بازخوانی چگونگی تعاملات پیامبر‌ (ص) با غیرمسلمانان

تاریخ و فرهنگ

مقاله 2، دوره 47، شماره 2 - شماره پیاپی 95، اسفند 1394، صفحه 29-53   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/history.v47i12.56413

نویسنده

اکبر احمدپور^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از مهم‌ترین مباحث در سیره رسول خدا‌‌ (ص) چگونگی تعامل آن حضرت با غیرمسلمانان است. تأمل و واکاوی در زندگی پیامبر‌ (ص) نشان می‌دهد که وی ضمن پذیرش حقوق غیرمسلمانان، به‌ویژه اهل کتاب، هیچ‌گاه از مهرورزی و عدالت در حق آنان دریغ نورزید و اصل را در این‌ باره بر منطق و گفتگو، آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌گستری، و همکاریهای مشترک بنا نهاد. او ضمن مدارا با کافران و حمایت از مراکز دینی اهل کتاب، هیچ‌کس را مجبور به تغییر دین خویش و پذیرش اسلام نساخت، هرچند در معرفی هوشمندانه اسلام و جذب مردم به آن، از همه ابزارهای عاطفی و عقلانی و جز آن، استفاده نموده، در این راه سنگ تمام گذارد. به‌علاوه آن حضرت در حوزه‌هایی چون انعقاد پیمان‌نامه‌ها، بهره‌وری از نخبه‌گان و کارشناسان، دادوستد با کافران، پذیرش کمک‌های غیرمسلمانان، احترام به سفیران و فرستادگان، و دیگر حوزه‌های مرتبط، ضمن پذیرش و تأکید بر اصل این موارد، حدود و ثغور آن را نیز مشخص نمود و اصول و قواعد ماندگاری را در این باب از خود برجای نهاد.

کلیدواژه‌ها

رسول خدا‌‌ (ص)؛ کافران؛ غیرمسلمانان

مراجع

قرآن کریم

نهج‌البلاغه

آیتی، محمدابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام‌9، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران، 1369ش.

ابن ابی‌‌‌الحدید، شرح نهج البلاغه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1385ق.

ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی‌التاریخ، دار صادر، بیروت، 1399ق.

ابن اثیر، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.

ابن حزم، علی بن احمد، المحلّی، داراحیاء التراث‌العربی، بیروت، 1418ق.

ابن حنبل، احمد، مسند، دار صادر، بیروت، بی‌تا.

ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، بیروت،بی‌تا.

ابن قدامة، علی بن احمد، المغنی و الشرح الکبیر، دارالکتاب العربی، بیروت، 1492ق.

ابن قیّم، زادالمعاد، دارالکتاب العربی، بیروت، 1431ق.

ابن ماجه قزوینی، محمدبن یزید، سنن، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، داراحیاء التراث العربی، بی‌جا، 1395ق.

ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب،نشر ادب الحوزه، قم، 1405ق.

ابن هشام، السیرة النبویّة، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1415ق.

ابی داود، سلیمان بن اشعث، سنن، دارالفکر، بیروت، 1424ق.

ابی عبید، قاسم بن سلّام، کتاب الاموال، دارالسلام، قاهرة، 1430ق.

احمدی میانجی، مکاتیب‌الرسول، دارالمهاجر، بیروت، بی‌تا.

ایازی، محمدعلی، آزادی در قرآن،مؤسسه نشر وتحقیقات ذکر، تهران، 1380ش.

بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح، دار ابن کثیر، دمشق- بیروت، 1414ق.

بلاذری، احمدبن یحیی، البلدان و فتوحها و احکامها، دارالفکر، بیروت، 1412ق.

بلاذری، احمدبن یحیی، انساب‌‌الاشراف، تحقیق: محمود فردوس العظم، دارالیقظة العربیة، دمشق، 1997م.

ترمذی، محمد، السنن، دارالفکر ، بیروت، 1403ق.

جزینی عاملی، محمدبن مکی، الدروس الشرعیّة، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، 1417ق.

جزینی عاملی، محمدبن مکی، ذکری الشیعة فی احکام الشریعة، مؤسسة آل البیت‌‌: لاحیاء التراث، قم، 1419ق.

جعفریان، رسول، سیره رسول خدا‌‌ (ص)، سازمان چاپ و انتشارات، تهران، 1373ش.

حرعاملی، محمدبن الحسن، وسائل الشیعه، داراحیاء التراث العربی، بیروت،بی‌تا.

حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، مؤسسة آل البیت‌: لاحیاء التراث، قم، 1414ق.

حلّی، حسن بن یوسف ، قواعد الاحکام، مؤسسة النشرالاسلامی، قم، 1413ق.

حمیدالله، محمد، مجموعة الوثائق السیاسیة، مکتبة مدبولی، قاهرة، 2000م.

خوئی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین،نشر مدینة العلم، قم، 1410ق.

دارمی، عبدالله بن بهرام، سنن، المکتبة العصریّة، صیدا، بیروت، 1426ق.

زمخشری، محمودبن عمر، الکشاف، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1417ق.

سمهودی، علی بن احمد، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.

شمس‌الدین، محمدمهدی، نظام حکومت و مدیریت در اسلام، ترجمه مرتضی آیت‌الله‌زاده شیرازی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1375ش.

طباطبایی، محمدحسین، المیزان، انتشارات جامعه مدرسین، قم، بی‌تا.

طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، انتشارات اسوه، قم، 1422ق.

طبرسی، فضل بن الحسن، اعلام الوری باعلام الهدی، مؤسسة آل‌البیت : لاحیاء التراث، قم، 1417ق.

......، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1415ق.

طبری، محمدبن جریر، تاریخ‌الطبری، دارالمعارف بمصر، قاهرة، بی‌تا.

طوسی، محمدبن الحسن، تهذیب‌الاحکام، دارالکتب‌الاسلامیّة، تهران، 1365ش.

عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبیّ الاعظم، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1414ق.

قرطبی، ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، دارالکتب العلمیّة، بیروت، 1415ق.

کاندهلوی، محمدیوسف، حیاة الصحابة، دارالقلم، بیروت- دمشق، 1388ق.

کتانی، عبدالحیّ، التراتیب الاداریّة، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.

کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، دارصعب، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1401ق.

متقی هندی، علاء الدین، کنزالعمال، مؤسسة الرسالة، بی‌جا، 1405ق.

مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1403.

مسعودی، علی بن الحسین، مروج‌الذهب و معادن الجوهر، مؤسسة الاعملی للمطبوعات، بیروت، 1411ق.

مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، دارالمعرفة، بیروت،1415ق.

مغنیه، محمدجواد، فقه‌الامام جعفرالصادق‌7، مؤسسة الشیخ المظفر الثقافیة، بیروت،بی‌تا.

منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، دارالفکر، قم، 1411ق.

نسائی، احمدبن شعیب، سنن، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1416ق.

نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسة آل البیت‌:لاحیاء التراث، بیروت، 1408ق.

واقدی، محمدبن عمر، المغازی، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، 1414ق.

هیثمی، علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، مکتبة القدسی، قاهرة، 1353ق.

یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، دارالکتب العلمیّة، بیروت، 1419ق.