ریشه یابی مفهوم حرکت جوهری در حکمت عزیزالدین نسفی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 5، دوره 41، شماره 1 - شماره پیاپی 82، خرداد 1388، صفحه 148-176   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v41i1.3180

نویسنده

مهدی فدائی مهربانی^*

چکیده

عزیزالدین محمدنسفی را به جرأت می توان از بزرگ ترین حکمای الهی ایران در قرن هفتم دانست که متأسفانه چندان شناخته شده نیست. ویژگی مهم این عارف- فیلسوفِ مکتب کبراویه تعادل فکری وی در زمانه ای (سخت ترین دوران هجوم مغولان) بود که خشونت و افراط از مشخصات بارز آن بود. نسفی مفاهیم فلسفی بسیاری را در کتب خود تشریح کرده است که یکی از مهم ترین آن ها مفهوم سیر استکمالی انسان و اساساً حرکت جوهری است که بعدها توسط صدرالدین شیرازی دنبال شد. به نظر می رسد فهم فلسفة اسلامی زمانی ممکن است که بتوان حلقه های مفقودة این زنجیر را بازیافت. نسفی را می توان یکی از آن حلقه ها دانست که پیوند دهندة عرفان به فلسفه بود و بعد ها بر مکتب اصفهان بسیار تأثیر گذارد. این مقاله به بررسی وجوهِ تأثیرپذیری صدرالدین شیرازی از عزیز نسفی در مفاهیم حرکت جوهری و سیر استکمالی این اندیشه می پردازیم.
 

کلیدواژه‌ها

کمال: انسان کامل: معرفت : هستی : اسفار : سلوک: حرکت جوهری

مراجع

قرآن کریم.

آشتیانی، سید جلال الدین؛ شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم: بوستان کتاب، 1380.

ریجون، لوید؛ عزیز نسفی، ترجمه مجدالدین کیوانی، تهران: نشر مرکز، 1378 .

شایگان، داریوش؛ هانری کربن؛ آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی، ترجمه باقر پرهام، تهران: انتشارات فرزان، 1385.

شیرازی، صدرالدین محمد بن‌ ابراهیم؛ اسرار الاَّیات، تصحیح‌ و تقدیم، محمد خواجوی، تهران: انجمن‌ اسلامی‌ حکمت‌ و فلسفة‌ ایران، 1360.

شیرازی، صدرالدین محمد بن‌ ابراهیم؛ تفسیرالقرآن الکریم، 7ج، به تصحیح و کوشش محمد خواجوی، قم: انتشارات بیدار، بی تا.

شیرازی، صدرالدین محمد بن‌ ابراهیم؛ المبدأ و المعاد، تصحیح‌ و تقدیم‌ سید جلال‌الدین‌ آشتیانی، تهران: انتشارات‌ انجمن‌ شاهنشاهی‌ فلسفة‌ ایران، 1354.

شیرازی، صدرالدین محمد بن‌ ابراهیم؛ مبدأ و معاد، ترجمه احمد بن محمد الحسینی اردکانی، به کوشش عبدالله نورانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1362.

شیرازی، صدرالدین محمد بن‌ ابراهیم؛ شرح‌ اصول‌ کافی،‌ ترجمة‌ محمد خواجوی، تهران: مؤ‌سسة‌ مطالعات‌ و تحقیقات‌ فرهنگی، 1366و 1367.

شیرازی، صدرالدین محمد بن‌ ابراهیم؛ الشواهد ربوبیه‌، به‌ اهتمام‌ جلال‌الدین‌ آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، بی تا.

شیرازی، صدرالدین محمد بن‌ ابراهیم؛ الحکمة‌ المتعالیه، ج‌ 1 - 9، بیروت: دارالاحیأ التراث‌ العربی، 1981.

شیرازی، صدرالدین محمد بن‌ ابراهیم؛ مفاتیح‌ الغیب، ترجمه‌ و تعلیق‌ محمد خواجوی، تهران: انتشارات‌ مولی، 1371.

کاشانی، عزالدین محمود بن علی؛ مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، مقدمه و تصحیح از جلال الدین همایی، تهران: موسسه نشر هما، 1367.

کربن، هانری؛ تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه اسدالله آزاد، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ چهارم، 1371.

کربن، هانری؛ مقدمه بر المشاعر ملاصدرا، ترجمه و پیشگفتار از کریم مجتهدی، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381.

لکزایی، نجف؛ اندیشة سیاسی صدرالمتألهین، قم: بوستان کتاب، 1381.

مطهری، مرتضی؛ مقالات فلسفی، تهران: انتشارات صدرا ،1384.

نسفی، عزیزالدین؛ بیان التنزیل، با شرح احوال، تحلیل آثار، تصحیح و تعلیق از علی اصغر میر باقری فرد، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1379.

نسفی، عزیزالدین؛ زبده الحقایق، تصحیح، مقدمه و تعلیقات از حق وردی ناصری، تهران: انتشارات طهوری، 1381.

نسفی، عزیزالدین؛ کشف الحقایق، به اهتمام و تعلیق احمد مهدوی دامغانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1344.

نسفی، عزیزالدین ؛ مجموعه رسائل مشهور به کتاب الانسان الکامل، با پیش گفتار هانری کربن، تصحیح و مقدمه ماریژان موله، ترجمه مقدمه از سید ضیاء الدین دهشیری، تهران: انتشارات طهوری،  1384.

نسفی، عزیزالدین؛ المقصدالاقصی، به همراه اشعه اللمعات از جامی و منتخب الجواهر الاسرار از آذری، مرکز نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، نسخه شماره B/253، شماره میکرو فیلم 9089، ص131 .

نصر، سید حسین؛ سنت عقلانی اسلامی در ایران، ترجمه تحقیق و تحشیه از سعید دهقانی، تهران: نشر قصیده سرا، 1383.

نصر، سید حسین؛ سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1384.

نصری، عبدالله؛ انسان کامل از دیدگاه مکاتب مختلف، تهران: انتشارات دانشگاه علامه

طباطبائی، 1376.

هجویری غزنوی، ابن الحسن علی بن عثمان؛ کشف المحجوب، تصحیح ژوکوفسکس، به قلم محمّد عباسی، تهران، انتشارات امیر کبیر، بی تا.

یثربی، یحیی؛ عرفان نظری، تحقیقی در سیر تکاملی و اصول و مسائل تصوف، قم: انتشارات بوستان کتاب، 1384 .

 

Burchkhardt , Introduction to Sufi Doctrine , tr.D . Matheson , Shaykh Mohamad Ashraf , Lahoure , 1959.

Chittick . W , Notes on Ibn al-arabis Influence in the Subcontinent , Muslim World , 1992.

Chittick . W , Mysticism versus philosophy in earlier Islamic history : the al-Tusi , al-Qunawi correspondence , Religious studies,1981.

Levisohn . Leonard , In Quest of Annihilation : Imaginalization and Mystical Death in the Tamhidat of Ayn al-Qudat Hamadani , in Classical Persian Sufism : From Its origins to rum i, London and New york : 1993.

Morris (trans) , Mulla sadras Wisdom of the Throne , Princeton: university of Princeton , 1981.

Nasr,S.H, The polarization of being , Pakistan philosophical journal ,vol

3,No,2,October 1959.