بررسی خطاهای دستوری در روایت های نوشتاری دانش آموزان کم توان ذهنی شهر تهران

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 3، دوره 7، شماره 12، تیر 1394، صفحه 121-145   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v7i12.40485

نویسنده

آتوسا رستم بیک تفرشی^*

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

پژوهش حاضر با هدف طبقه بندی، تحلیل و مقایسۀ انواع خطاهای دستوری در روایت های نوشتاری دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر شهر تهران در مقطع ابتدایی (پایه های سوم، چهارم، پنجم) و مقطع پیش حرفه ای (اول، دوم و سوم) انجام شده است. این پژوهش را می توان در زمرۀ پژوهش های اکتشافی قلمداد کرد. پس از کشف خطاهای دستوری، طبقه بندی خطاها با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی صورت می-گیرد. ابزار پژوهش چهار داستان مصور است که روایی شان مورد تأیید متخصصان قرار گرفته است و داستان این تصاویر توسط تک تک دانش آموزان به صورت نوشتاری روایت می شود. نمونۀ آماری 125 دانش آموز در مقطع ابتدایی و 143 دانش آموز در مقطع پیش حرفه ای در چهار مدرسۀ ویژۀ این دانش آموزان است. انتخاب مدارس به روش تصادفی نظام مند و انتخاب دانش آموزان با هدف گردآوری حداکثر دادۀ ممکن، از طریق نمونه گیری در دسترس متشکل از کلیۀ دانش آموزان داوطلب در مدارس مورد نظر بوده است. اخطاهای دستوری در نمونه های مورد بررسی به دو گروه خطاهای ساخت واژی-نحوی (کاربرد اشتباه وندهای زمان، وجه و نمود؛ عدم مطابقۀ فعل با فاعل و عدم مطابقۀ اسم با ضمیر ) و خطاهای نحوی (حذف، افزودن، قلب، جایگزینی، هم آمیزی) قابل تقسیم است. حذف با 25% و کاربرد اشتباه وندهای زمان، وجه و نمود با 23% فراوانی، پر رخدادترین خطاها هستند. پربسامدترین خطاهای دستوری در کاربرد حرف اضافه دیده می شود. خطاهای نحوی 51 درصد و ساخت واژی-نحوی 49 درصد خطاها را در بر می گیرند که با توجه به گسترده تر بودن مقولات طبقه بندی شده در حیطۀ خطاهای نحوی، این توزیع درصد خطاها می-تواند نشان دهندۀ ضعف بیشتر این دانش آموزان در مقولۀ تصریف باشد.

کلیدواژه‌ها

خطاهای نحوی؛ خطاهای ساخت واژی-نحوی؛ روایت نوشتاری؛ دانش آموز کم توان ذهنی

مراجع

ابراهیمیان، شیوا ؛ نیلی‌پور، رضا و یادگاری، فریبا (1382). «رابطۀ بین زبان بیانی و دریافتی در کودکان مبتلا به نشانگان داون». پژوهش در حیطۀ کودکان استثنایی، 3(2): 161-176.

احمدوند، محمد علی. (1375). روانشناسی کودکان استثنایی. تهران: دانشگاه پیام نور.

افتخاری، زهرا. (1377). مقایسه درک و بیان صفات ساده، تفضیلی و عالی در پسران نشانگان داون و پسران دارای نارسایی ذهنی غیر نشانگان داون مدارس استثنایی شهر تهران در سال 1377. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته گفتار درمانی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

پرینس، جرالد. (1391). روایت شناسی شکل و کارکرد روایت. ترجمۀ محمد شهبا. تهران: مینوی خرد.

تولان، مایکل. (1386). روایت‌شناسی ، درآمدی زبان‌شناختی – انتقادی. تهران: سمت.

خانبانی، مهدی. (1383). «مهارت‌های زبانی در کودکان ذهنی آموزش‌پذیر و کودکان عادی اصفهان»؛ تعلیم و تربیت کودکان استثنایی، 37: 10-17.

خلیلیان، فاطمه. (1389). بررسی اختلالات دستوری زبان در کودکان عقب‌ماندۀ ذهنی آموزش‌پذیر در مدارس استثنایی تهران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی،دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی.

دبیرمقدم، محمد. (1384). «توصیف ویژگی‌های زبانی دو کودک عقب‌مانده ذهنی و منزوی و تحلیل پیامدهای آن»؛پژوهش‌های زبان‌شناختی فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی : 200-228.

دستجردی کاظمی، مهدی. (1389). «توصیف برخی ویژگی‌های نحوی در گفتار دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی». پژوهشدرحیطۀکودکان استثنایی.10(35): 81- 96.

رقیب‌دوست، شهلا و ملکشاهی، عاطفه. (1388). «توانایی کودکان سندروم داون فارسی زبانی در درک ساختارهای نحوی ساده و مرکب»؛ فصلنامه زبان و ادب پارسی، 39: 57-76.

روندال، ژان ای.و ادواردز، سوزان. (1383).زبان در عقب‌ماندگی ذهنی، ترجمه آلیس هوسپیان. تهران: سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور، پژوهشکده کودکان استثنایی.

شمشادی، هاشم و رضا نیلی‌پور (1384). بیماری‌شناسی در آسیب‌های گفتار و زبان. تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

عربلو، احمد. (1385). قصه‌های تصویری (2). تهران: انتشارات مدرسه.

علیزاده، حمید. (1387). «تغییر اصطلاح شناسی عقب‌ماندگی ذهنی به کم‌توان ذهنی». پژوهش در حیطه کودکان استثنایی. سال هشتم، شماره 2: صص 140-127.

فضلی یکنمی، حسین (1378). تهیه متون خواندنی کاربردی بر اساس بررسی واژگان گفتاری و تولید نحو کودکان عقب‌ماندۀ ذهنی آموزش‌پذیر پایه دوم دبستان‌های شهر تهران؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

کرول، دیوید. (1391). روان‌شناسی زبان. ترجمۀ حشمت اله صباقی، تهران: انتشارات رشد.

کاریزنوئی، نرگس(1380). بررسی مقایسه‌ای رشد درک نحو در کودکان طبیعی و کودکان نشانگان داون 4و 5 ساله عقلی؛ پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

گلفام، ارسلان (1385). اصول دستور زبان. تهران: انتشارات سمت.

مشکوة الدینی، مهدی (1384). دستور زبان (واژگان و پیوند های ساختی). تهران: انتشارات سمت.

معاونت توسعه و مدیریتِ سازمان آموزش و پرورش استثنایی (1387). کتاب آمار سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور سال تحصیلی 1387-1386. تهران: سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور.

م‍ک‍اری‌ گ‍ل‌خ‍ت‍م‍ی‌، ش‍ه‍ن‍از. (1381). ب‍ررس‍ی‌ و م‍ق‍ای‍س‍ه‌ ت‍وان‍ائ‍ی‍‌ه‍ای‌ ک‍لام‍ی‌ ک‍ودک‍ان‌ ع‍ق‍ب‌م‍ان‍دۀ ذه‍ن‍ی‌ آم‍وزش‌پ‍ذی‍ر و ت‍رب‍ی‍ت‌‌پ‍ذی‍ر ۹ - ۱۱ س‍ال‌ در م‍دارس‌ اس‍ت‍ث‍ن‍ای‍ی‌ و م‍راک‍ز روزانۀ ت‍وان‍ب‍خ‍ش‍ی‌ ش‍ه‍ر م‍ش‍ه‍د.

دان‍ش‍گ‍اه‌ آزاد اس‍لام‍ی‌، واح‍د ت‍ه‍ران‌ م‍رک‍زی‌، دان‍ش‍ک‍دۀ‌ ع‍ل‍وم‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ و روان‌ش‍ن‍اس‍ی‌.

ناصح لطف‌آبادی، لیلا. (1357). زبان‌آموزی کودکان عقب‌مانده ذهنی؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تهران.

نوری، ساناز. (1390). استخراج و بررسی واژگان پایه در کودکان کم‌توان ذهنی هشت تا ده سالۀ تربیت‌پذیر؛ پ‍ای‍ان‌ن‍امۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.

یادگاری، فریبا. (1372). بررسی و مقایسه چگونگی تولید نحو کودکان عقب‌مانده ذهنی آموزش‌پذیر با سن عقلی شش سال مدارس استثنایی و کودکان عادی با سن تقویمی شش سال مهد کودک‌های دولتی تهران؛پایان‌نامۀکارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

Chapman, R., Schwartz, S., & Kay-Raining Bird, E. (1992). Language production of children and adolescents with Down syndrome. In th World Congress of the International Association for the Scientific Study of Mental Deficiency. Gold Coast, Australia (unpublished).

Chapman, Robin s; Schwartz, Scott E; Kay-Raining Bird, Elizabeth. (1991). “Language skills of children and adolescents with Down’s Syndrome”. Journal of speech and hearing research; 1991, 34: 1106-1120.

Gimenez, J. C. (2010). Narrative analysis in linguistic research. L. Litosseliti, Research Methods in Linguistics: 198-215.

Halliday, M., Matthiessen, C. M., & Matthiessen, C. (2014). An introduction to functional grammar. Routledge.

Johnstone, B. (2001). The Handbook of Discourse Analysis. Blackwell publishers.

Kernan, T Keith & Sharon Sab Say & Phyllis Schneider. (1991)."Structure and Repair in narratives of mentally retarded adults".Journal of Linguistic Anthropology, 1 (2): 143-164.

Martin, G. E., Klusek, J., Estigarribia, B., & Roberts, J. E. (2009). “Language characteristics of individuals with Down syndrome”. Topics in language disorders, 29(2):112-132. Retrieved from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc /articles/PMC2860304/#R30.

Miles, Sally & Robin S. Chapman. (2002). “Narrative Content as Described by Individuals With Down Syndrome and Typically Developing Children”. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 45: 175-189.

Price JR, Roberts JE, Vandergrift N, Martin G. (2007). “Language comprehension in boys with fragile X syndrome and boys with Down syndrome”. Journal of Intellectual Disability Research.51:318–326.

Price, Johanna R. ; Roberts, Joanne E. ; Hennon, Elizabeth A. ; Berni, Mary C. ; Anderson, Kathleen L.; Sideris, John (2008). “Syntactic Complexity During Conversation of Boys With Fragile X Syndrome and Down Syndrome”.Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 51: 3-15.

Reilly, Judy & Molly Losh & Ursula Bellugi, and Beverly Wulfeck. (2004). "Frog, where are you? Narratives in children with specific language impairment, early focal brain injury, and Williams syndrome". Brain and language. 88: 229-247.

Rice, M. L., Warren, S. F., & Betz, S. K. (2005). “Language symptoms of developmental language disorders: An overview of autism, Down syndrome, fragile X, specific language impairment, and Williams syndrome”. Applied psycholinguistics, 26(1):7-27.

Richards, J.C., Richard, S. (2010). Longman Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics. London: Pearson Education Limited.

Rom, A. (1985). “Verb usage by educable mentally retarded children”. J Ment Defi Res. 29(pt2): 165-75.

Rondal, J. (1998). “Cases of exceptional language in mental retardation and Down syndrome: Explanatory perspectives”. Down Syndrome Research and Practice, 5(1):1-15.http://www.down-syndrome.org/reviews/70/

Rondal, Jean & Annick Comblain. (1996). "Language in adults with down syndrome". Down syndrome research and practice, 4(1): 3-14.

Thompson, G. (2013). Introducing functional grammar. Routledge.

Toolan, M. J. (2001), Narrative: A Critical Linguistic Introduction (2nd edn). London: Routledge.