Religious Law Taste

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

Article 7, Volume 43, Issue 1 - Serial Number 86, June 2011   

Document Type: Research Article

DOI: 10.22067/fiqh.v0i2.11106

Authors

Abulfaḍl ‘Alīshāhī Qal‘ajūqī^{* 1}; Ḥusayn Nāṣirī Muqaddam²

¹Doctoral student of jurisprudence and fundamentals of law at Ferdowsi University of Mashhad - member of the faculty of Yasouj University

²Associate Professor of the Department of Jurisprudence and Fundamentals of Law, Ferdowsi University of Mashhad

Abstract

The word madhāq (taste, perceptive aptitude) in its compound form madhāq-i shari‘at (religious law taste) or madhāq-i shāri‘ (lawmaker’s taste) and the like, have been employed by the Imāmī jurists and theologians for about two centuries. However, no clear definition has been presented for it so far; and this has caused the term, which has had extensive and significant use in the field of inference, to fade into obscurity and ambiguity.
The jurists’ apprehension over centuries up to now has been about achieving inference of rulings through reliable legal ways, and to utilize specific proofs on some occasions, and general proofs on other. They have not contented themselves with these two types of proofs and obtained principles beyond laws from the lawmakers’ characteristics, procedures, and behaviors in legislation that, although they have not found a proof for the ruling from the former two types, they have achieved certainty in its confirmation or negation in a positive way. They have found those principles through a collection of rulings rather than from single propositions.
It is attempted in this writing to prove the association of the term madhāq-i shāri‘at with more antiquated concepts found in legal language and the books of earlier jurists. In the meantime, while quoting and criticizing the viewpoints existing in madhāq-i shāri‘at (such as reliance on religious law, general public’s interests, and trends of speech), a new definition is presented of
this term and, in conclusion, the functions of madhāq-i shāri‘at in the process of reference is dealt with.

Keywords

taste; religious law; jurisprudence; caution; habit; wont (da’b); reliance; context

References

قرآن کریم

ابن اثیر، مبارک بن محمد؛ النهایة فی غریب الحدیث والاثر، تحقیق، طاهر احمد زاوی -  محمود محمد طناحی، قم: موسسه اسماعیلیان، 1364.

ابن بابویه، محمد بن علی؛ من لا یحضره الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: جماعة المدرّسین، 1404ق.

ــــــــــــــــــ؛ المقنع، قم: مؤسسة الامام الهادی، 1415ق.

ابن حیون، نعمان بن محمد؛ دعائم الاسلام ، تحقیق: آصف بن علی اصغر فیضی، قاهرة: دار المعارف، 1383ق.

ابن فهد حلّی، احمد بن محمّد؛ المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، تحقیق: مجتبی عراقی، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1407ق.

ابن منظور، محمد بن مکرّم؛ لسان العرب، قم: نشر الادب الحوزة، 1405ق.

اراکی، محمد علی؛ المکاسب المحرمة، قم: مؤسسة فی طریق الحق، 1413ق.

اصفهانی، محمد حسین؛ حاشیة کتاب المکاسب، تحقیق: عباس محمد آل سباع قطیفی، قم: المحقق، 1418ق. 

انصاری، مرتضی ؛ فرائد الاصول، تحقیق: لجنه تحقیق ثراث الشیخ الاعظم، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1419ق.

ــــــــــــــــــ؛ کتاب المکاسب، تحقیق: لجنة تحقیق تراث الشیخ الاعظم، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1420ق.

ایروانی، باقر؛ دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیة، قم، مؤسسة الفقه للطباعة و النشر، 1417ق.

بجنوردی، حسن؛ القواعد الفقهیة، تصحیح: مهدی مهریزی-  محمد حسن درایتی، قم: نشر الهادی، 1419ق.

جوهری، اسماعیل بن حمّاد؛  الصحاح تاج اللغةّ و صحاح العربیة، تحقیق: احمد عبد الغفور عطّار، بیروت: دار العلم للملایین، 1407ق.

حسینی عاملی، محمد جواد؛ مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلّامة، قم: مؤسسة آل البیت، ؟139ق.

حسینی قائم مقامی؛ عباس؛کاوش­های فقهی، تهران: امیر کبیر، 1378.

حسینی مراغی؛ عبد الفتاح بن علی، العناوین، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1418ق.

حکیم، محسن؛ مستمسک العروة الوثقی، قم: مکتبة آیت الله العظمی المرعشی، 1404ق.

حلی، ابن ادریس؛السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، جامعة المدرسین، 1410ق.

حنفی، حسن؛ من النص الی الواقع محاوله لاعادة بناء علم اصول الفقه، بیروت: دار المدار الاسلامی، 2005م.

خمینی، روح الله؛ الاجتهاد والتقلید، تهران: موسسةتنظیم و نشر آثار الامام خمینی، 1418ق.

ــــــــــــ؛  البیع، تهران: موسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، 1421ق.

ــــــــــــ؛ کتاب الطهارة، نجف: مطبعة الآداب، 1389ق.

ــــــــــــ؛ المکاسب المحرّمة، قم: موسسة اسماعیلیان، 1410ق.

خمینی، مصطفی؛ تحریرات فی الفقه: الخلل فی الصلاة، تهران: موسسة تنظیم و نشر آثار الامام خمینی، 1418ق.

خویی، ابوالقاسم؛ التنقیح فی شرح العروة الوثقی: الاجتهاد والتقلید، تقریر: علی الغروی التبریزی، قم: دار الهادی، 1410ق.

ـــــــــــــ؛ المبانی فی شرح العروة الوثقی: کتاب النکاح، تقریر: محمد تقی خویی، مدرسة دار العلم، بی­تا.

ـــــــــــــ؛ المستند فی شرح العروة الوثقی: کتاب الاجارة، تقریر: مرتضی بروجردی، قم: مدرسة دار العلم، 1365.

ـــــــــــــ؛ المستند فی شرح العروة الوثقی: کتاب الصوم، تقریر: مرتضی بروجردی، قم: مطبعة العلمیة، 1361ق.

ـــــــــــــ؛ مصباح الاصول، تقریر: محمد سرور واعظ حسینی بهسودی، قم: مکتبة الداوری، 1417ق.

ـــــــــــــ؛ مصباح الفقاهه، تقریر: محمد علی توحیدی، قم: مکتبة الداوری، 1377.

 ــــــــــــ؛ موسوعة الامام الخویی، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخویی، 1421 ق.

روحانی، محمد صادق؛ فقه الصادق، قم: مؤسسة دار الکتاب، 1412ق.

زبیدی، محمد بن محمد؛ تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار الفکر، 1414ق.

زرکشی، محمد بن بهادر؛ البرهان فی علوم القرآن، تحقیق: یوسف عبد الرحیم مرعشلی- جمال حمدی ذهبی- ابراهیم عبد الله کردی، بیروت: دار المعرفة، 1415ق. 

سبزواری، عبد الاعلی؛ مهذب الاحکام فی بیان الحلال والحرام، قم، مکتبة آیة الله السید السبزواری، 1413ق.

سیدمرتضی،علی بن حسین؛ الانتصار، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1415ق.

ــــــــــــــــــ؛ رسائل الشریف المرتضی، تحقیق: مهدی رجائی، قم: دار القرآن الکریم، 1405ق.

سیفی، علی اکبر؛ دلیل تحریر الوسیله، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1415ق.

شاطبی، ابراهیم بن موسی؛ الموافقات فی اصول الشریعة، تحقیق: عبد الله درّاز، بیروت، دار المعرفة، [بی­تا].

شهید ثانی، زین الدین بن علی؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعة  الدمشقیة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.

ــــــــــــــــــ؛ مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: موسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق.

صدر، محمد باقر؛ بحوث فی علم الاصول، تقریر: محمود هاشمی، قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، 1417ق.

ــــــــــــــــــ؛دروس فی علم الاصول، بیروت: دار الکتاب اللبنانی، 1406ق.

طریحی، فخر الدین؛ مجمع البحرین، تحقیق: احمد حسینی، مکتبه النشر الثقافة الاسلامیة، 1408ق.

طوسی، محمد بن حسن؛ المبسوط فی فقه الامامیة، تصحیح: محمد تقی کشفی، تهران: مکتبة الرضویة، 1387ق.

ــــــــــــــــــ؛ الخلاف، تحقیق: علی خراسانی، جواد شهرستانی- مهدی طه نجف، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1414ق.

عراقی، ضیاء الدین؛  نهایة الافکار، تقریر: محمد تقی بروجردی، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1405ق.

علّامه حلّی، حسن بن یوسف؛  تذکرة الفقهاء، قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1414ق.

ــــــــــــــــــ ؛  قواعد الاحکام فی معرفة الحلال والحرام، مؤسسه النشر الاسلامی، 1418ق.

ــــــــــــــــــ ؛ مختلف الشیعه، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1413ق.

ــــــــــــــــــ؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، تحقیق: قسم الفقه  فی مجمع البحوث الاسلامیه، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة، 1414ق.

عنبکی، مجید حمید؛ اثر المصلحة فی التشریعات، عمّان: دار العلمیة الدولیة و دار الثقافة النشر والتوزیع، 2002م.

غزالی، محمّد بن محمّد؛ المستصفی فی علم الاصول، تصحیح: محمّد عبد السلام عبد الشافی، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1417ق.

فراهیدی، خلیل بن احمد؛ العین، تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، قم: موسسة دار الهجرة، 1410ق.

قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن؛ غنائم الایام فی مسائل الحلال والحرام، تحقیق: عباس تبریزیان، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، 1417ق.

لاری، عبد الحسین؛ التعلیقة علی المکاسب، قم: موسسه المعارف الاسلامیه، 1418ق.

مؤمن قمی، محمد؛ مبانی تحریر الوسیلة، قم: موسسة تنظیم و نشر آثار الامام خمینی، بی­تا.

محقّق حلّی، محمد بن حسن؛ المعتبر فی شرح المختصر، اشراف: ناصر مکارم شیرازی، قم: مؤسسة سید الشهداء، 1364.

مرعشی نجفی، شهاب الدین؛ القول الرشید فی الاجتهاد والتقلید، تقریر: عادل علوی، قم: بی­نا، بی­تا.

مشکینی اردبیلی، علی؛ اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، قم: دفتر نشر الهادی، 1371 ش.

مظفّر، محمد رضا؛ اصول الفقه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، بی­تا.

مقدس اردبیلی، احمد بن محمد؛ مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، تحقیق: مجتبی عراقی-علی پناه اشتهاردی-حسین یزدی اصفهانی، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1409ق.

مکارم شیرازی، ناصر؛ بحوث فقهیة هامة، قم: مدرسة الامام علی بن ابی طالب، 1422ق.

موسوی خوانساری، احمد؛ جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق، 1405ق.

نائینی، محمد حسین؛ اجود التقریرات فی علم الاصول، تقریر: ابوالقاسم خویی، قم: منشورات مصطفوی، 1368.

نجفی، محمد حسن بن باقر؛ جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق: عباس قوچانی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1365.

همدانی، رضا؛ مصباح الفقیه، تهران: مکتبة الصدر، بی­تا.