سنجش ظرفیت زیست‌پذیری محله‌های شهری در کلان‌شهر تهران (موارد مطالعاتی: محله‌های هرندی، تختی و کوثر)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 3، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 5، اسفند 1395، صفحه 53-68   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v3i2.50303

نویسندگان

هاشم داداش‌پور¹؛ داود عزیزی^{* 1}؛ پیمان اصغرزاده²

¹دانشگاه تربیت مدرس

²دانشگاه هنر

چکیده

رشد و توسعه بیش از حدِ شهرها در عصر حاضر و افزایش چالش‌های مرتبط با آن، باعث به خطر افتادن زندگی در شهرها شده است. زیست‌پذیری از جمله رویکردهایی است که به‌دنبال ایجادِ یک محیط امن و سالم برای جوامع انسانی است. این رویکرد از در هم‌تنیدگی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، محیطی و کالبدی تشکیل یافته و می‌بایست برای پیشگیری از تک‌بعدی شدن و تقلیل‌گرایانه شدن آن، شبکه‌ای از روابط میان معیارهای مربوط به قلمروهای گوناگون زیست‌پذیری را در آن در نظر گرفت. هدف پژوهش سنجش زیست‌پذیری محلات شهری بر مبنای متون جهانی و کاربستِ این مؤلفه‌ها در رتبه‌بندی محلات هرندی، تختی و کوثر کلان‌شهر تهران از لحاظِ زیست‌پذیری است. روش تحقیق مقاله کمی است و با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از Excel و برای استخراج امتیاز نهایی زیست‌پذیری از مدلElectre استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد بین محله‌های مورد مطالعه از لحاظِ زیست‌پذیری تفاوت وجود دارد. با توجه به این نتایج، محلة تختی از لحاظ شاخص‌های زیست‌پذیری در سطح بالاتری نسبت به سایر محلات قرار داشته و محله‌های کوثر و هرندی به‌ترتیب بعد از محله تختی قرار می‌گیرند. اگر چه در کم و کیفِ زیست‌پذیری محلات عوامل مختلفی نقش دارند، با این حال به‌نظر می‌رسد زیست‌پذیری پایین محله‌های مورد مطالعه ناشی از کم بودن حسِ تعلق شهروندان و گسترش کاربری‌های تجاری-خدماتی و انبارداری مربوط به عملکردهای بازار است. امری که به‌طور خاص در محلة هرندی به‌وضوح قابل مشاهده است.

کلیدواژه‌ها

تهران؛ زیست‌پذیری؛ کلان‌شهر؛ کیفیت زندگی؛ مدل Electre

مراجع

1. احمدی‌نژاد، ف.، و بندرآباد، ع. (1393). ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی با تأکید بر اصول شهر زیست‌پذیر در منطقة 22 تهران. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، (۱۶)، 55 -74

2. امین‌زاده گوهرریزی، ب.، و روشن، م. (1392). ارائة روش سنجش تطبیقی زیست‌پذیری در محلات شهری با تأکید برمعیارهای برنامه‌ریزی کاربری زمین (نمونة موردی: شهر قروین). مقالة اراپه شده در اولین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، ص. 1-18. دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) واحد قزوین، قزوین

3. بندرآباد، ع. (1390). شهر زیست‌پذیر از مبانی تا معانی. تهران: آدرخش

4. خراسانی، م.، و رضوانی، م. (1392). سنجش و ارزیابی مؤلفه‌های زیست‌پذیری در سکونتگاه‌های روستایی پیرامون شهری (بررسی موردی: شهرستان ورامین). توسعه روستایی، ۵(۱)، 89-110

5. رهنمایی، م.، فرهودی، ر.، قالیباف، م.، و هادی‌پور، ح. (1386). سیر ساختاری و عملکردی در شهرهای ایران. نشریه انجمن جغرافیایی ایران، ۵(۱۲و۱۳)، 19-43

6. ساسان‌پور، ف.، تولایی، س.، جعفری‌اسداآبادی، ح. (1394). سنجش و ارزیابی زیست‌پذیری شهری در مناطق بیست و دو گانة کلان‌شهر تهران. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، ۵(۱۸)، 27-42

7. سلمانی، م.، بدری، س. ع.، قصابی، م.، و عشور نژاد، غ. (1392). درجه‌بندی سکونتگاه‌های روستایی برای توسعة گردشگری بیابان با استفاده از روش electre III (مطالعة موردی: خور و بیابانک). جغرافیا و پایداری محیط، ۳(۶)، ۱-22

8. عیسی‌لو، ع.، بیات، م.، و بهرامی، ع. (1393). انگارۀ زیست‌پذیری رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی (نمونة موردی: شهرستان قم، بخش کهک). فصلنامۀ مسکن و محیط روستا، (146)، 120– 107

9. کزازی، ا.، امیری، م.، و رهبر یعقوبی، ف. (1390). ارزیابی و اولوی‌ بندی استراتژی‌ها با استفاده از تکنیک الکتره 3 در محیط فازی (مطالةه موردی: شرکت تماد). مطالعات مدیریت صنعتی، ۸(۲۰)، 49-79

10. کیانی، ا.، غلامی‌فاردقی، ح.، و وحدتی، م. (1391). سنجش و ارزیابی ظرفیت زیست اجتماعی محلات در شهرهای کوچک با مدل electre (مطالعه موردی: شهر درق). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۳(۱۱)، 59-72

11. Cities, P. L. U. S. (2003). A sustainable urban system: The long-term plan for greater Vancouver. Vancouver, Canada: Cities PLUS

12. Dajian, Z., & Rogers, P. (2006). 2010 World Expo and urban life quality in Shanghai in terms of sustainable development. Chinese Journal of Population Resources and Environment, 4(1), 15-22

13. Dunstan, K. (2007). Creating an indicator of livability: The Neighborhood Livability Assessment Survey (NLAS). Paper presented at the European Urban Research Association (EURA) Conference, Glasgow, Scotland

14. Economist Intelligence Unit. (2011). A summary of the liveability ranking and overview, EIU. Retrieved from http://www.eiu.com/cityrankings11

15. Leby, J. L., & Hashim, A. H. (2010). Liveability dimensions and attributes: Their relative importance in the eyes of neighbourhood residents. Journal of Construction in Developing Countries, 15(1), 67-91

16. Ley, A., & Newton, P. (2010). Creating and sustaining livable cities. In S. Kallidaikurichi & B. Yuen (Eds.), Developing living cities: From analysis to action (PP. 68-79). Singapore: World Scientific

17. Nadim, H. T. (2012). Urban growth management as an approach for livable and sustainable communities, (Unpublished doctoral dissertation).Cairo University, Egypt

18. Partners for Livable Communities. (2009). What is livability? Retrieved from http://livable.org/livability-resources/events/partners-events

19. Radcliff, B. (2001). Politics, markets and life satisfaction: The political economy of human happiness. American Political Science Review, 95(4), 939-955

20. Rue, H., McNally, L., Rooney, K., Santalucia, P., Raulerson, M., Lim-Yap, & Burden, D. (2011). Livability in transportation. Washington, DC: FHWA

21. Salzano, E. (1997). Seven aims for the livable city. In S. H. Lennard, S. von Ungern Sternberg, & H. L. Lennard (Eds.), Making cities livable (PP. 18-20). California, USA: Gondolier Press

22. Sanford, E. L. (2011). What is the difference between livability and sustainability? Retrieved from http://www.camsys.com/kb_experts_livability. htm

23. Shamsuddin, S., Hassan, N. R. A., & Sulaiman, A. B. (2013). Livability of Kuala Lumpur city centre: An evaluation of the happiness level of the streets- activities. International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 7(6), 1863-1869

24. Southworth, M. (2003). Measuring the livable city. Built Environment, 29(4), 343-354.

25. Timmer, V., & Seymoar, N. K. (2006). The world urban forum: Vancouver working group discussion paper. Retrieved from http:// www. cscd. gov.bc.ca/ lgd/ intergov_relations/ library/wuf_the_livable_city.pdf

26. Veenhoven, R., & Ouweneel, P. (1995). Livability of the welfare-state: Appreciation-of-life and length-of-life in nations varying in state-welfare-effort. Social Indicators Research, 36, 1-49

27. Vergunst, P. (2003). Livability and ecological land use the challenge of localization (Unpublished doctoral dissertation), Swedish University of Agriculture Sciences. Sweden

28. Woolcock, G. & Elliott, W. (2009). Measuring up? Assessing the liveability of Australian cities. In P. Maginn, R. Jones (Ed.), Proceedings of State of Australian Cities (SOAC): National Conference, Promaco Conventions, Bateman, WA. http:// apo.org.au/ node/ 60183