مطالعۀ اثرات توزیع کاربری اراضی بر سلامت شهروندان (مطالعۀ موردی: شهر بابلسر)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 6، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 6، شهریور 1396، صفحه 139-154   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v4i1.56282

نویسندگان

صدیقه لطفی^* ؛ مصطفی قدمی؛ میترا حسین پور عسگر

دانشگاه مازندران

چکیده

گسترش فیزیکی شهرها و تداوم بهره‌گیری از اتومبیل زمینه‌ساز بروز مشکلات زیادی در شهرها و جابه‌جایی شهرنشینان در دسترسی به انواع کاربری‌های عمومی شده است. شمال ایران با قابلیت‌های کم‌نظیر طبیعی کانون رشد بی‌امان شهری در پاسخ به رشد فزایندۀ مهاجران درون و برون استانی است؛ به طوری که حالا بی‌تحرکی بخشی از مشکلات در حال بروز این کانون‌های کوچک شهری هم به علت پراکنده‌روی شهری، توسعۀ بی‌برنامه، کاهش خدمات عمومی و بروز مشکلات بهداشتی جسم و روان شده است. از این رو، این تحقیق با هدف بررسی و آشنایی با اثرات توزیع و ترکیب کاربری شهری بر سلامت شهروندان در یکی از شهرهای ساحلی خزر (با کارکردی فرهنگی و گردش‌گری) انجام شده است. روش‌شناسی تحقیق مبتنی بر رویکردهای توصیفی تحلیلی بوده که با بررسی ادبیات تحقیق و تنظیم پرسش‌نامه‌های مورد نظر به شیوۀ نمونه‌گیری خوشه‌ای اطلاعات و داده‌ها گردآوری شد. حجم نمونه از روش نمونه‌گیری کوکران، با توجه به جمعیت و بعد خانوار در هر محلۀ شهر بابلسر تعداد 385 نمونه تعیین شد. ابتدا میزان اختلاط کاربری هر یک از محله‌های شهر از طریق ضریب آنتروپی شانون محاسبه و با استفاده از شاخص پیاده‌روی میزان آن در هر یک از محله‌ها تعیین شده است. به منظور آنالیز داده‌های تحقیق از روش‌های آماری پارامتریک در نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد محله‌های مرکزی شهر به‌ویژه در بخش شرقی رودخانه دارای دسترسی بالاتری به کاربری‌های مورد مطالعه هستند. مقایسۀ سطح دسترسی‌ها در محله‌های مختلف حاکی از این است که ترکیب و توزیع کاربری‌ها تأثیر قابل توجهی بر میزان تحرک فیزیکی شهروندان دارد. بنابراین، طراحی و برنامه‌ریزی شهری می‌تواند با تنظیم مناسب انواع کاربری‌های شهری تحرک بیشتر شهروندان را تشویق کند و این امر امروزه در همۀ شهرهای کوچک و برزگ کشور به ضرورتی حیاتی تبدیل شده است.

کلیدواژه‌ها

پیاده‌روی؛ سلامت شهری؛ فرم شهر؛ کاربری اراضی؛ بابلسر

مراجع

1. اصغرزاده، م. ج. (1389). تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره. انتشارات دانشگاه تهران

2. اطمینانی، ر.، سلطانی، ع. (1392). تأثیر توسعۀ پراکندۀ مناطق شهری بر الگوی سفرهای روزانه ساکنان شهرها (بررسی موردی: منطقۀ یک- کلان‌شهر شیراز). برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 3 (10)، 70-61

3. بحرینی، ح. و خسروی، ح. (1389) معیارهای کالبدی-فضایی مؤثر بر میزان پیاده‌روی، سلامت و آمادگی جسمانی، هنرهای زیبا، (43)، 16-5

4. پاکزاد، ج. (1385). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. چاپ سوم. تهران: معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن

5. تاجیک، ا. و پرتوی، پ. (1393). مدل مفهومی و چهارچوب تحلیلی پیاده‌مداری با تأکید بر رویکرد نوشهرسازی (مطالعۀ موردی: فاز چهار مهرشهر کرج). مطالعات شهری، (9)، 96-81

6. رضویان، م. (1381). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات منشی

7. رفیعیان، م.، صدیقی، ا. و پورمحمدی، م. (1390) امکان‌سنجی ارتقای کیفیت محیط از طریق پیاده‌راه‌سازی محورهای شهری (مورد مطالعه: محور ارم بخش مرکزی شهر قم). مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 11 (3)، 56-41

8. رهنما، م. ر. و عباس‌زاده، غ. (1378). اصول و مبانی سنجش فرم کالبدی شهر. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی

9. سلطانی، ع. و پیروزی، ر. (1391). پیمایش قابلیت پیاده‌مداری محورهای فرهنگی تاریخی (مطالعۀ موردی: محور حافظ، شیراز) شهر و معماری بومی، (3)، 77-65

10. شالین، ک. (1372). دینامیک شهری یا پویایی شهرها. (اصغر نظریان، مترجم). مشهد: انتشارات آستان قدس مشهد

11. قدمی، م.، محمدی، سحر.، غلامیان آقا محلی، ط. (1390). ارزیابی و سنجش تغییرات فضایی و فرم شهر و پیامدهای ناشی از آن (نمونه موردی: شهر بابلسر). نخستین همایش ملی آرمان شهر ایران دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، مازندران، ایران

12. قربانی، ر. و جام کسری، م. (1389). جنبش پیاده‌گستری، رویکردی نو در احیای مراکز شهری (مورد مطالعه: پیاده‌راه تربیت، تبریز). مطالعات و پژوهش‌های منطقه‌ای، 6 (2)، 72-55

13. لطفی، ص. (1391). بررسی نقش عوامل مصنوع در افزایش پیاده‌روی شهروندان در شهر (مطالعه موردی: شهر تهران). مطالعات شهری، (5)، 34-27

14. مشکینی، ا.، مهدنژاد، ح. و پرهیز، ف. (1392). الگوی فرانوگرایی در برنامه‌ریزی شهری. تهران: انتشارات امید انقلاب

15. موسوی، م. و باقری کشکولی، ع. (1391). روش‌های تحلیل جمعیت در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. چاپ دوم. تهران: انتشارات آراد کتاب

16. مهندسین مشاور پارس ویستا. (1383). سرانه کاربری‌های خدمات شهری. جلد اول. تهران: انتشارات سازمان شهرداری های کشور

17. Berrigan, D., Tatalovich, Z., Pickle Linda, W., Ewing, R., & Ballard-Barbash, R. (2014). Urban sprawl obesity and cancer mortality in the United States: Cross-sectional analysis and methodological challenges. International Journal of Health Geographics, 13(1), 1-14

18. Cerin, E., Saelens, B. E., Sallis, J. F., & Frank, L. D. (2008). Neighborhood environment walkability scale: Validity and development of a short form. US National Library of Medicine, National Institutes of Health, 38(9), 1682-1691

19. Choi, E., & Sardari Sayyar, S. (2012). Urban Diversity and Pedestiran Behaviour: Refining the concept of land-use mix for walkability. In M. Greene, J. Reyes, & A. Castro (Eds.), In Proceedings to the 8th International Space Syntax Symposium, (PP. 1-15), Santiago de Chile: PUC

20. Dunstan, DW., Howard, B., Healy, GN., Owen, N. (2012). Too much sitting a health hazard, Journal of Diabetics Research Clinical Practice. 97(3), 368-376

21. Eriksson, U., Arvidsson, D., Gebel, K., Ohlsson, H., & Sundquist, K. (2012). Walkability parameters, active transportation and objective physical activity: Moderating and mediating effects of motor vehicle ownership in a cross-sectional study. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical, 9(123), 1-10

22. Frank, L. D., Sallis, J. F., Saelens, B. E., Leary, L., Cain, K., … & Hess, P. M. (2010). The development of a walkability index: Application to the neighborhood quality of life study British. Medical Journal, 10(11), 924-933

23. Frank, L. D., Schmid, T. L., Sallis, J. F., Chapman, J., & Saelens, B. E. (2005). Linking objectively measured physical activity with objectively measured urban form: findings from SMARTRAQ. American Journal of Prevention Medicine. 28(2), 117-25

24. Koohsari, M. J., Sugiyama, T., Mavoa, S., Villanueva, K., Badland, H., … & Owen, N. (2016). Street network measures and adults' walking for transport: Application of space syntax. Health Place, 38, 89-95

25. Manaugh, K., & El-Geneidy, A. (2011). Validating walkability indices: How do different households respond to the walkability of their neighborhood? Transportation Research Part D: Transport and Environment, 16, 309–315

26. McCormack, G. R., Shiell Giles-Corti, B., Begg, S., Veerman, J., & Geelhoed, E. (2012). The association between sidewalk length and walking for different purposes in established neighborhoods. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 1(9), 1-12.

27. Nosal, B. (2009). Creating walkable and transit-supportive comunities in Halton. Halton: Halton Region Health Department

28. Ozil, A., & Peonis, J. (2012).The Effects of Urban Form on Walking to Transit. In M. Greene, J. Reyes, & A. Castro (Eds.), in Proceedings of Eighth International Space Syntax Symposium, (PP. 1-15), Santiago de Chile: PUC

29. Park, S. (2008). Defining, measuring, and evaluating path walkability, and testing its impacts on transit users’ mode choice and walking distance to the station. City and Regional Planning in the Graduate Division of the University of California, 150, 219- 239

30. Witten, K., Blakely, T., Bagheri, N., Badland, H., Ivory, V., … & Schofield, G. (2012). Neighborhood built environment and transport and leisure physical activity: Findings using objective exposure and outcome measures in New Zealand, Environmental Health Perspectives, 7(120), 1-16

31. Wood, L., Frank, L. D., & Giles, B. (2010). Sense of community and its relationship with walking and neighborhood design. Social Science and Medicine, 70(9), 1381-1390