پژوهشی در دانش بومی کشاورزی ایران با تکیه بر سه کتاب باقی مانده از قرن دهم هجری

تاریخ و فرهنگ

مقاله 2، دوره 48، شماره 2 - شماره پیاپی 97، دی 1395، صفحه 51-64   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhc.v0i0.51417

نویسندگان

علی غفرانی¹؛ مهناز موسوی مقدم^{* 2}

¹دانشگاه بوعلی سینا همدان

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

معلومات کشاورزی در زمانهای گذشته در میان خانوادههای کشاورز ایرانی، به صورت شفاهی منتقل می شد. از این رو،کتاب‌هایاندکی در حوزه کشاورزی تالیف شده و بر جای مانده است. در این نوشتار تلاش می شود با بررسی سه کتاب ارشاد‌الزراعه، معرفت فلاحتورساله طریق قسمت آب ُقلب،میزان دانش و درجه پیشرفت و مهارت کشاورزان ایرانی در استفاده از آب، زمین، شرایط اقلیمی، رعایت توالی و آیش در کشت انواع محصولات، اعتلای کیفیت محصولات، دفع آفات حیوانی و طبیعی،انبار کردن و نگهداری انواع محصولات و میوه ها و استفاده درست از منابع آبی نمایانده شود. مهارتی که علیرغم پیشرفت های علمی در زمینه کشاورزی، هنوز هم می تواند برای کشاورزی امروزایران، بسیارمفید و کارساز باشد.

کلیدواژه‌ها

کشاورزی دوره اسلامی؛ ارشادالزراعه؛ معرفت فلاحت؛ رساله طریق قسمت آب قُلب

مراجع

آملی، شمس الدین محمدبن محمود، نفایس الفنون فی عرایس العیون، مصحح حاج میرزا ابوالحسن شعرانی، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1377.

ابونصری‌هروی، قاسم‌بن‌یوسف، ارشادالزراعه، به‌اهتمام‌محمدمشیری، انتشارات‌امیرکبیر، تهران، 1346.

ابونصری‌هروی، قاسم‌بن‌یوسف، رساله طریق قسمت آب ُقلْب، مصحح مایل هروی،تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1347.

اسفزاری، معین الدین محمد زمچی، روضات الجنات فی اوصاف مدینة هرات، مصحح سیدمحمدکاظم امام، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1338.

افشار، ایرج، «فهرست نامه اهم متون کشاورزی»، مجله آینده، شماره 10 و11، سال هشتم، 1361.

بیرجندی، عبدالعلی، معرفت فلاحت (دوازده باب کشاورزی)، به کوشش ایرج افشار، انتشارات میراث مکتوب، تهران، 1387.

پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ، تاریخ اجتماعی- اقتصادی ایران دوره مغول، ترجمه یعقوب آ‍ژند، انتشارات اطلاعات، تهران، 1366.

رشیدالدین، فضل الله همدانی، آثار و احیاء، به اهتمام منوچهر ستوده و ایرج افشار، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل، تهران، 1368.

صفی نژاد، جواد، مبانی جغرافیای انسانی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1363.

کرجی، ابوبکر محمد بن ‌الحسن ‌الحاسب، استخراج‌آبهای‌پنهانی، ترجمه‌حسین‌خدیو‌جم، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1345.

کوروس، غلامرضا، آب و فن آبیاری در ایران باستان، وزارت آب و برق، بی‌جا، بی‌تا .

لمبتون،ا.ک.س، «جنبه هایی از نظام کشاورزی و تاریخچه زمین‌داری در ایران» (پیوست پنجم در معرفت فلاحت)، انتشارات میراث مکتوب، تهران، 1387.

مستوفی، حمدالله، نزهة‌القلوب، مصحح محمد دبیر سیاقی، نشرگستره، تهران، 1363.

نجم الدوله، میرزا عبدالغفارخان، مجموعه علم ایرانی، بی نا، بی جا، 1322.

نعمانی، فرهاد، تکامل فئودالیسم در ایران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، تهران، 1358.

یاوری،احمدرضا، شناختی ازکشاورزی سنتی ایران به همراه متن تصیح شده «در معرفت بعضی امورکه اهل فلاحت را به کار آید»،تهران،بنگاه ترجمه و نشرکتاب، 1359.

یواقیت العلوم، به تصحیح محمد تقی دانش پژوه، تهران، اطلاعات، 1364.