صرف کاربردشناختی پسوندهای نسبت در زبان فارسی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 2، دوره 7، شماره 13، مهر 1394، صفحه 21-38   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v7i13.56497

نویسندگان

آرزو نجفیان^{* 1}؛ بلقیس روشن¹؛ زهرا قیراطی²

¹دانشگاه پیام نور

²پیام نور

چکیده

پسوندهای نسبت‌ساز در زبان فارسی «ی، ین، ینه، گان، گانه، انه، ئیه/یه» هستند. شواهد زبانی نشان می‌دهد که بااتصال این پسوندها به واژه، غیر از مفاهیم هسته‌ای «منسوب به» و «مربوط به» در بعضی از کلمات مفاهیم حاشیه‌ای از قبیل دارندگی، شباهت، امکان، الزام، منشأ، جهت، غایت، مرتبه، شیوه، محدوده، کمیت، واسطه و ... نیز برداشت می‌شود که درواقع این مفاهیم ثانویه به حوزه کاربردشناسی مرتبط می‌شود. چگونگی ارتباط میان این مفاهیم هسته‌ای و کاربردشناختی به حوزه علم صرف‎کاربردشناختی برمی‌گردد که نقش‌های کاربردشناختی واژه را طی مراحل ساخت‌واژه و در ارتباط با دیگر واژه‌های زبان به تصویر می‌کشد. هدف پژوهش حاضر، بررسی صرفی-کاربردشناختی پسوندهای اشتقاقی نسبت در زبان فارسی از منظر مدل شعاعی ژورافسکی (1996) است. نتایج نشان می‌دهدکه برخی مفاهیم کاربردشناختی این پسوندها با حوزه‌های معنایی دیگر پسوندهای اشتقاقی زبان نظیر تصغیر، شباهت و اتصاف و دارندگی همپوشانی دارد. این اشتراکات نشانگر وجود اتصالات شبکه‌ای بین مفاهیم مختلف زبانی هست که به‌صورت مستمر و در طول تاریخ زبان باهم در تعامل‌اند. گره‌های ارتباطی میان شبکۀ معنایی واژگان زبان آن‌قدر درهم‌تنیده است که گاه برجسته شدن یکی از این رابطه‌ها سبب برجسته شدن هم‌زمان چند شاخه ارتباطی دیگر می‌گردد و معانی متعددی را هم‌زمان به ذهن متبادر می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

صرف کاربردشناختی؛ پسوند اشتقاقی نسبت؛ رویکرد شناختی؛ مدل شعاعی ژورافسکی

مراجع

References (in Persian)

Ravaghi, A.(2009).Dictionary of Persian Suffixes, Tehran: Academy Persian Language and Literature.

Sameei,H. and M.Tafsiri.(2004). Syntax Patterns in the Persian Language, Tehran: Academy Persian Language and Literature.

Farshidvard,Kh.(2007). Dictionary of Persian Prefixes and Suffixes, Tehran.

Keshani,Kh.(1993). The Zansou Persian Dictionary, Tehran: University Publication Centre.,

Keshani,Kh.(1992). Suffix Derivation in Contemporary Persian Language, Tehran:University Publication Centre.

References (in English)

Dressler W. & Merlini – Barbaresi, L (1994). Morphopragmatics: Diminutives and intensifiers in Italian, German, and other languages. In Werner (Ed), Trends in linguistics: Studies and monographs 76. New York: Mouton de Gruyter.

Heine, B. et al. (1991). Grammaticalization: A Conceptual Frame work. Chicago: University of Chicago Press.

Jurafsky, Daniel. (1996). “Universal tendencies in the Semantics of the diminutive”. Language, Source: Language, Vol. 72 No. 3, pp. 533-578.

Kiefer, F. (1998). Morphology and Pragmatics. In A. Spencer & S. Zwicky, The handbook of morphology (pp. 272-279). Massachusetts Blackwell.

Klaus Laalo(2001). Diminutives in Finnish Child-Diercted and Child Speech: Morphophonemic and Morphophonemic Aspects,

Psychology of Language and Communication, Vol. 5, No. 2. pp.71-80.

Körtvelyessy, Livia (2015).Evaluative Morphology from a Cross-Linguistic Perspective. Newcastle.Cambridge Scholars Publishing.

Lakoff, G (1987). Women, fire and dangerous things: What categories reveal about the mind. Chicago: University of Chicago.

Meibauer, Jorg (2014). Word-formation and Contextualism. International Review of Pragmatics ,Vol. 6,pp. 103–126.

Prieto,Moises,victor(2005).Spanish Evaluative Morphology: Pragmatic, Socialinguistic, and Semantic Issue.PhD Dessertation, University of Florida.