پیاده سازیِ «مدیریت راهبردی منابع آب»؛ یک چارچوب پیشنهادی با استفاده از ابزار «نقشه راه»

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 14، دوره 1، شماره 2، شهریور 1393، صفحه 101-112   

نوع مقاله: مقاله علمی- ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v1i2.39602

نویسندگان

حمید عمرانیان خراسانی¹؛ کامران داوری^{* 2}؛ علی باقری³؛ الهام قیسانی⁴

¹دانش آموخته گروه مهندسی منابع آب، دانشگاه تربیت مدرس تهران

²دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد.

³دانشیار گروه مهندسی سازه های آبی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.

⁴کارشناس شرکت مهندسین مشاور هیدروتک توس، مشهد

چکیده

اقدام بدون وجود چارچوب، موجه نبوده و به احتمال زیاد با شکست یا مشکل رو­به­رو خواهد شد. به علت تعدد عوامل مؤثر، گستردگی و پیچیدگی «فضای مدیریت منابع آب» و نیز دراز­مدت بودن اثربخشی اقدامات در این فضا، ضرورت تبیین چارچوب قطعی به­نظر می­رسد. این مقاله یک چارچوب پیشنهادی، که بر­اساس فعالیت انجام گرفته تحت عنوان «طرح استقرار سیستم مدیریت راهبردی منابع آب استان خراسان جنوبی» تهیه شده، را گزارش نموده است. در این چارچوب برای تبدیل «آرمان و چشم­انداز» یا همان فهم کلان از راه­حل، به برنامه­های اجرایی از ابزار «نقشه­راه» استفاده شده است. مراحل این چارچوب عبارتند از: «بررسی وضع موجود»، «گفتگوی گروداران»، «تدوین چشم­انداز مشترک»، «تبیین سیاست­های کلان»، «ترسیم نقشه­راه»، «تبیین سیاست­های اجرایی»، و نهایتاً «تدوین برنامه­های عملیاتی». جزئیات هر مرحله ارئه شده است. قبل از تدوین برنامه­های عملیاتی، درجه پایداری سیاست­های اجرایی با چهار معیار اجماع، عدالت، برگشت­پذیری و قابلیت اعتماد نیز کنترل شده­ است.

کلیدواژه‌ها

منابع آب؛ نقشه راه؛ برنامه راهبردی؛ مدیریت یکپارچه

مراجع

آمار و اطلاعات شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان جنوبی، 1388.

حکمت نیا، ح. و موسوی، م.ن. 1385 ، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای، چاپ اول، انتشارات علم نوین، یزد.

سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان جنوبی. 1389.برنامه پنجم توسعه برنامه عملیاتی بخش کشاورزی استان خراسان جنوبی، ویرایش چهارم، معاونت برنامه ریزی استان خراسان جنوبی.

شرکت مدیریت منابع آب ایران، 1359، تاریخچه برنامه ریزی برای توسعه بهره برداری از منابع آب ایران (1327-1356)، به نقل از فریدون مبشری.

شریعتی، م. ت. 1383. چالش های برنامه ریزی مشارکتی محلی)روستایی (در ایران. مجموعه مقالات کنگره توسعه روستایی؛ چالش ها و چشم اندازها. انتشارات مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی. تهران. ص.337-357.

ش‍ری‍ف‍ی‌،م.ب.‌ ش‍ه‍ی‍دی‌پ‍ور،م.م.1380. تحل‍ی‍ل‌ س‍ی‍س‍ت‍م های‌ م‍ن‍اب‍ع‌ آب‌. ت‍ال‍ی‍ف‌ دانیل‌‌پ‌. لاکس‌، جری‌.‌ آر. اس‍ت‍دی‍ن‍گ‍ر، داگ‍لاس‌.‌ ا. ه‍ی‍ث، ناشر: دان‍ش‍گ‍اه‌ ف‍ردوس‍ی. ص‌. 714 – 716.

عابدی سروستانی، ا. 1385. جایگاه ترویج در توسعه با تأکید بر مشارکت. فصلنامه روستا و توسعه. سال 9، شماره 1: 136-165.

گلکار، ک. 1384. چشم انداز شهر / محله: پیشنهاد یک چارچوب مفهومی برای صورت بندی بیانیه چشم انداز. نشریه علمی-پژوهشی هنر های زیبا شماره 24.

منزوی. م، سرجه پیما، ع، آ.1386. محیط شناسی راهبردی بر اساس روش تحلیل روند و مدلSTEEP(V) . ماهنامه نگرش راهبردی شماره 85 و 86 : 9-22.

Beierle, T. C. 2000. Public participation in environmental decisions: an evaluation framework using social goals. Discuss. Pap 99 e 06, Resour. of the Future, Washington. D. C.

Cooke, B. Kothari, U. 2001. Participation, the New Tyranny? Zed Book s, Lon-don e New York.

Freeman, R.E .1984. Strategic Management: A stakeholder Approach. Pitman Publishing, 292 pages. ISBN: 9780521151740; Accessed via: Digital version by Cambridge University Press, 2010.

Gallego-Ayala, j. Juizo, D. 2011. Strategic implementation of integrated water resources management in Mozambique: An A’WOT analysis. 11th WaterNet/WARFSA/GWP-SA Symposium: IWRM for National and Regional Integration through Science, Policy and Practice. Pages 1103–1111.

Germain, R.H. Floyd, D.W. Stehman, S.V. 2001. Public participation of the USDA forest service public participation process. Forest Policy and Economics 3, 113e124.

GWP .2000. Integrated water resources management. Global Water Partnership–Technical Advisory Committee . Stockholm. Sweden.

International Council for Local Environmental Initiatives (ICLEI). 1996. The Local Agenda 21 Planning Guide: an Introduction to Sustainable Development Planning. ICLEI. Toronto.

Kangas, J. Store, R. 2003. Internet and teledemocracy in participatory planning of natural resources management. Landscape and Urban Planning 62, 89 e10 1.

Kristensen, P. 2004 .The DPSIR Framework. workshop on a comprehensive / detailed assessment of the vulnerability of water resources to environmental change in Africa using river basin approach. UNEP Headquarters, Nairobi, Kenya.

Kurttila, M . 2000. Utilizing the Analytic Hierarchy Process (AHP) in SWOT Analysis: A Hybrid Method and Its Application to a Forest Certification Case, Forest Policy and Economics. PP. 32-43.

Leach, W.D. Pelkey, N.W. Sabatier, P.A . 2002. Stakeholders partnerships as collaborative policymaking: evaluation criteria applied to watershed manage-ment in California and Washington. Journal of Policy Analysis and Management 21 (4), 645 e 670.

Lundberg, C. 2005. Conceptualizing the Baltic Sea ecosystem: an interdisciplinary tool for environmental desicion making. Ambio 34, 433–439.

Luyet, V. Schlaepfer, R. Parlange, M B. Buttler, A. 2012 . A framework to implement Stakeholder participation in environmental projects, Journal of Environmental Management, 111,213-e-219.

OECD. 2001. Citizen as Partners: Information, Consultation and Public Participation in Policy Making. OECD Publishing, Paris. http://www.eldis.org/static/ DOC11520.htm.

Reed, M.S. 2008. Stakeholder participation for environmental management: a literature review. Biological Conservation 141, 2417 e2431.

Richards, C. Black stock , K.L. Carter, C. 2004. Practical Approaches to Participation In: SERP Policy Brief, vol. 1. Macaulay Institute, Aberdeen.

Svarstad, H. Kjerulf Petersen, L. Rothman, D. Sieple, H. Wätzold, F. 2008. Discur-sive biases of the environmental research framework DPSIR” Land Use Policy. 25, 116–125.

Terrados, J. and Almonacid, G. 2007. Regional Energy Planning Through SWOT Analysis.

Tscherning, K. Helming, K. Krippner, B. Sieber, S. Gomez, y. Paloma, S. 2012 .Does research applying the DPSIR framework support decision making?. Land Use Policy 29 (2012) 102– 11.

United Nations. 2000 .Guidelines on strategic planning and management of water resources. economic and social commission for Asia and the pacific., st/ESCAP/2346.

Webler, T. Tuler, S. Krueger, R. 2001. What is a good public participation process? Five perspectives from the public. Environmental Management 27 (3), 435 e 450.

Yükse, İ. and Metin, D. 2007. Using the Analytic Network Process (ANP) in a SWOT Analysis - A Case Study for a Textile Firm, Journal of Information Sciences, Vol. 177, Issue 16, Aug., pp 3364–3382.