر به‌عهده حاکم به معنای قاضی بوده و یا این‌که از اختیارات حاکم اسلامی یعنی ولیّ امر است. در این مقاله کوشش شده است ضمن بررسی و تحلیل ادلّه طرفین در هر دو موضوع، مستندات روایی موجود در این زمینه را مطرح ساخته و ابعاد گوناگون این موضوع مورد کنکاش قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

حاکم؛ حدّ؛ تعزیر؛ سلطان؛ حکم؛ کیفر

مراجع

ابن ابی جمهور، محمد بن علی بن ابراهیم احسائی، الأقطاب الفقهیة علی مذهب الامامیة، تحقیق محمد حسوّن، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی، قم، چاپ اول، 1410 ق.

ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد بن ادریس، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1410ق.

ابن زهرة، حمزه بن علی بن زهرة حلبی، غنیة النزوع الی علمی الأصول و الفروع، تحقیق ابراهیم بهادری، مؤسسه الامام الصادق، 1417ق.

تمیمی مغربی، نعمان بن محمد بن منصور، دعائم الاسلام، دارالمعارف، 1383ق.

جبعی عاملی (شهیدثانی)، زین‌الدین بن علی، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، مؤسسه المعارف الاسلامیه، قم، 1413ق.

ـــــــــــــ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق سیدمحمد کلانتر، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، بی‌تا

جزائری، سید عبدالله، التحفة السّنیة فی شرح نخبة الحسینیة، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.

حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشرعیة، داراحیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.

حلبی، ابی ­الصلاح، الکافی فی­ الفقه، تحقیق رضا استادی، مکتبه امیر المؤمنین، اصفهان،

1403ق.

حلّی (ابن فهد حلّی)، احمد بن محمد بن فهد حلّی، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، تحقیق مجتبی عراقی، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1407ق.

حلّی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، إرشاد الأذهان الی احکام الایمان، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1413ق.

ـــــــــ، تبصرة المتعلّمین فی احکام الدین، انتشارات فقیه، تهران، چاپ اول 1368.

ــــــــــــــ، تحریر الاحکام، مؤسسه آل البیت، مشهد، بی‌تا.

ــــــــــــــ، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، 1413ق.

ــــــــــــــ مختلف الشیعة، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، چاپ اول، 1412ق.

حلّی (محقق)، نجم‌الدین جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الامامیه، مؤسسه البعثه، تهران، 1413ق.

ــــــــــــــ، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق سیدصادق شیرازی، انتشارات استقلال، تهران، 1409ق.

حلّی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، مؤسسه سیدالشهداء قم، 1405ق.

خوئی، سیدابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، مطبعه الآداب، نجف، بی‌تا.

خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، مکتبه الصدوق، تهران، 1355ق.

 الزحیلی، وهبة، الفقه الاسلامی و ادلّته، دارالفکر، دمشق، 1409 ق.

سلّار، حمزة بن عبدالعزیر دیلمی، المراسم العلویّة فی الاحکام النبوّیة، تحقیق سید محسن حسینی امینی، المعاونیه الثقافیه للمجمع العالمی لأهل البیت، قم، 1414 ق.

 شهری، غلامرضا، ستوده جهرمی، سروش، مجموعه نظرهای اداره حقوقی قوه قضائیه

در زمینه مسائل کیفری، روزنامه رسمی، 1377.

طوسی (شیخ طوسی)، محمد بن حسن بن علی، الخلاف، تحقیق خراسانی و شهرستانی، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1417 ق.

قمی، میرزا ابوالقاسم، جامع الشّتات، انتشارات کیهان، تهران، 1371.

کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات شریعة الغراء، انتشارات مهدوی، اصفهان، بی‌تا.

کرکی (محقق ثانی)، علی بن حسین کرکی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1408 ق.

محقّق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه (بخش جزائی)، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران، 1379.

مفید (شیخ مفید)، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعة، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، چاپ دوم، 1410 ق.

مکّی عاملی(شهید اول)، محمد بن جمال­الدین، اللمعة الدمشقیة، نشر یلدا، تهران، 1411ق.

الموسوی الخمینی (امام)، سیدروح الله، تحریر الوسیلة، دارالمنتظر، بیروت، 1405 ق.

ــــــــــــ ، ولایت فقیه (حکومت اسلامی)، انتشارات امیر کبیر، تهران، 1360.

نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق عباس قوچانی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1367.

نجمی، محمد صادق، سخنان حسین بن علی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1365.

نراقی، ملاّ احمد، عوائد الایّام فی بیان قواعد الاحکام، منشورات مکتبة بصیرتی، بی‌تا.

نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط الوسائل، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1408ق.

هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، بایسته‌های فقه جزا، نشر میزان، تهران، 1378.