تاثیرات ایدئولوژی چپ در عرصه انتخاب آثار ادبی جهت ترجمه

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 2، دوره 48، شماره 3، مهر 1394، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v48i3.48323

نویسندگان

یاسمین خلیقی^{* 1}؛ علی خزاعی فرید²؛ علی ناظمیان فرد³

¹گروه زبان انگلیسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²گروه زبان انگلیسی، دانشگاه فردوسی مشهد،مشهد، ایران

³گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

ترجمه آثار ادبی در ایران، همواره تابعی از شرایط سیاسی-اجتماعی، گرایش های روشنفکری و ایدئولوژی مسلط در هر یک از دوره های تاریخی بوده است. یکی از مهم ترین دوره ها که رویدادهای سیاسی-اجتماعی آن در تحولات فرهنگی و ادبی و روشنفکری مؤثر بوده است، دوره بین سال های 1320 تا 1332 است. در این دوره، حزب توده نسبت به دیگر جریان های فکری و سیاسی در اوج توفّق بوده و در واقع نیروی پیشروی جریان های روشنفکری به حساب می آمده است. تقریباً تمام نویسندگان و مترجمان آن دوران یا مدتی عضو این حزب بوده اند و یا دست کم به لحاظ فکری به آن گرایش داشتند. در پژوهش حاضر سعی شده است تا تأثیرات حزب توده و ایدئولوژی چپ در عرصه انتخاب آثار ادبی جهت ترجمه مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور، آثار ادبی ترجمه شده در طول سال های 1320 تا 1332 مورد ارزیابی قرار گرفته اند تا تأثیر و بازتاب این ایدئولوژی در سطح انتخاب مشخص شود. ازاین رو ابتدا با بررسی مقدمه های مترجمان و نظریات محققین ادبی که به معرفی پیشینه نویسندگان و موضوع و محتوای آثار ادبی آن‌ها پرداخته اند، آثار ادبی همسو با مؤلفه‌های معنایی آشکار و پنهان تفکر چپ دسته بندی شده است و سپس با انتخاب مهم ترین اثر از هر دسته و به کارگیری نظریه جامعه شناسی ادبیات لئو لوونتال در آن، شاهدی دیگر بر همسو بودن آثار با این تفکر خواهیم یافت. نتایج نشان می دهد که این مؤلفه‌های معنایی در آثار آموزه رئالیسم سوسیالیستی، ادبیات نویسندگان چپ گرا و تا حدودی آثار ادبی رئالیستی نمود می یابند و بیش از نیمی از آثار ادبی انتخاب شده جهت ترجمه در آن دوران در این سه دسته قرار می گیرند.

کلیدواژه‌ها

حزب توده؛ ایدئولوژی چپ؛ انتخاب آثار ادبی؛ ترجمه

مراجع

ارزنده نیا، م. (1386). راز زندگی در ادبیات داستانی جهان (بررسی و معرفی داستان ها و داستان سرایان مشهور مهم ایران و جهان). (جلد دوم). تهران: اطلاعات.

 

ارزنده نیا، م. (1386). راز زندگی در ادبیات داستانی جهان (بررسی و معرفی داستان ها و داستان سرایان مشهور مهم ایران و جهان). (جلد سوم). تهران: اطلاعات.

 

ارنبورگ، ا. (1326). بازگشت از اتازونی. (م، بابک، مترجم). تهران: مردم.

 

استاندال. (1330). سرخ و سیاه. (ع، توکل، مترجم). تهران: نیل.

 

اشتاین بک، ج. (1328). خوشه‌های خشم. (ش، مسکوب. ع، احمدی، مترجمان) تهران: امیرکبیر.

 

اشتاین بک، ج. (1328). مروارید. (م.ج، محجوب، مترجم). بی جا: بی نا.

 

امامی، ک. (1380). نقش ناشران در افت و خیز ترجمه ادبی. در دکتر علی خزاعی فر (ویراستار)، مجموعه مقالات نخستین همایش ترجمه ادبی در ایران، (صص. 45-56). مشهد: بنفشه.

 

امیرفریار، ف. (1380). کارنامه 150 ساله ما در ترجمه و نشر داستان های خارجی. در دکتر علی خزاعی فر (ویراستار)، مجموعه مقالات نخستین همایش ترجمه ادبی در ایران، (صص. 57-72). مشهد: بنفشه.

ایگلتون، ت. (1358). مارکسیسم و نقد ادبی. (س، آوند، مترجم). تهران: کار.

 

آبراهامیان، ی. (1387). ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی. (ک، فیروزمند. ح، شمس آوری. م، مدیرشانه چی، مترجمان). تهران: مرکز.

 

آبراهامیان، ی. (1389). تاریخ ایران مدرن. (م.ا، فتاحی، مترجم). تهران: نی.

 

آذرنگ، ع. (1393). تاریخ نشر کتاب در ایران (24). بخارا، 99، 189-196.

 

آستروفسکی، ن. (1329). چگونه فولاد آبدیده شد. (بهرام، مترجم). تهران: توفان.

 

آسیایی، ح. (1383). ایدئولوژی و ترجمه.در دکتر فرزانه فرح زاد (ویراستار)، مجموعه مقالات دو هم-اندیشی ترجمه شناسی، (صص. 169-182). تهران: یلدا قلم.

 

آمادو، خ. (1330). سرزمین میوه های طلایی. (ا، صادق. ج، بهروز، مترجمان). تهران: سپهر.

باربوس، ه. (1325). عدالت. (افسر، مترجم). تهران: بی نا.

 

باشتنی، م.ر؛ فضائلی جوان، م؛ کیهانفر، ع. (1380). فهرست کتاب‌های فارسی شده چاپی از آغاز تا سال 1370. (جلد اول). زیر نظر محسن ناجی نصرآبادی. مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.

 

بالزاک، آ. (1327). دختر چشم طلایی.(ع، توکل. ر، سیدحسینی، مترجمان). تهران: کانون معرفت.

 

بالزاک، آ. (1327). سرهنگ شابر. (ع، توکل، مترجم). تهران: سپهر.

 

بهروز، م. (1380). شورشیان آرمانخواه، ناکامی چپ در ایران. (م، پرتوی، مترجم). تهران: ققنوس.

 

پوشکین، آ. (1328). دختر سروان. (ح، نوروزی، مترجم). تهران: ناقوس.

 

ترسال، ر. (1324). بشر دوستان ژنده پوش. (ر، نامور، مترجم). تهران: فرخی.

 

تواین، م. (1389). بشر چیست. (س، بافندی، مترجم). تهران: نماد.

 

تورگنیف، ا. (1331). داستان‌های سه تصویر، مومو، رؤیا، ساعت. (ا، میرفندرسکی، مترجم). تهران: انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی.

 

تورگینف، ا. (1331). شراب شیراز و ده داستان دیگر. (ش، شفا، مترجم). تهران: صفی علیشاه.

 

تولستوی، ل. (1326). آهنگ کروئیتسر. (ع، خلتاش، مترجم). تبریز: انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی.

 

تولستوی، ل. (1330). قزاقان. (م، مجاب، مترجم). تهران: کتابفروشی ایران.

 

جوادی یگانه، م.ر؛ تفنگ سازی، ب. (1391). تأثیر حزب توده در ادبیات داستانی ایران (1332-1357). جامعه شناسی هنر و ادبیات، 2، 1-20.

 

چخوف، آ. (1331). بیست و پنج روبل. (ب، صفوی، مترجم). تهران: سازمان علمی و هنری.

 

چرنیشفسکی، ن. (1330). چه باید کرد. (پ، آذر، مترجم). تهران: ناقوس.

 

حیدریان، م. (1385).سرآمدان اندیشه و ادبیات از دوران باستان تا آغاز قرن بیستم. تهران: قطره.

 

خانلری کیا، ز. (1375). فرهنگ ادبیات جهان. تهران: خوارزمی.

 

خبرگزاری کار ایران. (1394). کتاب‌های چپ کی و چگونه وارد ایران شدند. برگرفته از: http://www.farhangemrooz.com

 

خجسته رحیمی، ر؛ شبانی، م. (1389). نقطه عطف فرانکلین بود نه مشروطه: بازخوانی مسیر تاریخی ترجمه ایرانی با حضور کامران فانی، خشایار دیهیمی و فرخ امیرفریار. مهرنامه، 7، 45-51.

 

خسروپناه، م.ح. (1389). سرآغاز رئالیسم سوسیالیستی در ایران، فصلنامه فرهنگ، ادب و تاریخ زنده رود،52، 199-228.

 

داستایوفسکی، ف. (1327). آزردگان. (م، همدانی، مترجم). تهران: صفی علیشاه.

 

داستایوفسکی، ف. (1327). نازنین و بوبوک. (ر، الهی، مترجم). تهران: بی نا.

 

داستایوفسکی، ف. (1332). یادداشت های زیرزمین. (ر، الهی، مترجم). تهران: کتاب های جیبی.

 

دیکنز، چ. (1329). داوید کاپرفیلد. (م، رجب نیا، مترجم). (جلد اول). تهران: بی نا.

 

ساچکوف، ب.(1362). رئالیسم، پژوهشی در ادبیات رئالیستی از رنسانس تا امروز. (م.ت، فرامرزی، مترجم). تهران: تندر.

 

سید حسینی، ر. (1387). مکتب های ادبی. (جلد اول). تهران: نگاه.

 

شاو، ج.ب. (1327).سرباز شکلاتی. (س، دانشور، مترجم). تهران: امیرکبیر.

 

شمیسا، س. (1391). مکتب های ادبی. تهران: قطره.

 

فرانس، آ. (1323). بریان پزی ملکه صبا. (ق، غنی سبزواری، مترجم). تهران: چاپخانه بانک ملی ایران.

 

فرانس، آ. (1326). بر سنگ سفید. (ا، دانا سرشت، مترجم). تهران: کتابفروشی ابن سینا.

 

فرانس، آ. (1332). جزیره پنگوئن ها. (م، قاضی، مترجم). تهران: بی نا.

 

فلوبر، گ. (1327). مادام بوواری. (م، پورشالچی، مترجم). تهران: صفی علیشاه.

 

فوچیک، ژ. (1330). زیر چوبه دار. (ا، صادق، مترجم). تهران: بی نا.

 

کوثری، ع. (1389). روشنفکران مترجم، سرگذشت ترجمه در ایران، متن ویراسته سخنرانی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران. مهرنامه،7، 39.

 

گورکی، م. (1323). دانشکده های من. (ع.ا، هلالیان، مترجم). مشهد: بی نا.

 

گورکی، م. (1323). مادر. (ع.ا، سروش، مترجم). تهران: چاپ فرهنگ.

 

گورکی، م. (1325). ولگردان. (ع.ا، کسمایی). تهران: علمی.

 

گورکی، م. (1330). در اعماق اجتماع. (ع، نوشین، مترجم). تهران: امیرکبیر.

 

گورکی، م. (1331). استادان زندگی. (ا، صادق، مترجم). تهران: هنر پیشرو.

 

گوگول، ن. (1323). بازرس (رویزر). (م.ع، شمیده، مترجم). تهران: حزب توده.

 

گوگول، ن. (1330). تصویر. (ر، آذرخشی، مترجم). تهران: بی نا.

 

لندن، ج. (1330 الف). داستان‌های دریای جنوب. (م.ج، محجوب، مترجم). تهران: بی نا.

 

لندن، ج. (1330 ب). پسر گرگ. (م.ج، محجوب، مترجم). تهران: گام.

 

لندن، ج. (1330). جزیره وحشت. (ج، بهروز، مترجم). تهران: بی نا.

 

لندن، ج. (1331). پاشنه آهنین. (م، صبحدم، مترجم). تهران: فرخی.

 

لندن، ج. (1332). حماسه شمال. (م، نوذر، مترجم). تهران: بی نا.

 

لوکاچ، گ. (1351). معنای رئالیسم معاصر. (م، پرتوی، مترجم). تهران: سیمرغ.

 

مارکوزه، ه. (1392). خرد و انقلاب. (م، ثلاثی، مترجم). تهران: ثالث.

 

محمدی، ع.م. (1380). جهت‌گیری‌های ایدئولوژیکی مترجم و ترجمه آثار ادبی. در دکتر علی خزاعی فر (ویراستار)، مجموعه مقالات نخستین همایش ترجمه ادبی در ایران، (صص 239-245). مشهد: بنفشه.

 

مسعودی نیا، ع؛ رخشا، ر. (1389). در ایران از در و دیوار مترجم می ریزد: گفت وگو با بهمن شعله ور درباره وضعیت ترجمه در ایران. مهرنامه، 7، 81-82.

 

میرعابدینی، ح. (1366). صد سال داستان نویسی در ایران. (جلد اول).تهران: تندر.

 

میرعابدینی، ح. (1377). صد سال داستان نویسی ایران. تهران: چشمه.

 

میرعابدینی، ح. (1392). تاریخ ادبیات داستانی ایران. تهران: سخن.

 

نوابی، د. (1388). تاریخچه ترجمه از فرانسه به فارسی در ایران از آغاز تاکنون. کرمان، انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان.

 

وینچ،ا.ل. (1332). خرمگس. (د، همایون، مترجم). بی جا: بی نا.

 

هاشمی، ا. (1389). نهضت ترجمه. تهران: کتاب مرجع.

 

همینگوی، ا. (1332). مردپیر و دریا. (م، یحیوی، مترجم). تهران: کانون معرفت.

 

Alvarez, R. & Vidal, M.C. (1996). Translating: A political act. In R. Alvarez & M. C. Vidal (Ed.) Translation, Power, Subversion (pp. 1-9). Philadelphia: Multilingual Matters.

Cullernbown, M. (1991). Art under Statlin. Oxford: Phaidon Press.

 

Toury, G. (1995). The nature and role of norms in translation. In L. Venuti (Ed.) The Translation Studies Reader (pp. 198-211). London: Routledge.

 

Tyson, L. (1999). Critical theory today: A user-friendly guide. New York: Garland.

 

Zekulin, G. (1963). Forerunner of socialist realism: The novel what to do? by N.G Chernyshevsky. The Slavonic and East European Review, 41(97), 467-483.