تأثیر کتاب درمانی بر نشانگان های درونی سازی و برونی سازی شده ی دانش آموزان ناشنوای مقطع ابتدایی مدرسه ی استثنایی وصال بیرجند

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 6، دوره 1، شماره 1، مهر 1390، صفحه 197-218   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v1i1.8207

نویسندگان

محسن نوکاریزی^{* 1}؛ سمیه عالم زاده²

¹عضو هیات علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه بیرجند

²کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی

چکیده

هدف از اجرای این پژوهش سنجش تأثیر کتاب درمانی برکاهش نشان گان های درون سازی و برون سازی شده-ی کودکان ناشنوای مقطع ابتدایی مدرسه ی استثنایی وصال بیرجند در نیمسال تحصیلی دوم سال 1388-1389 بود. روش پژوهش شبه آزمایشی (طرح یک گروهی با پیش آزمون و پس آزمون) و از نوع کاربردی بود. جامعه ی پژوهش شامل دانش آموزان ناشنوای گروه سنی ب (سال های اول ابتدایی) این مدرسه بود. ابزار گردآوری در این پژوهش سیاهه ی رفتاری کودک و گزارش معلم بود که بر اساس تست روان شناسی آشنباخ تنظیم شد. در این پژوهش ابتدا این سیاهه ها درباره ی هریک از آزمودنی ها توسط والدین و معلم آن ها تکمیل شدند، سپس فرایند کتاب درمانی با استفاده از کتاب های منتخب گروه سنی ب همراه با لوح های فشرده ی زبان اشاره ی این کتاب ها، در طی هفت جلسه اجرا شد و پس از آن پس آزمون نیز توسط والدین و معلمان کامل شد. نتایج پیش آزمون ها و پس آزمون ها توسط پژوهشگر با استفاده از آزمون تی وابسته در نرم افزار اس پی اس اس و رسم نیمرخ های مربوط به هر آزمودنی در پیش آزمون و پس آزمون با نرم افزار اکسل مقایسه شد. همان طور که پیش بینی می شد نتایج به دست آمده نشان داد که کتاب درمانی با استفاده از کتاب های برگزیده ی مناسب برای کودکان بر کاهش مشکلات اضطراب/ افسردگی، گوشه گیری/ افسردگی، شکایات جسمانی، مشکلات اجتماعی و توجه و تفکر، و رفتارهای قانون شکنی و پرخاشگرانه ی کودکان ناشنوای گروه سنی ب دبستان استثنایی وصال بیرجند تأثیر داشت. با توجه به این که مشکلات اضطراب/ افسردگی، گوشه گیری/ افسردگی و شکایات جسمانی، از نشان گان های درونی سازی شده (رفتارهای بیش از حد مهارشده ی معطوف به درون ) و رفتارهای قانون شکنی و پرخاشگرانه از جمله مشکلات برونی سازی شده (مشکلات رو به بیرون و در تعارض با دیگر افراد و محیط ) هستند، در فرایند کتاب درمانی با کاهش هریک از این مشکلات، در کودکان، این نشان-گان ها نیز کاهش یافتند. کتاب درمانی سبب شد تا از مشکلات رفتاری و اجتماعی این دانش آموزان کاسته شود

کلیدواژه‌ها

کتاب درمانی؛ کودکان ناشنوا؛ نشانگان های درونی سازی شده؛ نشانگان های برونی سازی شده

مراجع

آریا، عباس، و تبریزی، مصطفی (1382). کتاب درمانی. تهران: فراروان.

اصغری نکاح، محسن. (1382). گزارش اقدام پژوهی کاربرد قصه به مثابه تکنیک و ابزار مشاوره و روان­درمانی کودک. تعلیم و تربیت کودکان استثنایی، (21 و 22)، 14-23.

آل یاسین، میترا (1379). بخش نخست: مفهوم و ارزش کتاب درمانی. تربیت، (16)، 36-39.

امین دهقان، نسرین، و پریرخ، مهری (1382). تحلیل محتوای کتاب های داستانی مناسب کودکان در گروه سنی ب با رویکرد کتاب درمانی. کتابداری و اطلاع رسانی، 6 (24)، 19-53.

بلاک، آلن، و اس هرسن، مایکل (1378). فرهنگ شیوه های درمانی. (ترجمه فرهاد ماهر و سیروس ایزدی). تهران: رشد.

بلوچ زراعتکار، کیمیا (1383). تأثیر کتاب درمانی بر افسردگی خفیف دانشجویان دختر دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی ایران در نیمسال دوم تحصیلی 83-1382. (پایان نامه کارشناسی ارشد، کتابداری و اطلاع رسانی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی ایران، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، 1383).

پریرخ، مهری (1382). نقش ادبیات کودکان و نوجوانان در پاسخگویی به نیازهای آنان. کتابداری و اطلاع رسانی، 6(3)، 23-36.

پریرخ، مهری، و مجدی، زهرا (1388). داستان ها: ابزاری برای کاهش مشکلات روان شناختی کودکان (اعتماد به نفس، اندوه، پرخاشگری، ترس). تهران: کتابدار.

پورافکاری، نصرالله ن. (1373). فرهنگ جامع روان شناسی، روان­پزشکی (انگلیسی-فارسی). (ج. 2، 181). تهران: فرهنگ معاصر.

سلمانی ندوشن، ابراهیم، حبیبی، شفیع، و اکبری، علیرضا (1386). کتاب درمانی: اصول وروش­ها. فصلنامه کتاب، (72)، 193-200.

شیبانی، شهناز، یوسفی لوبه، مجید، و دلاوری، علی (1385). تاثیر قصه درمانی بر کاهش علایم افسردگی درکودکان افسرده. پژوهش در کودکان استثنایی، 6 (4)، 893-916.

مارشال، مارگانتم ر. (1371). کتابدار کتابخانه کودکان و کودک معلول. (ترجمه اسدالله آزاد). پیام کتابخانه، 2(1)، 41-42.

مینایی، اصغر (1385). انطباق و هنجاریابی سیاهه رفتاری کودک آشنباخ پرسشنامه خودسنجی و فرم گزارش معلم. فصلنامه پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 19(6)، 530-539.

یوسفی لوبه، مجید، و متین، آذر (1385). تاثیر قصه درمانی بر راهبردهای رویارویی کودکان با مشکلات یادگیری. فصلنامه پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 6(2)، 610-616.

Achenbach, T. M., & Rescorla, L. A. (2007). Multicultural Understanding of Child and Adolescent Psychology: Implications for Mental Health Assessment. New York: Guilford Press.

Brown, C., & Augusta-Scoh, T. (2007). Narrative therapy: Making meaning, Making live. New burry, CA: Sage.

Crawford, R., Brown, B., & Crawford, P. (2004). Storytelling in therapy. Cheltenham: Nelson Thomas.

Dwivedi, K. N. (1997). The therapeutic use of stories. London: Koutledge.

Gadow, K. D., & Sparfkin, J. (2002). Child Symptom Inventory -4Screening in psychology and norms Manual. Stony Brook, NY: Checkmate Plus.

Hynes, A., & Hynes-Berry, M. (1987). Bibliotherapy: the interactive process. Boulder, CO: West view press, 34.

Jeon, K. W. (1992). Bibliotherapy for gifted children. Gifted Child Today, 15(6), 16-19.

Rubin, R. (1978). Using bibliotherapy: A guide to theory and practice. Phoenix, AZ: Oryx Press.

Schechtmon, Z., & Nachshol, R. (1996). A school-based intervention to reduce aggressive behavior in maladjusted adolescents. Journal of Allied Development Psychology, 17 (4), 535-552.