ملاحظات فقهی پیرامون بازاریابی شبکه ای

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 1، دوره 42، شماره 2 - شماره پیاپی 85، دی 1389   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.7921

نویسندگان

علی اکبر ایزدی فرد^{* 1}؛ محمد قنبرزاده²

¹استاد دانشگاه مازندران

²کارشناس ارشد فقه و حقوق اسلامی دانشگاه مازندران

چکیده

بازاریابی شبکه ای روشی نوین در تجارت امروزی است و به عنوان معامله ای مستقل می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد ؛ هرچند ممکن است تشابهاتی میان عناوین اجاره ، جعاله، و صلح با بازاریابی شبکه ای وجود داشته باشد .
در طرح های مختلف بازاریابی شبکه ای شایبه هایی چون شانس ، ریسک و خطرپذیری، فریب، عدم تلاش در کسب درآمد، و خروج سرمایه از کشور وجود دارد و از این رو شبهاتی چون قمار ، اکل مال به باطل، و غرری بودن این گونه معاملات مطرح می گردد؛ به خصوص در انواعی که چرخة آنها بدون رد و بدل شدن کالا و یا تبادل کالاهای لوکس با قیمت های غیرواقعی، تعریف شده اند، این اشکال ها به طور جدّی قابل توجه است.
با توجه به اثرات منفی مستقیم و غیرمستقیمی که این فعالیت ها به ویژه از نوع دوم آن در شبکة اقتصادی جوامع می گذارد، علاوه بر شبهات مذکور، مهم ترین عنوانی که در تحدید آن از جانب دولت اسلامی می تواند مد نظر قرار گیرد، حکم ثانویِ حفظ نظام و مصلحت آن است. در این مقاله ضمن اشاره به انواع بازاریابی شبکه ای، مشروعیت یا عدم مشروعیت آن مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. آنچه می توان گفت این که بازاریابی شبکه ای به دلیل اکل مال به باطل، قمار، غرر، و اختلال در نظام، مشروعیت ندارد و به عنوان کسب حرام که نتیجة آن بطلان است، مطرح می گردد.

کلیدواژه‌ها

بازاریابی شبکه ای؛ اجاره؛ جعاله؛ صلح؛ اکل به باطل؛ غرر؛ قمار؛ حکم ثانوی

مراجع

قرآن مجید.

آهنی ، بتول ، «قواعد حاکم بر قراردادهای الکترونیکی» ، نشریة ندای صادق ، ش 34 ـ 35 ، تهران ، انتشارات دانشگاه امام صادق ( ع ) ، 1383 .

ابن منظور ، محمد بن مکرم ، لسان العرب ، بیروت ، داراحیاء التّراث العربی و مؤسسة التّاریخ العربی ، 1418 ق.

اردبیلی ، احمد بن محمد ، زبدة البیان فی احکام القرآن ، تهران ، مکتبة المرتضویة لاحیاء الاثار الجعفریه ، ]بی­تا[.

امام خمینی ، سید روح الله الموسوی ، البیع ، قم ، مؤسسة اسماعیلیان ، 1410 ق .

ـــــــــــــــ  ، تحریر الوسیله ، قم ، دارالکتب العلمیّه ، ]بی­تا[.

ـــــــــــــــ  ، المکاسب المحرّمه ، قم ، مؤسسه اسماعیلیان ، 1410 ق .

بجنوردی ، سید محمد حسن موسوی ، القواعد الفقهیه ، قم ، نشر الهادی ، 1419 ق .

حرّعاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشّریعه، قم ، مؤسسة ال­البیت لاحیاء التّراث، 1414ق.

حسینی عاملی، سید محمدجواد، مفتاح الکرامة، قم ، مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرّسین حوزه علمیّه قم، 1419 ق.

خویی ، سید ابوالقاسم ، مصباح الفقاهه ، قم ، انتشارات غدیر ، 1371.

راغب اصفهانی ، ابوالقاسم حسین بن محمد ، مفردات الفاظ قرآن ، تهران ، المکتبه المرتضویّه ، ]بی­تا[.

شربیانی ، عبدالحمید ،الاحکام الاولیه والثانویه ودورالزمان والمکان، تهران ، مجموعة آثار کنگرة بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی،1415 ق.

شرتونی ، سعیدالخوری ، اقرب الموارد ، قم ، کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی.

شعرانی ، میرزا ابوالحسن ، نشر طوبی ، تهران ، کتابفروشی اسلامیه ، 1398 ق .

شهید اول، محمد بن جمال الدّین مکّی، الدّروس الشّرعیه فی فقه الامیه، قم، مؤسسة نشر اسلامی،1412ق .

شهید ثانی ، زین الدّین بن علی ، الرّوضه البهیة فی شرح اللّمعة الدّمشقیه ، قم ، مؤسسة گنج عرفان ، 1423 ق.

شیخ انصاری ، مرتضی ، المکاسب ، قم ، انتشارات باقری ، 1415 ق.

شیخ صدوق ، ابوجعفر محمد ، الامالی ، قم ، مؤسسه بعثت ، 1417 ق.

شیخ طوسی ، ابوجعفر محمد ، التبیان فی تفسیر القرآن ،  قم ،  مکتب الاعلام الاسلامی ، 1409 ق.

طباطبایی ، سیدعلی ، ریاض المسائل ، قم ، مؤسسة نشر اسلامی ، 1412 ق.

طبرسی ، فضل بن الحسن ، مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، بیروت ، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات ، 1415 ق.

علاّمه حلّی، ابومنصور حسن بن یوسف، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم، مؤسسه نشر اسلامی،1413ق.

ـــــــــــــــ  ، مختلف الشّیعه ، قم ، مؤسسة نشر اسلامی ، 1412 ق.

علاّمه طباطبایی ، سید محمد حسین ، المیزان فی تفسیر القرآن ، بیروت ، مؤسّسه الاعلمی للمطبوعات ، ]بی­تا[.

علیان نژاد دامغانی ، ابوالقاسم ، بازاریابی شبکه ای یا کلاهبرداری مرموز ، قم ، انتشارات مدرسة امام علی بن ابی­طالب (ع)، 1384.

فاضل مقداد ، جمال الدّین ، کنزالعرفان فی فقه القرآن ، تهران ، مکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه ، 1385 ق.

قاروبی تبریزی ، حسن ، النضید فی شرح الرّوضة الشّهید ، قم ، انتشارات داوری 1421 ق.

قرشی ، سید علی اکبر ، قاموس قرآن ، تهران ، دارالکتب الاسلامیّه ، 1352.

کلانتری ، علی اکبر ، حکم ثانوی در تشریع اسلامی ، انتشارات پزوهشکده فقه و حقوق اسلامی،مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی،www.islamic data bank.com/pdf/html/bloo13.htm

کاتوزیان ، ناصر ، قواعد عمومی قراردادها ، تهران ، شرکت سهامی انتشار ، 1380 .

محقق حلّی ، نجم الدّین جعفر ، شرایع الاسلام فی مسایل الحلال و الحرام ، تهران ، انتشارات استقلال ،

1409 ق.

محقق سبزواری ، محمدباقر ، کفایة الاحکام ، قم ، انتشارات مهر ، ]بی­تا[.

محقق کرکی ، علی بن الحسین ، جامع المقاصد فی شرح القواعد ، قم ، انتشارات مهدیه ، 1408 ق.

ـــــــــــــــ  ، رسائل ، قم ، انتشارات خیّام ، 1409 ق.

موسویان ، سید عباس ، طعم تلخ گلدکوئیست ، مجله پرسمان ، ش 34 ، قم ، مرکز فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها ، 1384 .

نجفی ، محمد حسن ، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام ، قم ، دارالکتب الاسلامیه ، 1367 .

http://www.mlminiran.bravehost.com/mlm2.htm

http://www.nms.ir/index.php?action=show_news&news_id=52,69, 104

http:// www.shora-gc.ir/portal/siteold/akhbar/1385/13850301-irisn-00001.htm

http:// www.Yournetwork.blogfa.com/post_3.aspx