کارکردی نو برای وب سایت های کودکان: بسترسازی برای پرورش ویژگی های تفکر عملیات عینی (طبقه بندی، ردیف بندی، نگهداری ذهنی و بازگشت پذیری) از دیدگاه نظریه پیاژه

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 5، دوره 1، شماره 1، مهر 1390، صفحه 153-174   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v1i1.8170

نویسندگان

مهری پریرخ¹؛ محمد رامین نادری^{* 2}؛ حمیدرضا آقامحمدیان شعرباف³

¹دانشیار گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشجوی کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی از دانشگاه فردوسی مشهد

³استاد گروه روان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

وب سایت‌ها به عنوان شیء‌هایی عینی و قابل تعامل، با دو کارکرد آموزشی و سرگرمی به زندگی کودکان راه یافته‌اند. به باور ژان پیاژه کودک در تعامل با شیءها و انسان‌های پیرامون، شناخت خود را می‌سازند. در پیوستار رشد شناختی پیاژه، نیم‌دوره عملیات عینی بدلیل همزمانی با سن دبستان و نیز افزایش امکان تعامل کودک با وب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این نیم دوره ابزارهایی مانند وب‌سایت‌ها که بتوانند به شکلی عینی و بر پایه تجربه فعال توانمندی‌های فکری کودک را به چالش بکشند می‌توانند زمینه‌ای برای رشد شناختی فراهم آورند. پژوهش حاضر در پی آن است که دریابد تا چه میزان وب‌سایت‌های کودکان بستری برای پرورش ویژگی‌های تفکر عملیات عینی فراهم می‌کنند. عملیات طبقه‌بندی، ردیف‌بندی، نگهداری‌ذهنی و بازگشت‌پذیری زیرساخت طراحی سیاهه وارسی پژوهشگرساخته را تشکیل داد. روایی و پایایی این ابزار با بهره‌گیری از نظر متخصصان و محاسبه ضریب توافق آنها تایید شد. روش‌های پیمایشی و تحلیل محتوا برای ارزیابی جامعه‌ای با 11 عضو از وب‌سایت‌های فارسی و نمونه‌ای از30 وب‌سایت‌های انگلیسی که به روش تصادفی نظام‌مند انتخاب شده بود به کار گرفته شد. یافته‌ها نشان داد که وب‌سایت‌های مورد بررسی در بسترسازی برای پرورش عملیات طبقه‌بندی و نگهداری‌ذهنی در حد متوسط و ردیف‌بندی و بازگشت‌پذیری به میزان کمی نقش دارند. به طور کلی نیز این ابزارها با در اختیار داشتن نزدیک به 34% از مصداق‌های مورد نظر به میزان کمی در فراهم آوردن زمینه‌ای برای رشد شناختی کودکان توانمند می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

وب سایت های کودکان؛ رشد شناختی؛ نیم دوره عملیات عینی؛ طبقه بندی؛ ردیف بندی؛ نگهداری ذهنی؛ بازگشت پذیری

مراجع

بهزادی، حسن، و زاهدی نوقابی، مهدی (1388). وب سایت، منبعی نوین برای کودکان عصر حاضر در کتابخانه‌های آموزشگاهی: بررسی وضعیت وب سایت‌های فارسی کودکان و نوجوانان و نحوه سازماندهی اطلاعات در آنها. در کتابخانه های آموزشگاهی، پویاسازی نظام آموزشی و مشارکت در فرایند یاددهی- یادگیری (ص. 679- 697). 3 و 4 اردیبهشت، 1389، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. تهران: کتابدار.

پشوتنی‌زاده، میترا (1388). تعیین ویژگی‌های محتوایی مهم برای وب سایت‌های مخصوص نوجوانان 12-14 ساله ایرانی. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 12(1).

منصور، محمود، و دادستان، پریرخ (1367). دیدگاه پیاژه در گستره تحول روانی به ضمیمه آزمون‌های عملیاتی در پژوهش‌های ژنتیک و بالینی. تهران: ژرف.

مهاجر، گلبو (1385). معماری اطلاعات از چشم انداز کودکان و نوجوانان: بررسی سایت‌های فارسی کودکان و نوجوانان در وب. (پایان نامه کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع­رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شیراز، 1385).

نادری، محمدرامین و زاهدی نوقابی، مهدی (1388). وب سایت های خوبی برای بچه های خوب. (زیر نظر مهری پریرخ). تهران: کتابدار.

نجفی‌نیا، شیدا (1386). سنجش ملاک های ارزشیابی وب ‌سایت‌های مجلات الکترونیکی پیوسته کودک و نوجوان در ایران. (پایان نامه کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع­رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا، 1386).

وادزورث، باری (1378). روان شناسی رشد: تحول شناختی و عاطفی از دیدگاه پیاژه. (مترجمان جواد صالحی فدردی و امیر امین یزدی). مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

American Library Association (2008). Great Web Sites for Kids: Selection Criteria. Retrieved Oct. 18, 2008 from http://www.ala.org/ala/mgrps/divs/alsc/ greatwebsites/greatwebsitesforkids/greatwebsites.cfm

Bilal, D. (1999). Web search engines for children: A comparative study and performance evaluation of Yahooligans!, Ask Jeeves for Kids, and Super SnooperProc. In Proceedings of ASIS Annual 1999, Information Today, 70-83.

Dugan, A. (2006). Assessing the Validity and Reliability of a Paper-and-pencil Piagetian Test. In 2^nd Annual Symposium on Graduate Research and Scholarly Projects. Wichita, KS: Wichita State University, 144-145

Gelderblom, J. H. (2008). Designing Technology for Young Children: Guidelines Grounded in a Literature Investigation on Child Development and Children's Technology. (Doctoral dissertation, University of South Africa, 2008). Retrieved June 08, 2009 from ProQuest database.

Gilutz, Sh., & Nielsen, J. (2002). Usability of Websites for Children: 70 Design Guidelines. Retrieved Dec. 30, 2008 from http://www.NNgroup.com/reports/kids

Grover, S. (1986). A Field Study of the Use of Cognitive-Developmental Principles in Microcomputer Design for Young Children. Journal of Educational Research, 79, 325-332. Retrieved June 08, 2009 from EBSCO database.

Kuiper, E., Volman, M., & Terwel, J. (2005). The web as an information resource in K-12 education: Strategies for supporting student in searching and processing information. Review of Educational Research, 75(3), 285-328.

Large, A., & Beheshti, J. (2005). Interface Design, Web Portals, and Children. Library Trends (Fall), 54(2).

Large, A., Beheshti, J., Nesset, V., & Bowler, L. (2006). Web portal design guidelines as identified by children through the processes of design and evaluation. Retrieved Dec. 16, 2009 from http://eprints.rclis.org/archive/00008034

Piaget, J. (1970). Piaget's Theory. In P. Mussen, Carmichael's manual of child psychology. New York: John Wiley and Sons. vol. 1, 703-732.

Piaget, J., & Inhelder, B. (1969). The psychology of the child. (Translated by Helen Weaver). London: Routledge & Kegan Paul.

Skeele, R., & Stefankiewicz, G. (2002). Blackbox in the Sandbox: The Decision to Use Technology with Young Children with Annotated Bibliography of Internet Resources for Teachers of Young Children. Educational Technology Review, 10(2), 9-95. Retrieved Sep. 09, 2008 from http://www.editlib.org/ p/9264

Stufflebeam, D. L. (2000). Guidelines for Developing Evaluation Checklist: Checklist Development Checklist (CDC). Evaluation Checklists Project. Retrieved Dec. 30, 2008 from www.wmich.edu/evalctr/checklists.