بررسی بازنمایی ایدئولوژی در متون ترجمه شده سیاسی انگلیسی در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی : محورهای سبک و بلاغت

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 2، دوره 8، شماره 14، آذر 1395، صفحه 25-49   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v8i14.54803

نویسندگان

فردوس آقاگل زاده¹؛ آیلین فیروزیان پوراصفهانی^{* 2}

¹تربیت مدرس

²دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

تبلور و انعکاس افکار، باورها و بطور کلی ایدئولوژی در صورت های زبانی یکی از کانون های اصلی مورد توجه در بسیاری از حوزه های علوم انسانی به ویژه در زبان شناسی، مطالعات ترجمه و علوم سیاسی در چند دهه اخیر می باشد. از آنجایی که متون سیاسی اعم از متون زبان مبدأ و بازتولید آن در زبان مقصد بر اساس متغیرهای فرازبانی شکل می گیرد، می توان ادعا نمود که هر یک از انتخاب ها، دستکاری های زبانی و راهبردهای بکارگرفته شده توسط مترجمان نشأت گرفته از ایدئولوژی نهفته ویژه ای می باشد تا از این رهگذر اذهان مخاطبان خود را جهت داده و به سوی پذیرش آنچه مد نظر دارند، هدایت کنند. پژوهش حاضر در صدد آن است تا با بهره گرفتن از دستاوردهای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و الگوی نظری وندایک (2004)، بکارگیری محورهای سبک و بلاغت توسط مترجمان فارسی و دلایل ایدئولوژیکی احتمالی گزینش آنها را در صورت وجود به چالش بکشد. بدین منظور ابتدا بکار بستن این دو محور در ترجمه فارسی متون سیاسی مکتوب انگلیسی محدود به مسائل مرتبط به ایران در دو سال اخیر بررسی شده و بر اساس آن چگونگی انعکاس ایدئولوژی مترجمان مورد واکاوی قرار گرفته است. سپس بسامد بهره گرفتن از این دو محور و راهبردها و استراتژی های معرفی شده مرتبط با هر یک احتساب و ارائه شده و مورد مقایسه قرار می گیرد. نتایج حاصل نشان می دهد که بکارگیری این دو محور غالباً با هدف بازنمایی و انعکاس ایدئولوژی مترجم فارسی همسو است. همچنین تفاوت چشمگیری میان میزان کاربرد این دو محور و راهبردهای آنها وجود داشته و علیرغم اینکه زبان فارسی از منظر ادبی بسیار غنی است، مترجمان فارسی در ترجمه متون سیاسی از محور بلاغت و راهبردهای مربوط با آن در مقایسه با محور سبک به ندرت بهره جسته اند.

کلیدواژه‌ها

زبان شناسی و مطالعات ترجمه؛ تحلیل گفتمان انتقادی؛ ایدئولوژی؛ محورهای سبک و بلاغت؛ متون سیاسی

مراجع

کتابنامه

آزاد، ا. (1387). تجزیه و تحلیل خبر 20:30 در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران.

آقاگل‌زاده، ف. (1381). مقایسه و نقد رویکردهای تحلیل کلام و تحلیل کلام انتقادی در تولید و درک متن (رساله دکتری)، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

آقاگل‌زاده، ف. (1383). روش‌شناسی تحقیق در تحلیل گفتمان انتقادی. ا. کاظمی (به کوشش).مجموعه مقالات ششمین کنفرانس زبان‌شناسی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 37-22.

آقاگل‌زاده، ف. (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

آقاگل‌زاده، ف. (1389). تحلیل گفتمان رادیو بر پایه نظریه‌ها و راهبردهای زبان‌شناسی. تهران: طرح آینده.

آقاگل‌زاده، ف. (1390). آسیب‌شناسی تحقیقات تحلیل گفتمان انتقادی در ایران. ف. آقاگل‌زاده (به کوشش). مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. تهران: نویسه پارسی، 22-11.

آقاگل‌زاده، ف. (1391). معادل‌یابی، اصطلاح‌شناسی و واژگان پایه در تحلیل گفتمان و کاربردشناسی زبان. ف. آقاگل‌زاده (به کوشش). مجموعه مقالات دومین‌ هم‌اندیشی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. تهران: نویسه پارسی، 30-13.

آقاگل‌زاده، ف. و خیرآبادی، ر. (1393). زبانشناسی خبر: به سوی ارائه الگوی تولید خبر در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: نشر علمی.

آقاگل‌زاده، ف. و دهقان، م. (1392). تحلیل بازنمایی شیوه‌های بازنمایی گزینش خبر بر مبنای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. جستارهای زبانی. 5(4). 16-1.

اریس، آ. (1392). بررسی ترجمه اخبار سیاسی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس مدل سه وجهی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه فردوسی، مشهد.

اریس، آ. و هاشمی، م. ر. (1393). بررسی ترجمه اخبار سیاسی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. در ف. آقاگل‌زاده (به کوشش). مجموعه مقالات سومین همایش ملی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. تهران: نویسه پارسی، 78-65.

حق‌شناس، ع.م. (2001). فرهنگ معاصر هزاره انگلیسی- فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.

خسروی نیک، م. و یارمحمدی، ل. (1379). ساختارهای گفتمانی و ایدئولوژیکی در گفتمان‌های خبری روزنامه‌های ایران. در ف. فرحزاد (به کوشش). مجموعه مقالات پنجمین کنفرانس زبانشناسی ایران. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 45-26.

خیرآبادی، ر. (1390). انگاره زبانشناختی تولید و پردازش خبر: رویکر د تحلیل گفتمان انتقادی (رساله دکتری)، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

دهخدا، ع. (1373). لغت‌نامه فارسی به فارسی دهخدا. تهران: مؤسسه‌ انتشارات دانشگاه تهران.

سلطانی، ع. (1383). قدرت، گفتمان و زبان: سازوکارهای جریان قدرت در مطبوعات (رساله دکتری)، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.

سلطانی، ع. (1387). قدرت، گفتمان و زبان: سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشرنی.

شیروان، ز. (1388). تحلیل گفتمان انتقادی پاره‌ای از متون مطبوعاتی سیاسی معاصر (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه فردوسی، مشهد.

عطاران، ع. (1386). بررسی ترجمه متون خبری در وبگاه‌های ایرانی بر اساس دیدگاه تحلیل گفتمان انتقادی: مطالعه موردی وبگاه تابناک (پایان‌نامه کارشناسی ارشد).دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.

عطایی، ر. (1386). تحلیل گفتمان انتقادی واژگان دارای بار ایدئولوژیک در ترجمه رمان‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی، تهران.

کوشا، م. و شمس، م. (1384). مسأله هسته‌ای ایران در خبرهای بریتانیا: بررسی نقادانه. مجله زبان-شناسی کاربردی. 8(2). 141-107.

محمدپور، ف. (1391). بررسی تحلیل گفتمان انتقادی مطبوعات ایران و انگلیسی‌زبان با موضوع بازدید از تأسیسات هسته‌ای کشور ایران. در ع. کوپال، ش. مدرس خیابانی و ج. یعقوبی درابی(به کوشش). نخستین همایش ملی زبان و زبان‌شناسی. تهران: نویسه پارسی، 366-355.

یارمحمدی، ل. (1383). گفتمان شناسی رایج و انتقادی. تهران: انتشارات هرمس.

یارمحمدی، ل. (1385). ارتباطات از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی. تهران: هرمس.

یارمحمدی، ل. و سیف، ل. (1383). بازنمایی کارگزاران اجتماعی در منازعات فلسطین و اسرائیل از طریق ساختارهای گفتمان‌مدار جامعه شناختی- معنایی. در ف. فرحزاد (به کوشش). مجموعه مقالات ششمین کنفرانس زبان‌شناسی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 434-421.

Aslani, M., & Salmani, B. (2015). “Ideology and translation: A critical discourse analysis approach towards the representation of political news in translation”. International Journal of Applied Linguistics & English Literature, 4(3), 80- 88.

Bassnett, S. (2002). Translation studies. London and New York: Routledge.

Fairclough, N. (2001). Language and power. London: Longman.

Fairclough, N. (2010). Critical discourse analysis: The critical study of language. United Kingdom: Longman.

Fairclaugh, N., & Wodak, R. (1997). Critical discourse analysis. In T.A. Van Dijk (Ed.). Discourse studies: A multidisciplinary introduction (pp. 258-284). London: Sage.

Farahani, E.D. (2011). A critical discourse analysis of LA times and Tehran Times on the representation of Iran’s nuclear program implications (Master’s thesis). University of Arak, Iran.

Hemmati, A. (2012). Comprehension of ‘self’ and ‘the other’ in Obama’s speeches through the representation of social actor (Master’s thesis). Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

Johnstone, B. (2008). Discourse analysis. UK: Blackwell.

Keshavarz, M. H., & Alimadadi, L. (2011). “Manipulation of ideology in translation of political texts: A critical discourse analysis perspective”. Journal of Language and Translation, 2(1), 1-12.

Keshavarz, M. H., & Zonoozi, L. (2011). “Manipulation of ideology in translation of political texts: A critical discourse analysis perspective”. Journal of Language and Translation, 2(1), 1-12.

Khajeh, Z., & Khanmohammad, H. (2012). “Transmission of ideology through translation: A critical discourse analysis of Chomsky’s “Media Control” and its Persian translations”. Applied Language Research, 1, 24-42.

Khanjan, A., Amouzadeh, M., Eslami, A. & Tavangar, M. (2013). “Ideological aspects of translating news: Headlines from English to Persian”. Erudit, 58(1), 87-102.

Mahdiyan, M., Rahbar, M., & Hosseini Masoum, M. (2013). “Applying critical discourse analysis in translation of political speeches and interviews”. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 2(1), 35-47.

Longman, P. (2014). Longman of contemporary English. England: Longman.

Mason, I. (2010). Discourse, ideology and translation. In M. Baker (Ed.), Critical readings in translation studies (pp. 83-95). London and New York: Routledge.

Richardson, J. (2007). Analyzing newspaper: An approach from critical discourse analysis. China: Macmillan.

Schäffner, Ch. (2009). Political discourse and translation. In L. Wei & V. Cook (Eds.), Contemporary applied linguistics (pp. 142-164). London and New York: Continuum.

Shojaei, A., & Laheghi, F. (2012). “A critical discourse analysis of political ideology and control factors in news translation”. Theory and practice in language studies, 2(12), 2535-2540.

Van Dijk, T. A. (2004). Ideology and discourse: A multidisciplinary introduction. Barcelona: Pompeu Fabra University.

Van Dijk, T. A. (2006). Discourse and manipulation. London: Sage.

Van Dijk, T.A. (2012). Ideology and discourse. In M. Freeden, L. Tower Sargent, & M. Stears (Eds.), The Oxford handbook of political ideologies (pp. 175-196). London: Oxford University Press.

Van Leeuwen, T. (1993). Genre and field in critical discourse analysis: A synopsis analysis. Discourse and Society, 4(2), 193-223.

Van Leeuwen, T. (1996). The representation of social actors. In G. R. Caldas Coulthard (Eds.), Text and practice (pp. 45-69). London: Routledge.

Van Leeuwen, T. (2008). Discourse and practice. London: Oxford University Press.

Wodak, R., & Meyer, M. (2001). Methods of critical discourse analysis. London: Sage.