واکاوی ترمودینامیکی بارش های شدید ناشی از پدیده سردچال نواحی مرکزی و جنوب غرب ایران(مطالعه موردی: رخداد بارش 11 آذر 1387)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 2، دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 5، خرداد 1392، صفحه 1-20   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v2i1.16881

نویسندگان

کمال امیدوار¹؛ سعید الفتی^{* 1}؛ فریبا اقبالی بابادی¹؛ خدیجه مرادی²

¹دانشگاه یزد

²دانشگاه اصفهان

چکیده

در این تحقیق یکی از سنگین ترین بارش های نواحی جنوب غرب و مرکز ایران (11/9/87) طی چهار سال اخیر (1387 تا 1390) که دلیل رخداد آن پدیدۀ سردچال بوده است، مورد بررسی قرارگرفته و نیز به واکاوی ترمودینامیکی این بارش های چشمگیر و کم سابقه پرداخته شده است. ابتدا آمار بارش روزهای بارندگی از سازمان هواشناسی اخذ و سپس نقشه پهنه-بندی بارش تهیه گردید. جهت تحلیل ترمودینامیکی این رویداد، با استفاده از 8 شاخص ناپایداری به محاسبه میزان ناپایداری برای دو ایستگاه شاخص شیراز و اهواز اقدام شد. سپس نقشه های سطح دریا، سطح 500 هکتوپاسکال، نقشه نم ویژه، نمودار هاف-مولر و تاوایی نسبی برای روزهای مورد مطالعه ترسیم گردید. نتایج حاصل از محاسبه شاخص ها نشان می دهد میزان ناپایداری در حد قابل توجهی برای ایجاد بارش سنگین بوده است. همچنین نقشه نم ویژه بیانگر آن بود که در روز بارش شدید، نم ویژه از میزان بالایی برخوردار بوده است که از طریق واچرخند مستقر بر روی عربستان، رطوبت دریای سرخ، دریای عرب و خلیج عدن به جنوب غرب و نواحی مرکزی ایران، تزریق و رطوبت این بارش ها را تامین کرده است. میزان قابل توجه تاوایی نسبی نیز حاکی از آن است که موقعیت قرارگیری محور ناوه بر روی خلیج فارس و جنوب عربستان و مقادیر کمیت تاوایی نسبی با یکدیگر منطبق هستند.

کلیدواژه‌ها

کلمات کلیدی: تحلیل ترمودینامیک؛ سردچال؛ نواحی جنوبغرب و مرکز؛ ایران

مراجع

امیدوار، کمال، و همکاران؛ 1389. تحلیل همدیدی اثرهای سردچال در وقوع بارش‌های شدید در مرکز و جنوب غرب ایران. مجله برنامه ریزی و آمایش فضا. دوره 14. شماره 4. صص161-189.

امیدوار، کمال؛ 1386. بررسی و تحلیل شرایط سینوپتیکی و ترمودینامیکی رخداد بارش در منطقه شیرکوه. پژوهش‌های جغرافیایی. شماره 59. صص81-98.

بایرز هریس، رابرت؛ 1377. هواشناسی عمومی. ترجمه تاج‌الدین بنی‌هاشم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

تاج‌بخش، سحر و همکاران؛ 1388. روشی برای پیش‌بینی رخداد توفان‌های تندری با طرح دو بررسی موردی. مجله فیزیک زمین و فضا. دوره 35. شماره 4. صص 166-147.

ثنایی نژاد، سید حسین و همکاران؛ 1388. تحلیل سینوپتیکی و دینامیکی پدیده‌های همرفتی محلی به منظور بهبود پیش‌بینی آنها. چهاردهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران. تهران. اردیبهشت 1388.صص 234-237.

خوشحال‌دستجردی، جواد و علیزاده، تیمور؛ 1389. بررسی همدید و ترمودینامیک رگبار موجد سیلاب 24/6/88 در استان خراسان رضوی. مجله برنامه ریزی و آمایش فضا. دوره 14. شماره 4. صص 109

صادقی‌حسینی، سید علیرضا و رضائیان، مهتاب؛ 1385. بررسی تعدادی از شاخص‌های ناپایداری و پتانسیل بارور سازی ابرهای همرفتی منطقه اصفهان. مجله فیزیک زمین و فضا. جلد 32. شماره 20. صص 98-8387.

عساکره، حسین، و رزمی، رباب؛1390. اقلیم‌شناسی بارش شمال‌غرب ایران. مجله جغرافیا و توسعه. شماره25. صص158-137.

قربانی، اعظم؛ 1385.تحلیل و بررسی پدیده تگرگ و طبقه بندی ابر با استفاده از RS&GIS در حوضه زاینده رود. پایانامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیای طبیعی، دانشگاه تربیت معلم،استاد راهنما:زهرا حجازی زاده، تهران.

قویدل‌رحیمی، یوسف؛1390. کاربرد شاخص‌های ناپایداری جوی برای آشکارسازی و تحلیل دینامیک توفان تندری روز 5 اردیبهشت 1389 تبریز. مجله فضای جغرافیایی اهر. سال یازدهم. شماره 34. صص 182-208.

قائمی، هوشنگ؛ 1386. هواشناسی عمومی تهران: انتشارات سمت.

زاهدی، مجید، و چوبدار، اصغر؛ 1386. مقایسه شاخص‌های ناپایداری جوی حوضه آبریز آجی چای با استانداردهای ناپایداری جوی و تعیین الگو برای این حوضه. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. شماره 9.ص44.

گندمکار، امیر؛ 1389. بررسی همدیدی بارش‌های شدید در نواحی جنوبی استان بوشهر. مجله چشم انداز جغرافیایی. سال چهارم. شماره 10.

محمدی، حسین و همکاران؛1391. تحلیل دینامیکی سامانه‌های سودانی در رخداد بارش سنگین در جنوب غرب ایران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. سال 12. شماره 24. بهار 91.

Costa,S.,Mezzasalam,P.,Levizzani,V.,Alberoni.P.P.,andNanni,S.,2001. Deep convection over northern Italy: synoptic and thermodynamic analysis. Atmos.Res. 56, 73-88.

Miller, R. C.,1972. Notes on Analysis and Severe Storm ForecastingProcedures of the Air Force Global Weather Central. Tech. Rept. 200(R). Headquarters.Air Weather Service.USAF.190 pp.

Muller,M,et al.,2009. Heavy rains and extreme rainfall-runoff events in Central Europe from 1951 to 2002,Natural Hazards and earth system Sciences 9(2009),441-450.

Kahan. Ran, Ziv& Baruch.Enzel., Yahouda& Dayan. Uri., (2002): Synoptic Climatology of Major Floods in the Negev Desert, Israel, J: Climatol, Vol 22, PP. 867-882.

Krishna. K. Muni.,2008. Study of the Intensity of Super Cyclonic Storm GONU Using Satellite Observations, J: Applied Earth Observation and Geoinformation.

Littmann. T .,2000. An empirical classification of weather types in the Mediterranean Basin and theirinter relation with rainfall, journal of theorical andapplied climatology, 66:161-171.

Robert P,Harnack., Donald T, jansen., Goseph, R.,1998. investigation of upper – air conditions occurring with heavey summer rain in Utah, International journal of climatology.

Weisman, M. L. and J. Klemp.,1986. Characteristics of Isolated Convectivestorms. Mesoscale.Meteorology and Forecasting. P. S. Ray.Ed. Amer. Meteor. Soc. 331–358.