هیدرومورفومتری دلتاهای بخش شمالی تنگه‌ی هرمز و ناپایداری بستر رودها

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 8، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13، تیر 1388   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v7i13.8982

نویسندگان

مجتبی یمانی^* ؛ Mehran مقصودی؛ ابراهیم مقیمی؛ Ahmad نوحه‌گر؛ Hiva علمی‌زاده

چکیده

بخش عمده‌ی جمعیت جهان در جلگه های ساحلی و در مجاور آبراهه‌ها استقرار یافته‌اند. از این رو مطالعه‌ی تغییرات الگوی رودخانه ها در سطوح دلتاها برای تعیین درجه‌ی پایداری آنها دارای اهمیّت است. این پژوهش با مطالعه‌ی دلتاهای بخش ساحلی شمال تنگه‌ی هرمز، سعی دارد تغییرات زمانی و مکانی رودخانه‌های سطح آن را مورد بررسی قرار دهد. برای این منظور، پس از بررسی مورفولوژی رودخانه ها به تجزیه و تحلیل تغییرات الگوی آنها پرداخته شده است. در این راستا، ابتدا عرصه های تغییر مسیر از نظر شکل و الگو تقسیم بندی و سپس تغییرات الگو در طول زمان با روش های تغییرات زمانی و مکانی، روش گرافیکی و کنترل های میدانی مورد بررسی قرار گرفته است و سپس سعی شده تا با استفاده از این روش ها و در قالب نرم افزارهای GIS، تغییرات الگو و اشکال مختلف تغییر شکل و جابه جایی مسیر بستر رودخانه ها در یک دوره معیّن (حدود پنجاه سال) شناسایی شوند. از داده های‏ ‎ماهواره ای، پیمایش های صحرایی و نقشه های موجود، برای مقایسه‌ی، تغییرات مقطعی به صورت زمانی و مکانی استفاده شده است. داده های هیدرولیک جریان و پارامترهای هندسی کانال نیز برای تحلیل علل و روند تغییرات مورد اشاره به کار گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که تغییرات الگو و بستر رود به دنبال تکامل حرکات پیچان رودی رودخانه هاست. این تغییرات از بالادست دلتا به سوی قاعده آن افزایش می یابد. این افزایش به طور مستقیم، تابع تغییرات بافت رسوب، کاهش شیب سطح دلتا به سوی پایین دست و سپس حالت های سیلابی رودخانه هاست. مدیریت و تعیین حریم، کنترل و مرمت آبراهه ها، به ویژه در زمان وقوع سیلاب ها، مؤثرترین راهکار پایدارسازی کانال های رودخانه ای است.
کلید واژه ها:: ژئومورفولوژی، دلتا، تغییرات بستر، مورفومتری، جلگه‌ی ساحلی هرمز.