تأملی در کیفر لواط تحلیل فقهی حقوقی ماده 110 ق. م. ا

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 6، دوره 44، شماره 1 - شماره پیاپی 88، خرداد 1391، صفحه 101-124   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.12920

نویسنده

حمید مسجدسرایی^*

استادیار دانشگاه سمنان

چکیده

صرف‌نظر از چالش‌هایی که در معنا و مفهوم لواط دیده می‌شود در مورد کیفر لواط‌کار، همواره دیدگاه‌های مختلفی در میان فقها به چشم می‌خورد به گونه‌ای که برخی از فقها مجازات قتل را هم برای لواط‌کار محصن و هم برای غیرمحصن یکی دانسته، و در مقابل، پاره‌ای دیگر از آنان در مقام جمع میان روایات وارده در این خصوص، مجازات لواط را همانند مجازات زنا در نظر گرفته و بین محصن و غیرمحصن فرق می‌گذارند. نوشتار حاضر ضمن نقل اقوال گوناگون و نیز تحلیل مستندات روایی مطرح در خصوص کیفر لواط‌کار، اطلاق روایاتی را که مستند قول مشهور فقها در برابری مجازات قتل برای لواط‌کار محصن و غیرمحصن است، قابل تقیید دانسته و معتقد است که اقتضای جمع بین روایات آن است که لواط‌کار در صورت محصن بودن محکوم به قتل بوده و چنانچه غیرمحصن باشد محکوم به تازیانه است. البته در خصوص لواط در حالت غیرایقاب، چند قول در فقه امامیه قابل بازشناسی است، چنانکه قول مشهور، تازیانه را در نظر گرفته و عده‌ای نظیر شیخ طوسی در کتاب نهایه، به رجم محصن و تازیانة غیرمحصن فتوا داده‌اند. قانون مجازات اسلامی نیز تنها به استناد پاره‌ای از روایات، حد لواط را در صورت دخول، قتل در نظر گرفته است. در این مقاله ضمن بررسی اشکالات وارد بر تعریف قانونگذار از مفهوم لواط، به تحلیل ماده 110 ق. م. ١. پرداخته و کوشش شده است علاوه بر تحلیل مبنای قانونگذار در پیش بینی مجازات قتل برای لواط‌کار، عملکرد تقنینی قانونگذار مورد نقد قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

لواط؛ محصن؛ قتل؛ احصان؛ رجم؛ تفخیذ

مراجع

ابراهیم مصطفی [و دیگران]، المعجم الوسیط، المکتبه الاسلامیة، ترکیه، بی تا.

ابن ادریس حلی، ابی جعفر محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، 1410 ق.

ابن براج، قاضی عبد العزیز، المهذب، تحقیق آیه الله سبحانی، موسسه النشر الاسلامی، قم، 1406ق.

ابن حمزه طوسی، ابوجعفر، الوسیلة الی نیل الفضیلة، چاپ اول، مکتبة آیت ا... مرعشی نجفی، 1408ق.

ابن زهره، حمزة بن علی زهرة حلبی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، تحقیق: ابراهیم بهادری، چاپ اول، موسسه الامام الصادق (ع)، 1417 ق.

ابن طی فقعانی، علی بن محمد طی فقعانی، الدر المنضوذ فی معرفة صیغ النیات و الایقاعات و العقود، تحقیق: محمد برکت، چاپ اول، مکتبه مدرسه امام العصر (عج)، شیراز، 418 ق.

ابن عابدین، رد المختار، دارالفکر للطباعة و النشر، بیروت، 1415ق

ابن قدامة، ابو محمد عبدا... بن احمد بن محمود بن قدامة، المغنی، دار الکتاب العربی، بیروت، بی تا.

ابن منظور، جمال الدین محمدبن مکرم، لسان العرب، چاپ اول، بیروت، 1408 ق.

اردبیلی (مقدس)، احمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، تحقیق اشتهاردی و عراقی و یزدی، موسسه النشر الاسلامی، قم، 1403 ق.

اردبیلی، محمدبن علی، جامع الرواة و ازاهة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، 1403 ق.

بازگیر، یدا...، قانون مجازات اسلامی در آئینه آرای دیوان عالی کشور (حدود)، چاپ دوم، انتشارات، بازگیر، تهران، 1382 

جزائری، سیدعبدا...، التحفة السنیة فی شرح النخبة المحسنیة، بی نا، بی جا، بی تا.

حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، چاپ دوم، موسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، قم، 1414 ق.

حسینی جرجانی، سیدامیر ابوالفتح، تفسیر شاهی، چاپ اول، انتشارات نوید، تهران، 1404 ق.

حلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، تحقیق: لجنة التحقیق باشراف الشیخ السبحانی، موسسه سید الشهداء (ع)، قم، 1405 ق.

خمینی (ره)، امام روح ا...، تحریر الوسیلة، دار المنتظر، بیروت، 1403 ق.

خوئی، سیدابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، مطبعه الآداب، نجف اشرف، بی تا.

راغب اصفهانی، ابی القاسم حسین بن محمد، مفردات غریب القرآن، چاپ دوم، دفتر نشر الکتاب، 1404ق.

راوندی، قطب الدین ابوالحسن سعید بن هبه ا...، فقه القرآ‎ن، چاپ دوم، مکتبه آیه ا... العظمی المرعشی النجفی، قم، 1405 ق.

زراعت، عباس، شرح قانون مجازات اسلامی (بخش حدود)، چاپ اول، انتشارات ققنوس، تهران، 1380.

سلار، حمزة بن عبدالعزیز دیلمی، المراسم العلویة فی الاحکام النبویة، تحقیق: سیدمحمد حسینی امینی، المعاونیه الثقافیه للمجمع العالمی لأهل البیت (ع)، قم، 1414 ق.

سیوری، جمال الدین مقداد بن عبدا... (فاضل مقداد)، کنز العرفان فی فقه القرآن، چاپ پنجم، المکتبه المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، تهران، 1373.

شهید ثانی، زین الدین عاملی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة ، تحقیق : محمد کلانتر، موسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، بی تا.

ـــــــــــــ ، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، چاپ اول، موسسة المعارف الاسلامیه، قم، 1413 ق.

شیخ فارس حسون، خلاصة الأقوال، تحقیق جواد قیومی، مؤسسه نشر الفقاهة، قم، 1417 ق.

ـــــــــــــ، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، چاپ اول، موسسه النشر الاسلامی، قم، 1413 ق.

صدوق (شیخ صدوق)، محمدبن علی بن حسین بن بابویه قمی، المقنع، موسسة الامام الهادی (ع)، قم، 1415. 

طوسی، محمدبن حسن بن علی، المبسوط فی فقه الامامیة، تحقیق: سیدمحمد تقی کشفی، چاپ سوم، المکتبه المرتضویة، تهران، 1378 ق.

ـــــــــــــ، النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی،دارالاندلس، بیروت،(افست منشورات قدس، قم)، بی‌تا.

ـــــــــــــ، کتاب الخلاف، تحقیق: سید علی خراسانی و سید جواد شهرستانی و شیخ مهدی نجف، چاپ دوم، موسسة النشر الاسلامی، قم، 1420 ق.

العسکری، ابوهلال، الفروق اللغویة، مؤسسۀ النشر الاسلامی، قم، 1413 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، تحقیق: شیخ فارس حسون، چاپ اول، موسسه النشر الاسلامی، قم، 1410 ق.

ـــــــــــــ، تحریر الاحکام، موسسة آل البیت، مشهد، بی‌تا.

علم الهدی (سیدمرتضی)، علی بن حسین موسوی بغدادی، الانتصار، چاپ اول، موسسة النشر الاسلامی، قم، 1415 ق.

فاضل هندی، محمدبن حسن بن محمد اصفهانی، کشف اللثام عن قواعد الاحکام، چاپ اول، موسسة النشر الاسلامی، قم، 1416ق.

فخرالمحققین، محمد بن حسن بن یوسف بن مطهر حلی، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، تحقیق کرمانی، اشتهاردی و بروجردی، چاپ اول، موسسه اسماعیلیان، قم، 1389 ق.  

کاشانی، ابوبکر، بدائع الصنائع، چاپ اول، المکتبة الحبیبیة، بیروت، 1409 ق.

کاظمی، محمدجواد، مسالک الأفهام إلی آیات الاحکام، چاپ دوم، انتشارات مرتضوی، 1367.

گلپایگانی، سیدمحمدرضا، الدر المنضود فی احکام الحدود، چاپ اول،دارالقرآن الکریم، قم، 1412 ق.

محقق حلی، نجم الدین جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق: سید صادق شیرازی، چاپ دوم، انتشارات استقلال، تهران، 1409 ق.

مفید، محمدبن نعمان، المقنعه، چاپ دوم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1410ق.

مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهة فی احکام العترة الطاهرة، انتشارات مدرسه علی بن ابی‌طالب، قم، 1387.

نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق سید موسی شبیری زنجانی، چاپ پنجم، مؤسسة النشرالاسلامی، قم، 1416 ق.

نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق: عباس قوچانی، چاپ سوم، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1367.

وحیدی، سیدمحمد، النقد و التفریعات فی احکام الحدود و التعزیرات، مطبعة مکتب الاعلام

الاسلامی، قم،  بی تا.

یزدی، محمد، نکته ای در مجازات لواط، مجله فقه اهل بیت، ش 33.