تبیین تربیت دینی ظاهرگرا و نقد آن براساس جریان عقل گرا

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 1، دوره 41، شماره 1 - شماره پیاپی 82، خرداد 1388، صفحه 10-46   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v41i1.3176

نویسندگان

کامران جباری^* ؛ سید مهدی سجادی

چکیده

ظاهرگرایی و عقل گرایی به عنوان دو جریان تاثیرگذار در آرا و افکار فرهنگی و اجتماعی در تاریخ تفکر اسلامی مطرح است. تعلیم و تربیت نیز به عنوان یکی از مقولات فرهنگی از این جریان های فکری متاثراست. سؤالی که مطرح است این است که آیا جریان ظاهرگرای اسلامی توانایی ارائه یک نظریه تربیتی تمام عیار را برای تربیت دینی دارا است. برای پاسخ دادن به این سؤال، در این مقاله به بررسی تاثیرجریان ظاهرگرای اسلامی در عرصه تعلیم و تربیت در زمینه اهداف، اصول، محتوا و روش های تربیت پرداخته شده و سپس به نقد این جریان تربیتی از دیدگاه عقلگرای اسلامی اقدام گردیده است.

کلیدواژه‌ها

ظاهرگرایی: عقلگرایی: تربیت دینی: تربیت اسلامی: نقد

مراجع

قرآن کریم.

نهج البلاغه، ترجمه ی محمد دشتی،قم،دفتر نشر الهادی،1379.

ابن حزم الاندلسی؛ الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، بیروت: دارصادر، بی­تا.

ابن حزم الاندلسی؛ المحلی بالآثار،تحقیق عبدالغفارسلیمان البغدادی ، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1408ق.

ابن حزم الاندلسی؛ رسائل ابن حزم الاندلسی، تحقیق احسان عباس، بیروت: الموسسة العربیة للدراسات و النشر، 1987م.

ابن تیمیه، احمد؛ درء تعارض العقل و النقل، تحقیق محمدرشاد سالم، ریاض: دارالکنوزالادبیه، بی تا.

الامین احمد؛ضحی الاسلام،بیروت:  دارالکتب العربی، 1969م.

الامین احمد؛ ضحی الاسلام، قاهره، دارالفکر عربی، 1943م.

ابراهیمی دینـانی غلامحسین؛  اخباریگری در بین تشیع ،خبرگزاری مهر،25آبان ، 1385.

ابراهیمی دینـانی غلامحسین؛ دفتر عقل و آیت عشق، تهران: نشر طرح نو، 1380.

ابراهیمی دینـانی غلامحسین؛ ماجرای فکرفلسفی در اسلام،تهران،نشر طرح نو، 1376.

احمـدی ، احمـد؛ اصول و روش های تربیت در اسلام،تهران: جهاد دانشگاهی، 1364.

ابوزهره، محمد؛ ابن حزم، حیاته و عصره، آرائه و فقهه، قاهره: دارالفکر العربی، بی­تا.

ابوزهره، محمد؛ ابن حنبل حیاتـه و عصره، آرائـه و فقهـه، قاهـره: دارالفـکر العـربی، بی تا.

ابوزهره، محمد؛ تاریخ المذاهب الاسلامیه، قاهره: دارالفکر العربی، بی تا.

اسماعیل علی سعید و جوادرضا محمد؛ مکتب ها وگرایش های تربیتی در تمدن اسلامی،ترجمه بهروز رفیعی، تهران: انتشارات سمت، 1384.

اشعری،  ابوالحسن؛ مقامات الاسلامیین، تهران: امیر کبیر،1362.

ایزتسو، توشی هیکو؛ مفهوم ایمان در کلام اسلامی،ترجمه زهرا پور سینا،تهران: انتشارات سروش، 1380.

برنجکار، رضا؛ آشنایی با علوم اسلامی،تهران: سمت،‌1384.

ادوارد، توماس؛ غزالى در بغداد، ترجمه ذبیح الله منصورى، تهران: زرّین، 1364.

خاکی قراملکی، محمد رضا؛ «کارکردهای دین از منظر مدل تحلیل ایمانی»، در گزیده مقالات مبانی نظری مقیاس های دینی، به کوشش محمد رضا سالاری فر و دیگران، تهران: دفتر طرح های ملی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی ، 1384.

دفتر همکاریهای حوزه و دانشگاه؛‌ درآمدی بر تربیت اسلامی2،  اهداف تربیت از دیدگاه اسلام،تهران: سمت، 1376.

رفیعی، بهروز؛ «گزارشی از مفهوم وساختار دین از نگاه امام محمد غزالی»، در گزیده مقالات مبانی نظری مقیاس های دینی به کوشش محمد رضا سالاری فر و دیگران،تهران: دفتر طرح های ملی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی،‌1384.

شهرستانی، محمدبن احمد؛ الملل و النخل، تحقیق محمد سید کیلانی، بیروت: دارالمعرفه، بی تا.

طوسی، خواجه نصیرالدین؛ اخلاق ناصری، تصحیح و تنقیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی، 1360.

عبدالکریم العقل، ناصر؛ مختصری از اصول عقاید اهل سنت وجماعت،ترجمه إسحاق بن عبدالله دبیری،ریاض: چاپخانه^ء الحمیضی، 1381.

عطاران،محمد؛  آراء مربیان بزرگ مسلمان درباره تربیت کودک، انتشارات وزارت آموزش و پرورش،‌1366.

عطاران،محمد؛ «دو رویکرد در تربیت دینی»، مجموعه مقالات همایش آسیب شناسی تربیت دینی، 1380.

غزالی، ابو حامد محمد؛ احیاء علوم الدین،ترجمه محمد مویدالدین خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم،تهران:  انتشارات علمی وفرهنگی، 1364.

غزالی، ابو حامد محمد؛ایها الولد، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1406ق.

غزالی، ابو حامد محمد؛ تهافت الفلاسفه،ترجمه علی اصغر حلبی،تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1361.

غزالی، ابو حامد محمد؛ فرزند نامه، ضمیمه مکاتیب فارسی غزالی،به تصحیح واهتمام عباس اقبال، تهران: امیر کبیر، 1362.

غزالی، ابو حامد محمد؛ کیمیاى سعادت، ترجمه احمد آرام، تهران: گنجینه، 1371.

فـارابی، ابونصر؛ فصـوص الحکـم، به تحقیق محمدحسن آل یاسین، قم:‌بیدار، 1405ق.

کیلانی،  مآجد عرسان؛ سیر آرای تربیتی در تمدن اسلامی،ترجمه بهروز رفیعی،قم: دفتر همکاری های حوزه و دانشگاه،‌1386.

لیمن، الیور؛ «تربیت اسلامی» ،ترجمه شهاب الدین مشایخی راد در فصلنامه حوزه ودانشگاه، شماره 21، 1387.

ماوردی ، ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب بصری؛ تحقیق وتعلیق مصطفی سقاء،ترجمه عبدالعلی صاحبی ،مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس، 1372.

محسن،نجاح؛ اندیشه سیاسی معتزله،ترجمه باقرصدری نیا،تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1385.

مشایخی راد، شهاب الدین؛ مجموعه مقالات تربیت دینی، قم: دفتر همکاری های حوزه ودانشگاه،1380.

مشکور، محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامى، با مقدمه استاد کاظم مدیر شانه‏چى، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، آستان قدس رضوى ، 1368.

مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش عقاید دینی،قم: سازمان تبلیغات اسلامی، 1368.

مطهری، مرتضی؛ تعلیم وتربیت اسلامی،تهران:  انتشارات صدرا، 1369.

مطهری، مرتضی؛ حاشیه اصـول فلسفـه و روش رئالیسم،ج5، تهران:  انتشارات صدرا، بی تا.

موسوی نژاد، علی؛ عقل و وحی، بی جا، بی نا،‌1386.

یوسفیان، حسن و شریفی، احمد حسین؛ عقل و وحی، تهران: سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1383.

 

Carr.D ( 2000 ) Rival Conceptions of Spiritual Education.Journal of Philosophy of Education.No.30..

Elmer J. Thiessen، ، (1984)، Introdoction and Religious Education، in Interchange 15/3 (The ontario، Institute for Stadies in Education)، PP. 28 - 29.

Gardner.P ( 1993) Uncertainty ، Teaching and Personal Autonomy : An Inquiry into Pedagogic Dualism. Cambridge Journal of Education.No.23.

Monsma .W ( 2003 ) Faith and Rationality.Minnesota University Press

R.M. Thomas (1994)، " Religious Education". In Torston Husen، T. Neville Postlethwaite (Ed. in chief)، The International Encyclopedia of Education (London: BPC Wheatons Ltd)، V. 9، PP. 4995 - 5008..

Peters، R.S.(1999)،Reason and Habit، The Paradox of Moral Education in Philosophy of Education. by Paul H.Hirst and Patricia White. Volum 4.