تحلیل نشر کتاب ایران بین سال ‏های 1358- 1387

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 7، دوره 1، شماره 1، مهر 1390، صفحه 241-264   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v1i1.8834

نویسندگان

فهیمه باب الحوائجی¹؛ داریوش مطلبی^{* 2}؛ نجلا حریری³؛ فرشاد مومنی⁴

¹استادیار گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

²دانشجوی دکترای کتابداری و اطلاع ‏رسانی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

³دانشیار گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقیقات تهران

⁴استادیار گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

هدف: بررسی وضعیت نشر کتاب در ایران بین سال‏های 1358 تا 1387 و میزان مشارکت ناشران تهرانی و شهرستانی در انتشار کتاب می‏باشد.
روش‏شناسی: در این تحقیق برای بررسی وضعیت نشر از روش اسنادی و توصیفی تحلیلی استفاده شده است. جامعه آماری اطلاعات آماری کلیه کتاب‏های منتشر شده بین سال های 1358-1387 است؛ برای جمع‏آوری اطلاعات از سیاهه وارسی و از روش های آماری درصد، میانگین، انحراف معیار و نمودارها جهت توصیف مشخصات آزمودنی ها و ضریب همبستگی پیرسون برای آزمون فرضیه‏ها استفاده شده است.
یافته‏ها: در مجموع تعداد 560339 عنوان کتاب در طول دورۀ مورد بررسی عرضه شده است که از 1863 عنوان در سال 1358 به 56893 عنوان در سال 1387 رسیده است. به‏طور میانگین 23 درصد از مجموع کتاب‏های منتشر شده مربوط به کتاب‏های ترجمه‏ و 77 درصد تالیف؛ 51 درصد چاپ اول و 49 درصد چاپ مجدد؛ و همچنین 77 درصد کتاب‏های منتشر شده در تهران و تنها 23 درصد در سایر شهرستان‏ها بوده است. تعداد ناشرانی فعال، رشد تقریبی 10 درصدی را در این سال‏های تجربه کرده‏اند.
نتایج: در مجموع در تمام شاخص‏های نشر، جز برخی سال‏ها، همواره رشد وجود داشته است. کتاب‏های حوزه دین بیشترین و کلیات کمترین تعداد را به خود اختصاص داده‏اند. فرضیه اول، «بین میزان متوسط قیمت کتاب و میزان عرضه کتاب (شمارگان کل) رابطه وجود دارد» و فرضیه دوم «بین تعداد ناشران فعال و میزان عرضه کتاب (شمارگان کل) هر سال رابطه وجود دارد» با اطمینان 99 درصد تایید گردید.

کلیدواژه‌ها

نشر؛ نشر کتاب؛ نشر ایران؛ تحلیل‏های آماری نشر؛ نشر محلی؛ صنعت نشر

مراجع

آذرنگ، عبدالحسین (1378). شمه­ای از کتاب، کتابخانه و نشر کتاب. تهران: کتابدار.

آذرنگ، عبدالحسین (1379). از علت‏های سبک‏مایگی در نشر کتاب (رابطه میان الگوی نشر و سیاست‏های حمایتی). حهان کتاب، 5( 23-24)، 10-14.

آذرنگ، عبدالحسین (1380). چون و چرایی در باب سیاستهای نشر کتاب. تهران: کتابدار

اوصیا، فاطمه (1384). بررسی نشر و توزیع کتاب در استان مازندران در سال های 1378- 1382.  (پایان‏نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی، دانشگاه آزاد، 1384).

تجدد، نسترن (1384). دیدگاه ناشران درباره ثبات سیاسی و اقتصادی حاکم در نشر کتاب طی سال‏های 1376 تا 1383. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‏رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، 1384).

حاجی شیزری، زهرا )1372). بررسی وضعیت کتاب های منتشر شده فارسی در زمینه علوم پزشکی در طی برنامه ریزی پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1372- 1368) در ایران. (پایان نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، 1372).

حاجی‌زاده، زیبا (1380). بررسی وضعیت وسایل نشر کتاب در استان آذربایجان غربی طی سالهای ۱۳۷۲- ۱۳۷۸. (پ‍ایان‌ نام‍ه‌ کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، 1380).

حسنی، محمدرضا (1378). بررسی وضعیت نشر کتاب در استان خراسان (1373- 1377) و ترسیم وضعیت مطلوب. (پایان نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، 1378).

خرمشاهی، بهاءالدین، و مرادی، نورالله (1354). نشر کتاب در ایران. خبرنامه انجمن کتابداران ایران، 8..

رضایی، محسن، تنکابنی، علی، و رشیدی، شهریار (1380). بررسی و شناسایی سیستم­های توزیع کتاب در تهران و پیشنهاد سیستم کارامد توزیع کتاب. (پایان­نامه کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی، سازمان مدیریت صنعتی، 1380).

رنجبری، محمد (1380). بررسی وضعیت کتاب‏های منتشر شده در ایران از سال 1357 تا آخر اسفند 1378. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد مدیریت امور فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقیقات، 1380).

زندرضوی، سیامک، و اخلاص‏پور، رویا (1375). بررسی وضعیت چاپ و نشر کتاب در کرمان (1374-1370). وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، استان کرمان.

شکوری، فرزانه (1378). مطالعه تطبیقی میان براورد و تحقق اجرایی نشر کتاب در برنامه توسعه. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‏رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، 1378).

شمسی، اشرف (1388). بررسی وضعیت نشر کتاب در استان قم بین سال‏های 1377- 1386. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‏رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، 1388).

شوشه‏ریز، صدیقه (1376). بررسی وضعیت کتاب­های منتشر شده در زمینه هنر در فاصله سال‏های 1374 تا پایان 1375. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‏رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، 1376).

صبوحی، مریم (1381). بررسی نقش ناشران مستقر در تهران در توسعه و پیشرفت فرهنگی کشور سال‏های (1370-1379). (پایان‏نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‏رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات،  1381).

علی بابایی درمنی، آذر (1385). وضعیت نشر استان مرکزی پس از انقلاب اسلامی. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، 1385).

علیادونقی، بابک (1380). بررسی وضعیت نشر در استان آذربایجان شرقی. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‏رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، 1380).

عمادالله‏عموقین، جعفر، و موسوی، رئوف (1383). بررسی وضعیت نشر در استان اردبیل بین سال‏های 1375 تا 1382. اردبیل: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل.

کیاسی (1382). بررسی وضعیت نشر کتاب در استان تهران طی سال‏های (1378-1380) و ترسیم وضعیت مطلوب. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد مدیریت امور فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، 1382).

مرادی، نورالله (1350). بررسی کتاب‏های ده سال اخیر. خبرنامه انجمن کتابداران ایران، 4.

مکی‏زاده، فاطمه، و طاهرزاده، نادر (1380). بررسی وضعیت نشر کتاب در استان یزد (1370 تا 1379). وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای پژوهشی ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، استان یزد.

مهدیانی، علیرضا، و مرتضوی، حسن (1382). سیمای نشر کتاب در ایران طی دو دهۀ اخیر. رهیافت، 31،  24-31.

مهدیزاده (1382). ارزیابی و بررسی تجربی تاثیر عوامل اجتماعی ـ محیطی موثر بر میزان تولید کتاب در ایران (دهۀ هفتاد). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور فرهنگی، مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

مومنی مدادی، فرزانه (1366). بررسی و مقایسه انتشار کتاب در ایران در سال­های 56 ـ 1354 و 66 ـ 1360. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‏رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران، 1366).

نظربلند، آزاده (1384). بررسی تطبیقی وضعیت نشر کتاب در ایران طی برنامه‏های دوم و سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1373- 1382). (پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات،1384).

نقدی، پرستو (1387). بررسی وضعیت چاپ و نشر کتاب کتاب‏های علوم پزشکی فارسی از دیدگاه ناشران. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‏رسانی پزشکی ، دانشگاه علوم پزشکی، دانشکده مدیریت و اطلاع‏رسانی پزشکی، 1387).

 

 

Chakava, H. (1996). Kenya Publishing: independence and dependence. Retrieved March 2, 2011 from http://www.bc.edu/bcrg/avp/soe/cihe/publications/pub-pdf/chakava.pdf.

Ozturk, S. A., Sevim, N., & Eroglu, E. (2006). Leisure book reading and purchasing: an analysis of Turkish consumers. International Journal of Consumer Studies, 30(4), 378–388. doi: 10.1111/j.1470-6431.2006.00519.x.

Taole, N. (2002). The book chain in Lesotho. Retrieved March 2, 2011 from http://www.Inasp.infopubs/book chain/profiles/Lesotho.html.