سالمندی سالم؛ تحلیل مقایسه‏ای سبک زندگی ارتقادهندۀ سلامت مردان و زنان سالمند در شهر شیراز‬‬

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 7، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 25، شهریور 1394، صفحه 197-223   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v12i1.17888

نویسندگان

مجید موحد¹؛ حلیمه عنایت¹؛ نسیبه زنجری^{* 2}

¹دانشگاه شیراز

²دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

چکیده

مقالۀ پیش رو با استفاده از داده‏های حاصل از پیمایش نمونه‏ای و اجرای «پرسشنامة ساخت‏یافته» در میان سالمندان 60 ساله و بالاتر شهر شیراز در سال 1390 به بررسی مقایسه‏ای سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت زنان و مردان سالمند و تبیین تفاوت‏های جنسیتی بر اساس مشخصه‏های اجتماعی و جمعیتی می‏پردازد.‬ نتایج تحلیل‏های دو متغیره بیانگر تفاوت معنادار بین مردان و زنان سالمند در چهار بُعد از شش بُعد سبک زندگی ارتقا دهندۀ سلامت است؛ زنان در ابعادی نظیر مسؤولیت سلامت و روابط بین فردی و در مقابل مردان در ابعاد مدیریت استرس و فعالیت جسمانی نمرۀ بالاتری را کسب کردند. در دو بُعد تغذیه و رشد روحی تفاوت معناداری بین دو جنس مشاهده نشد؛ علاوه بر این، وضعیت سلامت خود ادراک و خود کارآمدی سلامت زنان در سطح پایینتری در مقایسه با مردان بوده است. نتایج تحلیل چندمتغیره با استفاده از آزمون تحلیل طبقه‏بندی چندگانه نشان داد که بعد از کنترل متغیرهای اقتصادی و اجتماعی (تحصیلات، اشتغال، و درآمد) جنسیت به طور محسوس و معناداری سبک زندگی ارتقای سلامت را تحت‏تأثیر قرار می‏دهد و زنان میانگین نمرۀ بالاتری را در شاخص سبک زندگی ارتقای سلامت خواهند داشت. به طور خلاصه، نتایج مطالعه نشان داد جدای از ابعاد زیست‌شناختی متفاوت زن و مرد، شرایط اجتماعی نابرابر، رفتارهای سلامت متفاوتی را برای زنان و مردان به‏همراه دارد.

کلیدواژه‌ها

جنسیت؛ سبک زندگی ارتقا دهندۀ سلامت؛ خودکارآمدی سلامت؛ تحلیل طبقه ‏بندی چندگانه؛ سالمندان

مراجع

1. پورطاهری، م. و پوروردی نجات، م. (1388). سنجش نابرابری جنسیتی در بین زنان روستایی: مطالعۀ موردی استان گیلان. دانشنامۀ علوم اجتماعی. 1 (2). صص 155-115.

2. حبیبی‏سولا، ع.؛ نیکپور ص.؛ سیدالشهدایی م. و حقانی ح. (1387). بررسی رفتارهای ارتقا‌دهندة سلامت و کیفیت زندگی سالمندان. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی اردبیل. 8 (1). صص36-29.‬‬

3. ریاحی، م. ا. (1387). تفاوت‏های جنسیتی در دانش و باورهای مرتبط با سلامتی و رابطۀ آنها با رفتارهای مرتبط با سلامتی. مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران. (3). صص 227-190. ‬‬

4. ریاحی، م.ا. (1384). بررسی تطبیق تفاوت‏های جنسیتی در عادت‏های غذایی دانشجویان ایرانی و هندی. مطالعات زنان. 3 (8). صص 126-97. ‬‬‬‬

5. شارع‏پور، م.؛ ودادهیر ا. و قربان زاده، س. (1389). تحلیل جنسیتی تصادف با تأکید بر مفهوم سبک زندگی سالم. مطالعۀ موردی جوانان شهر تهران. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان). 8 (2). صص 92-69.

6. صادقی، ر. (1390). سازگاری اجتماعی و جمعیتی نسل دوم افغان‏ها در ایران. (پایان‏نامه منتشر-نشدۀ دکتری) جمعیت‏شناسی. دانشگاه تهران، ایران. ‬‬‬‬‬‬

7. صالحی، ل.؛ افتخار اردبیلى، ح. ؛ تقدیس، م.ح.؛ جزایری، ا.؛ رشیدیان، آ. و شجاعی‏زاده، د. (1387). عوامل تسهیل‏کننده و بازدارنده شیوه زندگی سالم در سالمندان. مجلۀ دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی. 6 (2). صص 57-49.‬‬‬‬

8. قاسمی، و؛ ربانی، ر؛ ربانی، ع؛ علیزاده اقدم، م. ب. (1387). تعیین‏کننده‏های ساختاری و سرمایه‏ای سبک زندگی سلامت محور. مجلۀ مسائل اجتماعی ایران. 16 (63). صص 213-181. ‬‬‬‬‬‬

9. قاضی‏طباطبایی، م.؛ پاولاک، د. و ودادهیر، ا. (1385). برساخت یک مسألۀ اجتماعی-جمعیتی: درآمدی بر جمعیت‏شناسی اجتماعیـ انتقادی اچ‏آی‏وی/ ایدز در ایران. نامۀ انجمن جمعیت‏شناسی ایران. (2). صص170-136

10. مرکز آمار ایران (1388). سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385: جمعیت شهرهای کشور برحسب سن و جنس. معاونت برنامه‏ریزی و نظارت راهبردی مرکز آمار ایران. تهران: مرکز آمار ایران.‬‬

11. مروتی، م.ع. (1384). بهینه‏سازی الگوی ارتقای سلامت و ارزیابی به‏کارگیری آن همراه با تئوری آموزش بزرگسالان در تغییر رفتارهای ارتقای سلامتی در سالمندان شهر یزد. (رسالۀ منتشر‌نشدۀ دکتری آموزش بهداشت). دانشگاه تربیت مدرس. ایران.‬‬‬‬

12. Andrews, M. (1999). The seductiveness of agelessness. Aging and Society, 19, 301-318.

13. Budesa, T., Erin, E., & Lauren, H. (2008). Gender influence on perceptions of healthy and unhealthy lifestyles. Retrieved from http://digitalcommons.unf.edu/ ojii_volumes/3.

14. Chiello, P. P., & Hutchison, S. (2010). Health and well-being in old age: The pertinence of a gender mainstreaming approach in research. Gerontology, 56, 208–213.

15. Janssen, L. T. (2007). Sex, gender and health: Developments in research. European Journal of Women's Studies, 14, 9-20.

16. Kuhlmann, E. (2009). From women's health to gender mainstreaming and back again: Linking feminist agendas and new governance in healthcare. Current Sociology, 57(2), 135-154.

17. Kurtz, A. C. (1996). Correlates of health-promotion lifestyles among women with Rheumatoid Arthritis (Unpublished doctoral dissertation). Columbia University, USA.

18. McCormick, M. L. (2008). Women's bodies aging: Culture, context, and social work practice. Affilia, 23, 312-323.

19. Moore, S. E. H. (2010). Is the healthy body gendered? Toward a feminist critique of the new paradigm of health. Body & Society, 16(2), 95-118.

20. Nolen-Hoesksema, S. (2006). Possible contributors to the gender differences in alcohol use and problems. Journal of General Psychology, 133(4), 357-374.

21. Ojanuga, D. N., & Gilbert, C. (1992). Women's access to health care in developing countries. An International Journal of Social Sciences and Medicine, 35(4), 613-617.

22. Ostlin, P., Eckermann, E., Mishra, U. S., Nkowane, M., & Wallstam, K. (2006). Gender and health promotion: A multi-sectorial policy approach. Health Promotion International Journal, 21(1), 25-35.

23. Patel, V. (2005). Poverty, gender and mental health promotion in a global society. IUHPE-Promotion & Education Supplement, 2, 26-29.

24. Pender, J. N., Murdaugh, L. C., & Parsons, A. M. (2006). Health promotion in nursing practice (5th ed.). Upper Saddle River, Nurs J: Prentice Hall.

25. Potempa, K. M., Butterworth, S. W., Flaherty-Robb, M. K., & Gaynor, W. L. (2010). The healthy ageing model: Health behavior change for older adults. Collegian, 17, 51-55.

26. Renehan, E., Dow, B., Lin, X., Blackberry, I., Haapala, I., Gaffy, E., … Hendy, S. (2012). Healthy ageing literature review. State of Victoria: National Ageing Research Institute (NARI) and Council on the Ageing.

27. Segal, L., Demos, V., & Kronenfeld, J. J. (2003). Gender perspectives on health and medicine (Vol. 7). United Kingdom: Emerald.

28. Sen, G., George, A., & Östlin, P. (2002). The case for gender equity in health research. Journal of Health Management, 4, 99-117.

29. Soffer, M. (2010). The role of stress in the relationships between gender and health-promoting behaviors. Journal of Caring Science, 24(3), 572-580.

30. Theobald, S., Elsey, H., & Tolhurst, R. (2004). Gender, health and development: Gender equity and sector wide approaches. Progress in Development Studies, 4, 58–63.

31. Von Bothmer, M., & Fridlund, B. (2005). Gender differences in health habits and in motivation for a healthy lifestyle among Swedish university students. Nursing and Health Sciences, 7, 107-118.

32. Wharton, A. S. (2005). The sociology of gender: An introduction to theory and research. USA: Blackwell Publishing.