اجتماع دو منظر اصالت ماهیت و اصالت وجود در نظریه اصالت پدیداری معنا

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 4، دوره 40، شماره 2 - شماره پیاپی 81، آبان 1387، صفحه 102-128   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v40i2.3172

نویسنده

عباس جوارشکیان^*

چکیده

به رغم آن که در فلسفه کلاسیک اسلامی، تا کنون بحث از اصالت و اعتباریت وجود و ماهیت با بحث معرفت شناسی دو بحث جدا و دور از یکدیگر انگاشته شده اند، در این مقاله سعی شده است با تبیین ربط بنیادی و وثیق این دو عرصه به نقش کاملاً تعیین کننده دیدگاه معرفت شناختی در اتخاذ هر یک از دو منظر اصالت وجود یا ماهیت تأکید شود. در بخش نخست مقاله پس از آشکار شدن تلازم انگارة اصالت ماهوی با تلقی متعارف از علم ـ یعنی باور به این همانی ماهوی ـ و بیان ناسازگاری انگارة اصالت وجودی با چنین تلقی و باوری و به ویژه تبیین عقیم بودن راه حل های ارائه شده در حل شبهات وجود ذهنی، ضرورت اتخاذ تلقی جدید و الگوی تازه ای در معرفت به اثبات می رسد . سپس در بخش بعدی با تأمل در معنای ماهیت و ماهیت معنا، حقیقت دو جنبه ای و ربطی و ظهوری علم مورد تبیین و تحلیل عقلی قرار گرفته است. بر مبنای این نگرش جدید از حقیقت علم که تحت عنوان نظریه اصالت پدیداری معنا از آن یاد شده است تباین مفروض میان اصالت ماهیت و اصالت وجود انکار شده و اذغان به اصالت هر دو مورد پذیرش قرار گرفته است. در بخش پایانی مقاله به معضل دیرین وحدت وکثرت پرداخته شده و بر پایه نظریه اصالت پدیداری معنا تلاش شده است سرّ ناگشوده کثرت عرضی و تغایرات معنایی گشوده گردد و به مشکلات وجود ذهنی نیز پاسخی شایسته داده شود.

کلیدواژه‌ها

اصالت وجود؛ اصالت ماهیت؛ وجود ذهنی؛ ربط عین و ذهن؛ پدیدارشناسی معنا

مراجع

ابن سینا، حسین؛ الاشارات و التنبیهات، به اهتمام محمود شهابی، تهران: دانشگاه تهران، 1339.

ابن سینا، حسین؛ التعلیقات، تحقیق  عبدالرحمن بدوی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه عملیه قم.

حلّی، حسن بن یوسف؛ کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، بیروت: مؤسسه  الأعلمی للمطبوعات، 1399.

سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، با تعلیق حسن‌زاده آملی، قم، نشر ناب 1416.

سهروردی، یحیی بن حبش؛ المشارع و المطارحات، مجموعة مصنفات شیخ اشراق،  مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372.

سهروردی، یحیی بن حبش؛ حکمة الاشراق، مجموعة مصنفات شیخ اشراق، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی 1372.

صدرالمتألهین شیرازی، محمد؛ الاسفار الاربعه، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1981م.

صدرالمتألهین شیرازی، محمد؛ المشاعر، به اهتمام هانری کربن، تهران ، کتابخانه طهوری، 1363.

قطب الدین شیرازی، محمدبن مسعود شیرازی؛ دره التاج، به اهتمام سید محمد مشکوه، تهران، حکمت 1365.