عوامل موثر بر پسایندسازی در زبان فارسی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 2، دوره 5، شماره 9، مرداد 1392، صفحه 27-47   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v5i9.37335

نویسندگان

محمد راسخ مهند^* ؛ مریم قیاسوند

دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

منظور از پسایندسازی در این مقاله، فرایندی است که طی آن سازه‌ای در جمله که جایگاه بی‌نشان آن پیش از فعل است، در جایگاه پس از فعل قرار می گیرد. در این پژوهش، با انتخاب چارچوب نظری نحو نقش گرا، به بررسی این فرایند پرداخته ایم و سعی کرده ایم نشان دهیم چه عوامل نقشی احتمال پسایندشدگی را بالا می برند. عوامل نقشی مورد بررسی عبارتند از: وزن دستوری، معرفگی، جانداری و ساخت اطلاعی. برای داشتن داده های طبیعی، پیکره‌ای گفتاری از مصاحبه‌ها و میزگردهای زنده تلویزیونی، مکالمات رو در رو و گزارش‌های زنده ورزشی گردآورده‌ایم و جملات پسایندشده در این پیکره را مبنای تحلیل خود قرار داده ایم. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که عوامل فوق به استثنای عامل جانداری، در پسایندسازی جملات فارسی مؤثرند؛ یعنی هرچه سازه موردنظر معرفه‌تر و سنگین‌تر باشد احتمال پسایندشدن آن بیشتر است، و در مورد ساخت اطلاعی نیز با اینکه مفعول های مستقیم پسایندشده بیشتر دارای اطلاع مفروض هستند، این یک دستی در مورد مفعول های غیرمستقیم و حرف اضافه ای دیده نمی شود.

کلیدواژه‌ها

پسایندسازی؛ وزن دستوری؛ ساخت اطلاعی؛ معرفگی؛ جانداری