هفت دور تاریخ مقدس بشری از دیدگاه اسماعیلیان

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 6، دوره 40، شماره 2، آبان 1387   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v40i2.3174

نویسنده

روحی میرآبادی روحی میرآبادی^*

چکیده

در نیمة دوم قرن دوم هجری فرقة اسماعیلیه که به امامت اسماعیل پسر امام جعفرصادق(ع) معتقد بودند، شکل گرفت. اسماعیلیان دیدگاه های ویژه‌ای را دربارة امامت مطرح کردند. از دیدگاه آنان هستی یک لحظه بدون وجود امام نمی‌تواند باقی بماند وانسان همواره به معلم و مقتدا و رهبری معصوم نیاز دارد. اسماعیلیان تلاش های بسیاری کردند تا سابقة امامت را به سرآغاز خلقت برسانند. برای این منظور نظریه‌ها و تفسیرهای خاصی از تاریخ و نبوت ارائه داشتند.
بر اساس این نظریه تاریخ مقدس بشری از هفت دور تشکیل شده است و در طی این هفت دور انسان به تکامل می‌رسد. هر دور با ظهور یک پیامبر که به آ‌ن ناطق نیز می‌گویند و وصی او که به آن صامت یا اساس نیز گفته می‌شد، همراه است و پس از آن ها هفت امام می آیند که هر یک پس از دیگری به امامت می‌رسند. بدون شک، در شکل‌گیری این عقیده اندیشه‌های نو افلاطونی تأثیر داشته است.
«ناطق» جایگاه تنزیل احکام از سوی خداوند به مردم و «اساس» جایگاه تأویل احکام را دارا است و امام هم ظاهر و باطن شریعت را بیان می‌کند.
در شش دور نخست آدم(ع)، نوح(ع)، ابراهیم(ع)، موسی(ع)، عیسی(ع) و محمد(ص) صاحب شریعت هستند و با آمدن هر ناطق جدید شریعت قبلی نسخ می‌شود. البته در منابع کهن اسماعیلی اختلاف نظرهایی در این خصوص دیده می‌شود.
اسماعیلیان برای تبیین بهتر این موضوع به تفسیرهای باطنی خاصی از موضوع امامت و اشتهار عدد هفت و جایگاه ناطق دست زده‌اند. این مقطع زمانی که برای هر ناطق درنظر گرفته شده ممکن است دور کشف یا دور ستر و نیز ممکن است دور کبیر یا دور صغیر باشد که هر کدام در اصل مقاله به طور مشروح توضیح داده شده است.
در این مقاله سعی شده است با استفاده از منابع کهن کلامی و تاریخی اسماعیلیان به بررسی این عقیده پرداخته شود.
کلید واژه‌ ها: اسماعیلیان، هفت دور، ناطق، امام، دورکشف، دورستر، دور کبیر، دور صغیر.