تحکیم و تکمیل دیدگاه امام خمینی (ره) در نقد حجیت ذاتی قطع

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 1، دوره 43، شماره 1 - شماره پیاپی 86، خرداد 1390   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i2.11100

نویسنده

محمد رسول آهنگران^*

استادیار دانشگاه تهران، پردیس قم

چکیده

یکی از مباحثی که در میان صاحب‌نظران علم اصول فقه، مسلّم انگاشته شده و چندان مورد مناقشه قرار نگرفته، مبحث حجیت ذاتی قطع است. یکی از معدود کسانی که با کمال دقت و توجه، این نظریه را به نقد کشیده‌اند مرحوم امام خمینی (ره) است که این تحقیق در پی تحکیم و تکمیل نقد ایشان است. در این راستا، نخست باید مراد از واژه‌ی «ذاتی» روشن و سپس معلوم گردد که «حجیت» به چه معنا است تا با مشخص شدن معنای قطع و تفاوت آن با علم، آشکار شود که انکار حجیت قطع به معنای منجزیت توسط ایشان، کاری پسندیده است. وانگهی، روشن شود که حجیت به معنای معذّریت نیز ذاتی قطع نیست؛ چرا که از امور جعلی و اعتباری است و به این ترتیب، عدم ذاتی بودن حجیت قطع، ثابت می‌شود. ضمن آن که اعتبار معذّریت از سوی عقلا، در حقیقت برای جهل صورت می‌گیرد و قطع در فرض اتحاد مصداقی با آن، این ویژگی را دارا خواهد بود و خود خصوصیتی برای معذّریّت ندارد.

کلیدواژه‌ها

حجت؛ حجیت؛ ذاتی؛ قطع؛ قطع طریقی؛ معذّریت؛ منجّزیت

مراجع

انصاری، مرتضی؛ فرائد الاصول، بیروت، انتشارات موسسه اعلمی، 1991.م.

ابن سینا ، حسین ، برهان شفا ، انتشارات فکر روز ، تهران ، چاپ اول ، 1373.

اصفهانی ، محمد حسین ،نهایۀ الدرایه فی شرح الکفایه ، انتشارات بوذرجمهری ، تهران ، 1367.

بهسودی حسینی ، محمد سرور ، مصباح الاصول (تقریرات درس مرحوم آیۀ الله آقای خوئی) انتشارات داوری ، قم ، 1417. ق.

تبریزی ، موسی ، اوثق الوسائل ، انتشارات کتبی نجفی ، قم ، 1369.

خراسانی ، محمد کاظم ، درر الفوائد ، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، تهران ، چاپ اول، 1410. ق.

ــــــــــــــــ ،  کفایۀ الاصول،  انتشارات جامعه مدرسین ، قم 1410ق.

خمینی ، مصطفی، تحریرات فی الاصول، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی ، تهران ، چاپ اول، 1414 ق.

فیومی ، احمد ، المصباح المنیر ، 1929 . م. بی جا.

زبیدی ، محمد مرتضی ، تاج العروس ، 1969 . م. انتشارات داراحیاء التراث العربی ، بیروت.

یسوعی ، لویس معلوف ، المنجد ، ترجمه محمد بندر دیگی ، انتشارات ایران ، تهران ، 1374.

کاتبی قزوینی ، عمر ، شرح شمسیه ، انتشارات زاهدی ، بی جا ، بی تا.

مظفر ، محمد رضا ،المنطق ، انتشارات اسماعیلیان ، قم ، 1377.

ــــــــــــــــ ،  اصول فقه ، انتشارات اسماعیلیان ، قم، 1408 م.

کاظمی ، محمد علی ، فوائد الاصول (تقریرات درس مرحوم آیۀ الله میرزای نائینی) انتشارات جامعه مدرسین، قم ، 1406 ق.

سبحانی ، جعفر ، تهذیب الاصول (تقریرات درس مرحوم امام خمینی) ،انتشارات مطهر، قم، بی تا.

هاشمی ،محمد ، بحوث فی علم الاصول (تقریرات درس مرحوم آیۀ

 الله شهید صدر) انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، قم ، 1405 ق.

نصیرالدین طوسی ، محمد ، اساس الاقتباس ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1367.

طباطبائی ، محمد حسین ، رسائل شیعه ، انتشارات حکمت ، قم ، 1362

سبزواری ، هادی ، شرح المنظومه، انتشارات نشر ناب ، تهران ، چاپ اول ، 1369