نقش ساختارهای مدیریتی در ایجاد چالش های هیدروپلیتیک ناشی از انتقال آب در ایران

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 3، دوره 2، شماره 4 - شماره پیاپی 7، اسفند 1396، صفحه 55-80   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.v2i7.66729

نویسندگان

سمیرا چناری^* ؛ محمود واثق؛ زینب فرنام

دانشگاه تهران

چکیده

هیدروپلیتیک بعنوان مبحث مهمی از علم جغرافیای سیاسی که به بررسی نقش آب در رفتارهای سیاسی می­پردازد، شامل رویکردهای مختلف مانند درگیری و همکاری، تقابل و تعامل میان افراد و گروه­ها و تلاش برای اعمال حاکمیت و استفاده انحصاری از منابع آب می­باشد. هیدروپلیتیک ایران در مقیاس ملی، تحت تأثیر سیاست­های ملی و مدیریت منابع آب شکل می‌گیرد. از جمله مهم­ترین گزینه­های مربوط به مدیریت آب در ایران، مسأله انتقال آب از مناطق پرآب به مناطق خشک آن بشمار می­رود. مسأله انتقال آب در ایران صرف نظر از مشکلات اقتصادی و فنی، همواره با پیامدهای اجتماعی و سیاسی گسترده­ای در چارچوب بحران و چالش­های هیدروپلیتیک همراه بوده است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این سوال می­باشد که چگونه انتقال آب در ایران به موضوع و چالشی هیدروپلیتیک تبدیل شده و نقش مدیریت منابع آب در شکل‌گیری آن چگونه است. از آنجایی که آب در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان انفال و سرمایه‌ی ملی تلقی شده، دولت و وزارت نیرو این اختیار را دارند که وارد مقوله بین­حوضه­ای شوند، بنابراین مدیریتی با ساختاری متمرکز در بهره­برداری منابع آب، بدون مشارکت نهادهای محلی شکل گرفته است. همچنین انتقال آب از نواحی دارای توان هیدرولوژیک نسبتاً خوب ایران به مکان­هایی که کمبود آب دارند، بدون در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن، خصوصاً عدم توجه به ناحیه­گرایی جغرافیای سیاسی ایران، منجر به بروز رقابت­های شدید محلی و ناحیه­ای بر سر تصاحب منابع آبی شده و کنش­گری­های سیاسی منفی مردم و مسئولین را شکل داده است. بنابراین این پژوهش با بررسی عوامل هیدروپلیتیک انتقال آب در ایران به این نتیجه می‌رسد که با وجود محدودیت­های بنیادی و کمبود منابع آبی ایران، اولاً ضعف مدیریتی و سیاسست­گذاری­های ملموس و غیرملموس در مدیریت منابع آب، ثانیاً ناحیه­گرایی سیاسی منفی ناشی از عوامل عمده کنشگری­های سیاسی، چالش­های هیدروپلیتیک انتقال آب را شکل داده‌اند و در صورت تداوم این کنشگری­ها و چالش­ها، پیامدهای منفی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و در نهایت امنیتی را در پی خواهند داشت.

کلیدواژه‌ها

انتقال آب؛ ناحیه گرایی؛ مدیریت منابع آب؛ هیدروپلیتیک

مراجع

1. Abdi, A. & Mokhtari Hashi, H. (2005). Look at the opportunities and threats of Iran hydropolitics, Researches of the Seccond Congress of Iranian Association of Geopolitics, Tehran, Iranian Association of Geopolitics: 194-226 (In Persian)

2. Ahmadi Pour, Z, Mirshekaran, Y, Mohammadi H. (2009). The role of Geography of power and support in the formation of new borders divisions after the Islamic Revolution (Township Level), Journal of Spatial Planning, 13)1(:1-28. (In Persian)

3. Al-Shafi'i Foomani, Y. (2009). Water and its challenges, Journal of Development of Teaching Geography, No (86):9-12 (In Persian)

4. Al-Yasin, A. (2005). Water Crisis. Tehran: Iranian Society of Consulting Engineers, (In Persian)

5. Arab, D. & Samani, M.V. (2008). Report of Beheshtabad inter-basin water transfer to the central plateau, Tehran: Infrastructure Studies Office, (In Persian)

6. Asgari, M. (2002). The new proportion of water resources to national importance, Journal of Strategic Studies, 5(16):489-502 (In Persian)

7. Brown, L. (2008). Hope for the future plan and the environment, Taravati, H. (Trans.), Mashhad: Jahad Daneshgahi Publications. (In Persian)

8. Cox, W.E (1999). Determining when interbasin water transfer justified: Criteria for evaluation. Proceedings, International Workshop on Interbassin Water Transfer, UNESCO, Paris, April 1999:173-178.

9. Ezzati, A. & Khezri, M.H. & Nikfarjam, M. (2011). An Analysis of East hydropolitics of Iran, Journal of New Attitudes in human Geography, No)1(:95-114 (In Persian)

10. Foster, G. & Malek Leland, G. (2000). Traditional societies and technical changes, Soraya, S.M. (Trans.), Tehran: Fara Ketab Publication. (In Persian)

11. Hafeznia, M.R. & Nikbakht, M. (2002). Water and socio-political tensions, Case Study: Gonabad, Journal of Geographical Research, 17(65):44-62 (In Persian)

12. Hafeznia, M.R. (2006). The principles and concepts of geopolitics, Mashhad: Amirkabir Institute (In Persian)

13. Heidari, N., Fariborz Abbasi, F. & Ashrafi, Sh. (2009). Strategic Plan to improve the efficiency of agricultural water, Agricultural Engineering Research Institute, Research Organization, Agriculture training and emitting , registration number 65/88 (In Persian)

14. Iran Jamab CO. (1999). Synthesis report of Iran Water Comprehensive Plan, Ministry of Power (In Persian)

15. Iran Water and Wastewater CO. (2005). The report of Operation of 72 urban and rural Water and Sewage Company. Hamshahri Newspaper Appendix 25/5/2005 (In Persian)

16. Iran Water Resources Management CO (2004). Principles and water Analysis Of Water Management Politicies In Iran, Ministry of Energy, Iran Water Resources Management CO, Publication No.143-Jun 2004:1-29 (In Persian)

17. Kiyafar, M. (1999). Management of water resources in the provinces of East Azarbaijan and Ardebil (2021 to 1996), Thesis of industrial University of Sharif (In Persian)

18. Koushki, M.S. (2003). Water crisis and the internal security of the Islamic Republic of Iran, Journal of Strategic Studies, 6(2): 48-64(In Persian)

19. Mahkuoyi, H., JaJrami, K. & Pishgamifard, Z. (2014). Environmental threats in the geopolitical region countries of Persian Gulf with emphasis on water resources, Journal of Regional Planning, 4(13):133-143 (In Persian)

20. Mianabadi, H. (2016). Do not let the water be politicized, Newspaper of Water and Natural Resources, 1)66(, Tuesday, 23 July: 6 (In Persian)

21. Mohammadjani, I. & Yazdanian, N. (2014). Analysis of the water crisis in the country and the requirements of its management, Journal of Ravand, 21)65-66(:117-144 (In Persian)

22. Mojtahedzade, P. (2002). Political geography and geographic politics, Tehran: Samt Publications, (In Persian)

23. Mokhtari Hashi, H. & Ghaderi Hojat, M. (2008). Middle East Hydropolitics in 2025, Case study: the Tigris and Euphrates basins, the Jordan and the Nile River, Journal of Geopolitic, 4)11(:36-74(In Persian)

24. Mokhtari Hashi, H. (2008). Study Iran hydropolitics Condition, Journal of Law and Political Science, 3)10(:128-159 (In Persian)

25. Mokhtari Hashi, H. (2013). Iranian hydroplitics, water crisis geography on the horizon of 2025, Journal of Geopolitic, 9)3(:49-83 (In Persian)

26. Nazarian, A. (1995). Urban geography of Iran, Tehran: Payam Noor University Publications, (In Persian)

27. Papoli Yazdi, M.H. & Vosoughi, F. (2011). Look at the Water Diplomacy in Iran: Hydrogeopolitics, Mashhad: Papoli Publications (In Persian)

28. Rahimi, H. (1999). Global unknown problem: water crisis, Journal of Water and Environment, 1)2(:24-36 (In Persian)

29. Rouhani, M. (1967). Water Resources Development in Iran, journal of stock exchange, No)50):53-57 (In Persian)

30. Saleh Abadi, R. (2014). Study the hydropolitics challenges of water resources in Central Asian geopolitics, Journal of Foreign Policy, 28)2(:347-381 (In Persian)

31. Shakouie, H. (1997). Recognizing Geography Philosophy, Tehran: PNU Publications, Fourth Edition,(In Persian)

32. Statistical Yearbook of Iran (2014), Country Management and Planning Organization: Statistics Center of Iran. (In Persian)

33. Taheri, D. & Alizadeh. K. (2011). Access and preservation of water resources in crisis, Scientific Journal of Ibn- Sina, 4)1& 2(:55-60 (In Persian)

34. United Nation. (1995). The Challenge of Urbanization, the Worlds Large Cities, Paris: UNESCO.

35. World Bank. (2007); World Development Indicators, Washington. https:// siteresources. worldbank.org

36. Zaki, Y. & Kiyani, M.A. (2014). Hydropolitics issues of inter-basin transfer of water (Emphasizing the Behesht Abad Plan). Second National Conference on Water Crisis, Shahrekord (In Persian)

37. Zeraat Kish, Y. (2015). Water demand management in the agricultural sector (Case Study Lishter plain), Journal of soil and water conservation, 5)2(:83-98 (In Persian)