نگرشی در اخبار تحلیل،نفی ضمان خمس سابق بر ملکیّت شیعه

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 4، دوره 41، شماره 2 - شماره پیاپی 83، دی 1388   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.3157

نویسندگان

حمیده عبداللهی علی بیک^{* 1}؛ علی مظهرقراملکی²؛ عابدین مؤمنی³؛ سیدمحمدرضا امام³

¹مربّی دانشگاه قم و دانشجوی دکتری دانشگاه تهران

²دانشیار دانشکده الهیات دانشگاه تهران

³استادیار دانشکده‌ی الهیات دانشگاه تهران

چکیده

اصل تحلیل خمس اجمالاً مسلّم است. حکم تحلیل خمس، از جانب اکثر ائمّه (ع) صادر شده است. متعلّق تحلیل همه ی ائمّه (ع)، اعمّ از متقدّم و متأخّر یکی بوده است. تحلیل یک امام به عصر خودش اختصاص ندارد.علاوه بر این تحلیل مختصّ عصر حضور یا غیبت نیست. حکم تحلیل خمس تنها متعلّق به کسی نیست که رساندن حقّ ائمّه (ع) برایش امکان ندارد بلکه همه ی مکلّفان را شامل می شود. با تحلیل، خمس ساقط می شود نه این که به ذمّه تعلّق گیرد. تحلیل شامل فوایدی نمی شود که در ملک شیعه به دست می آید بلکه شامل فوایدی است که هنگام ملکیت غیر، خمس به آن تعلّق گرفته و با بخشش، بیع و ... به شیعه منتقل شده است. بنابراین علّت تحلیل، ورود اموال متعلّق خمس به ملک شیعه است و غایت آن، پاکی ولادت، خوردنی، آشامیدنی و ... شیعه است.

کلیدواژه‌ها

تحلیل؛ خمس؛ شیعه؛ ائمّه (ع)؛ غصب؛ حاکمان جور

مراجع

ابن ادریس الحلی؛ السرائر، تحقیق لجنة التحقیق، جامعة مدرسین، قم،1410ه‍. ق.

اردبیلی، احمد؛ مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1405 ق.

اشتهاردی، علی پناه؛ مدارک العروة، دارالاسوة للطباعة و النشر، قم، 1417ق.

انصاری، مرتضی؛ کتاب الخمس، مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1427ق.

جوادی آملی، عبدالله؛ تقریرات درس سید محمد محقق داماد، کتاب الخمس، چاپ اول، دارالاسراء للنشر، قم، 1418 ق.

حر عاملی، الشیخ محمد بن الحسن؛ وسائل الشیعة، المکتبة الاسلامیه، تهران، 1397 ق

خویی، ابوالقاسم؛ مستند العروة الوثقی، کتاب الخمس، لطفی، قم، 1364.

سبحانی، جعفر؛ الخمس فی الشریعة الاسلامیة الغراء، مؤسسه امام صادق ­علیهم السلام، قم، 1420 ق.

شهید ثانی؛ الروضة البهیة، تحقیق باشراف السید محمد کلانتر، انتشارات داوری، قم، 1410ق.

سـلار دیلمی، ابویعلی حمـزه؛ المراسـم العلویة فی الاحکام النبویة، معاونـت فرهنگی

مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام، قم، 1414 ق.

سید خوانساری؛ جامع المدارک، مکتبة الصدوق، تهران، 1405 ق.

شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محمد الآخوندی، دارالکتب الاسلامیه، 1365.

ابن­بابویه، محمدبن علی، علل الشرایع، المطبعة الحیدریه، النجف، 1386ق.

ـــــــــــ، من لایحضره الفقیه، جامعة مدرسین، 1404 ق.

طبرسی، احمد؛ الاحتجاج، النعمان، النجف، 1386 ق.

عاملی، سید محمد؛ مدارک الاحکام، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، 1410 ق.

علامة حلی، تذکرة الفقهاء، مؤسسة آل البیت(ع)لإحیاء التراث، قم، 1414 ق.

ــــــــ، مختلف الشیعه، مؤسسة نشر اسلامی، قم، 1413 ق.

بحرانی، یوسف،  الحدائق الناضرة، جامعة مدرسین، قم، بی تا.

سبزواری، کفایة الاحکام، چاپ سنگی، مدرسة صدر مهدوی، اصفهان، بی تا.

مفید، الاختصاص، جامعه مدرسین، قم، بی تا.

ـــــ، المقنعة، جامعه مدرسین، قم، 1410 ق.

منتظری، حسین­علی؛ کتاب الخمس، انتشارات اسلامی، بی تا.

المنجد فی اللغة، چاپ 21، دارالمشرق، بیروت، 1960م.

نجفی، محمد حسن؛ جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1981 م.

نوری حسین؛ الخمس فی ضوء مدرسة اهل البیت علیهم السلام،  مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1409 ق.

هاشمی شاهرودی، سید محمود؛ بحوث فی الفقه، کتاب الخمس، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، قم، 1425 ق.

همدانی، آقا رضا؛ مصباح الفقیه، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1416ق.