خاتمیت از منظر متفکران معاصر

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 2، دوره 42، شماره 1 - شماره پیاپی 84، خرداد 1389، صفحه 50-78   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v42i1.11239

نویسندگان

اعظم سادات پیش بین^* ؛ عباس جوارشکیان

چکیده

خاتمیت یکی از مؤلفه های اساسی دین اسلام است که به موجب آن، پیامبر اسلام(ص) آخرین پیامبر آسمانی و دین اسلام آخرین دین آسمانی است.
اصل خاتمیت در بین مسلمانان از بدیهیات اسلام به شمار می رود. یکی از عوامل مؤثر در ختم نبوت، بلوغ فکری و اجتماعی بشر است که در این میان دیدگاه های متفکرانی همچون علامه اقبال و استاد مطهری و تبیین دکتر شریعتی و دکتر سروش قابل توجه است.
در نوشتۀ حاضر علاوه بر آن که به تبیین مبانی و محورهای هر نظریه و نقدهای وارد بر آن ها پرداخته می شود، اشارة مختصری نیز به جایگاه باور به امامت در هر نظریه وسازگاری یا عدم سازگاری آن با آراء صاحب نظران یاد شده در خصوص خاتمیت خواهد شد. در پایان بر این نکته تاکید می گردد که ملاک و مبنای خاتمیت هر چه که باشد به معنای بی نیازی کامل از رهبر و پیشوای آسمانی نیست. به تعبیر دیگر، خاتمیت در واقعیت امر به معنای ختم پیامبری و وحی جدید است نه به معنای ختم هر نوع رهبری و زعامت آسمانی، بنابراین بشر به هر درجه ای از بلوغ فکری و عقلی نایل شود هم چنان نیازمند به ولایت و زعامت از ناحیه معصوم(ع) است.

کلیدواژه‌ها

خاتمیت: دین: ولایت: امامت: نبوت: عقل: وحی

مراجع

قرآن کریم.

اقبال، لاهوری، محمد، احیای فکر دینی در اسلام، ترجمة احمد آرام، انتشارات رسالت قلم.

سروش، عبدالکریم، بسط تجربه نبوی، چاپ سوم، مؤسسه فرهنگی صراط، تهران، ۱۳۷۹.

سروش، عبدالکریم، فربه‌تر از ایدئولوژی، چـاپ پنجم، موسسة فرهنگی صراط، تهران، ۱۳۷۶.

شریعتی، علی، امت و امامت، انتشارات قلم، تهران، ۱۳۵۷.

شریعتی، علی، اسلام‌شناسی، انتشارات چاپخش، تهران، ۱۳۶۳.

شریعتی، علی، بازگشت، انتشارات سعید محسن، تهران، ۱۳۵۷.

شریعتی، علی، تاریخ و شناخت ادیان، چاپ چهارم، شرکت سهامی انتشار، تهران، ۱۳۷۵.

شریعتی، علی، شیعه، چاپ اول، انتشارات سحاب کتاب، تهران، ۱۳۸۵.

گلپایگانی، علی، «چالش‌های فکری در تفسیر خاتمیت»، فصلنامة کتاب نقد، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة معاصر، ش ۳۸، صص ۴۱-۶۱، ۱۳۸۵.

محمد رضایی، محمد، «مبانی و ماهیت خاتمیت پیامبر گرامی اسلام»، فصلنامة کتاب نقد، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة معاصر، ش ۳۸، صص ۸۷-۱۰۴، ۱۳۸۵.

مطهری، مرتضی، مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی (وحی و نبوت)، چاپ چهارم، انتشارات صدرا، تهران، ۱۳۶۸.

مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، چـاپ بیسـت و ششـم، انتشـارات صدرا، تهران، ۱۳۷۴.

مطهری، مرتضی، خاتمیت، چاپ اول، انتشارات صدرا، تهران، ۱۳۶۶.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، چاپ چهارم، انتشارات صدرا، تهران، ۱۳۷۴.