بازکاوی روش فقهی محقق حلی در استناد به سیره رسول خدا (ص)

تاریخ و فرهنگ

مقاله 3، دوره 45، شماره 2 - شماره پیاپی 91، دی 1392، صفحه 89-108   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/history.v45i8.12668

نویسندگان

منصور داداش نژاد^{* 1}؛ مرضیه سادات هاشمی²

¹پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

²جامعة الزهراء

چکیده

سیره رسول خدا (ص) علاوه بر کاربرد در عرصه های مختلفی چون اخلاق و تاریخ، در دانش فقه نیز مورد استفاده قرار گرفته و در برداشتهای فقهی به آن استناد می شود. میزان اعتبار گزارشهای مندرج در کتب سیره نزد فقیهان و قواعد و روش استناد ایشان به گزارشهای کتب سیره، موضوعی است که کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. نوشته حاضر در صدد است با بررسی موارد استناد محقق حلی (د. 676 ق)، به سیره رسول خدا (ص)، روش فقهی وی در بهره گیری از سیره نبوی را روشن نماید.از این رو با مراجعه به آثار برجای مانده از محقق حلی به ویژه دو کتاب شرایع الاسلام و المعتبر، موارد استناد وی به سیره نبوی را استخراج و مورد تحلیل روشی قرار داده است. محقق حلی در بررسی موشکافانه رفتارهای گزارش شده در باره رسول خدا (ص) توانسته تنها به برخی از آنها اعتماد و اتکا نماید و این به جهت تردید محقق در صدور روایات و میزان دلالت و اعتبار آنچه به عنوان سیره پیامبر مطرح شده، بوده است. قواعد اصولی به کار گرفته شده از سوی محقق حلی برای احراز سیره صحیح پیامبر، پذیرش بیشینه آنچه به عنوان سیره پیامبر شناخته می شود را برای وی دشوار و غیر قابل استناد ساخته است. رویکرد حداقلی وی به گزارشهای دانش سیره، از همین منظر قابل تحلیل و ارزیابی است.

کلیدواژه‌ها

روش فقهی؛ سیره رسول خدا (ص)؛ محقق حلی؛ شرایع الاسلام؛ المعتبر

مراجع

آقا بزرگ طهرانی، محمد محسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، اسماعیلیان، قم، بی تا.

ابن بابویه، محمد بن على‏،من لایحضره الفقیه‏،تحقیق غفارى، دفتر انتشارات اسلامى‏، قم‏،1413 ق.‏

تهانوی، محمدعلی بن علی،کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، محقق علی دحروج، مکتبه لبنان ناشرون، بیروت، 1996م.

پاکتچی،احمد، «اسلام»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1367ش.

حر عاملی، وسایل الشیعه، موسسة آل البیت، قم، 1409.

سعدی ابو حبیب، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دار الفکر، دمشق، 1408ق.

شریف مرتضی، علی بن حسین موسوی، رسائل الشریف المرتضی، تحقیق سید مهدی رجائی، دار القرآن الکریم، قم، 1405ق.

طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن‌، المبسوط فی فقه الإمامیه، محقق سید محمد تقى کشفى‌، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، تهران، 1387 ه‍ ق‌.

طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن ، عدَّة الأصول، چاپخانه ستاره‌، قم، 1417 ه‍ ق.

طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن ، المبسوط فی فقه الامامیه،المکتبة المرتضویه، قم، 1387 ق.

طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن ،تهذیب الاحکام، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1407 ق.

عثمان، محمود حامد، القاموس المبین فی إصطلاحات الأصولیین، دار الزاحم، ریاض، 1423 ق.

عاملى (شهید اول)، محمد بن مکى، ذکرى الشیعه فی أحکام الشریعه‌، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، 1419 ق‌.‌‌

کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، الکافی،تحقیق دارالحدیث‏، دار الحدیث‏، قم، 1429 ق.

محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن، ‌،شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق عبدالحسین محمد على بقال‌، مؤسسه اسماعیلیان‌، قم، 1408 ق

محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن‌،الرسائل التسع، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، قم،1413 ق‌.

محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن‌، رسائل المحقق الحلی، تحقیق رضا الاستادی، بوستان کتاب، قم، 1433 ق.

محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن‌، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، مؤسسة المطبوعات الدینیة‌، قم، 1418 ق.‌

محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن‌، المسلک فی اصول الدین و الرساله الماتعیه، مرکز البحوث الاسلامیه، مشهد مقدس، 1414 ق.

محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن‌، المعتبر فی شرح المختصر، مؤسسه سید الشهداء علیه السلام، قم، 1407 ق.

محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن‌،‌معارج الاصول، تحقیق السید محمد حسین الرضوی الکشمیری،سرور، قم، 1423 ق.

محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن‌، نکت النهایه،جامعه مدرسین، قم، 1412 ق.

مدرسی طباطبایی، حسین،مقدمه ای بر فقه شیعه،ترجمه محمد آصف فکرت، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، ١٣۶٨ش.

نجفى، محمد حسن‌، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، محقق عباس قوچانى و على آخوندى‌، دار إحیاء التراث العربی‌، بیروت، 1404 ه‍ ق‌.