گرایش به مصرف ماهی با تکیه بر ارزیابی فایدۀ آن (مورد مطالعه: نقاط شهری استان‌های خراسان رضوی، جنوبی و شمالی)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 10، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 27، شهریور 1395، صفحه 239-260   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v13i1.20204

نویسندگان

علی یوسفی^* ؛ محمد قربانی؛ سمیه ورشوی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

نوشتار حاضر به این دو سؤال پاسخ می دهد که خانوارهای شهری ساکن استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، فایدۀ مصرف ماهی را در مقایسه با غذاهای جای‌گزین چگونه ارزیابی می‌کنند و چه عواملی بر ارزیابی آن‌ها از فایدۀ مصرف ماهی مؤثر است؟ فرضیۀ اساسی این بوده است که ارزیابی فایدۀ مصرف (ماهی) تحت اثر انفرادی و تعاملی عقاید کنترلی و عقاید هنجاری مصرف است، ارزیابی فایدۀ غذاهای جای‌گزین ماهی، اجزای اصلی عقاید کنترلی مصرف ماهی هستند، فشار هنجاری و پاداش اجتماعی مصرف نیز از اجزای سازندۀ عقاید هنجاری مصرف ماهی اند». نتایج وارسی فرضیۀ ارزیابی مصرف در یک نمونه 1229 خانواری نشان می دهد که اول، بر حسب ملاک های علاقه، صرفۀ اقتصادی، سلامتی، سهولت آماده سازی و طبخ، تنوع پخت، سهولت نگهداری ومزه؛ ارزیابی فایدۀ مصرف ماهی در مقایسه با غذاهای جای‌گزین پایین است و تنها بر حسب ملاک فایدۀ سلامتی، اولویت پیدا می کند. دوم، 63.6 درصد از تغییرات ارزیابی فایدۀ مصرف ماهی تحت تأثیر پنج متغیر ارزیابی فایدۀ مصرف مرغ، ارزیابی فایدۀ مصرف جای‌گزین گوشت، ارزیابی فایدۀ مصرف گوشت قرمز، فشار هنجاری، پاداش اجتماعی مصرف و اثر تعاملی آن‌هاست. سوم، از بین عوامل مؤثر بر ارزیابی فایدۀ مصرف ماهی، اثر فشار هنجاری و پاداش اجتماعی مثبت و اثر ارزیابی فایدۀ غذاهای جای‌گزین مصرف ماهی منفی بوده است.

کلیدواژه‌ها

ارزیابی فایده؛ مصرف ماهی؛ فشار هنجاری؛ پاداش اجتماعی مصرف

مراجع

1. رفیع پور، ف. (1379). سنجش گرایش روستاییان نسبت به جهاد سازندگی. تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی جهاد سازندگی.

2. ریتزر، ج. (1374). نظریه‌های جامعه‌شناسی. (م. ثلاثی، مترجم). تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.

3. صالحی، ح. (1383). اقدامات و سیاست‌های شیلات در جهت افزایش سهم آبزیان در سبد مصرف خانوار. (9-1). هشتمین کنگرۀ تغذیه ایران. انجمن نغذیه ایران. تهران، ایران.

4. لیتل، د. (1373). تبیین در علوم اجتماعی، درآمدی به فلسفه علوم اجتماعی. (ک. سروش، مترجم). تهران: نشر صراط.

5. نوری زمان‌آبادی، ن. (1375). بررسی عوامل مؤثر بر رفتار مصرف‌کنندگان محصولات دریایی. مجموعه مقالات ششمین کنفرانس شیلات ایران. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

6. یوسفی، ع. (1383). بررسی مصرف آبزیان و فرآورده‌های شیلاتی در شهر مشهد. مشهد: ادارۀ شیلات استان خراسان.

7. یوسفی، ع. و شریعتی، م. ت. (1388). تحلیل جامعه‌شناختی رفتار مصرف ماهی در شهر مشهد. مجلّۀ مطالعات اجتماعی ایران، 3 (3)، پیاپی 7، 37-5.

8. یوسفی، ع، قربانی، ع. (1390). بررسی رفتار مصرف، تولید و توزیع آبزیان در استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، مشهد: سازمان شیلات خراسان.

9. Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Process, 50(2), 179-211.

10. Ajzen, I. (2002). Constructing a TPB questionnaire: Conceptual and methodological considerations. Retrieved from http: // www.uni-bielefeld.de/ ikg/ zick/ ajzen%20construction% 20a% 20t pb%20questionnaire.pdf.

11. Anderson, I., & Gaile-Sarkane, E. (2008). Influence of factors on consumer behavior. 5th International Scientific Conference on Business and Management, Vilnius, Lithuania

12. Birch, D., & Lawley, M. (2010). A conceptual framework for investigating fish consumption in Australia. ANZMAC 2010 Conference, Christchurch, New Zealand 29 November - 1 December 2010, Australian and New Zealand Marketing Academy.

13. Cahu, C., Salen, P., & de Lorgeril, M. (2004). Farmed and wild fish in the prevention of cardiovascular diseases: Assessing the possible differences in lipid nutritional values. Nutr Metab Cardiovas, 14, 34–41.

14. Conner, M., & Armitage, Ch. J. (1998). Extending the theory of planned behavior: A review and avenues for further research. Journal of Applied Social Psychology, 28(15), 1429-1464.

15. Cross, R.M. (2005). Exploring attitudes: The case for Q methodology.Health Educational Research: Theory & Practice, 20(2), 206-213.

16. Gofton, L.E.R. (1995). Dollar rich and time poor? Some problems in interpreting changing food habits. British Food Journal, 97(10), 11.

17. Honkanen, P., Verplanken, B., & Olsen, S. O. (2006) Ethical values and motives driving organic food choice. Journal of Consumer Behaviour, 5, 420–430.

18. Jalal Ahamed, A.F.M. (2009). Consumer’s attitude and consumption of fish in Dhaka city: Influence of perceived risk, trust and knowledge (Unpublished Master's thesis). The Norwegian College of Fishery ScienceUniversity of Tromso, Norway & Nha Trang University, Vietnam.

19. Leek, S., Maddock, S., & Foxall, G. (2000). Situational determinants of fish consumption. British Food Journal, 102(1), 18.

20. Michael, W. A. (2005). Social structure, status seeking and the basic food groups. ANZMAC 2005 conference. Retrieved from http://www. onf.uwa.edu.au.

21. Olsen, S. O. (2001). Consumer involvement in seafood as family meals in Norway: An application of the expectancy-value approach. Appetite, 36(2), 173-186.

22. Olsen, S. O. (2004). Antecedents of seafood consumption behavior: An overview. Journal of Aquatic Food Product Technology, 13(3), 79-91.

23. Olsen, S., Ottar Heide, M., Calvo Dopico, D., & Toftenb, K. (2008). Explaining intention to consume a new fish product: A cross-generational and cross-cultural comparison. Food Quality and Preference, 19(7), 618-627.

24. Olson, S. O (2003). Understanding the relationship between age and seafood consumption: The mediating role of attitude, health involvement and convenience. Food Quality and Preference, 14(2003), 199–209.

25. Ouellette, J. A., & Wood, W. (1998). Habit and intention in everyday life: The multiple processes by which past behavior predicts future behavior. Psychological Bulletin, 124, 54–74.

26. Pieniak, Z., Verbeke, W., Scholderer, J., Brunsø, K., & Olsen, S.O. (2007). European consumers’ use of and trust in information sources about fish. .Food Quality and Preference, 18(8), 1050-1063.

27. Rajani, N. (2010). Values, attitudes and intention to consume wild fish versus farmed fish in Nha Trang (Unpublished master's thesis). The Norwegian College of Fishery Science University of Tromso, Norway & Nha Trang University, Vietnam.

28. Rortveit, A.W., Olsen, S.O. (2009). Combining the role of convenience and consideration set size in explaining fish consumption in Norway. Appetite, 52(2), 313-317.

29. Saba, A., & Messina, F. (2003). Attitudes towards organic foods and risk/benefit perception associated with pesticides. Food Quality and Preference, 14, 637–645.

30. Saba, A., & Vassallo, M. (2002). Consumer attitudes toward the use of gene technology in tomato production. Food Quality and Preference, 13(1), 13.

31. Sparks, P., Hedderly, D., & Shepherd, R. (1992). An investigation into the relationship between perceived control, attitude variability and the consumption of two common foods. .European Journal of Social Psychology, 22(1), 55-71.

32. Thom, N. T. (2007). Attitude, motivation, and consumption of seafood in Bacninh province, Vietnam (Master's thesis, Norwegian College of Fisheries Science University of Tromsø, Norway). Retrieved from http://munin.uit.no/bitstream/handle/10037/1001/thesis.pdf?sequence=3&isAllowed=y.

33. Trondsen, T., Braaten, T., Lund, E., & Eggen, A.E. (2004). Health and seafood consumption patterns among women aged 45-69 years: A Norwegian seafood consumption study. Food Quality and Preference, 15(2), 117-128.

34. Trondsen, T., Braaten, T., Lund, E., & Eggen, A.E. (2004). Health and seafood consumption patterns among women aged 45-69 years: A Norwegian seafood consumption study. Food Quality and Preference, 15(2), 117-128.

35. Verbeke, W., & Vackier, I. (2005). Individual determinants of fish consumption: Application of the theory of planned behaviour. Appetite, 44(1), 67-82.

36. Verbeke, W., Sioen, I., Pieniak, Z., Van Camp, J., & De Henauw, S. (2004). Consumer perception versus scientific evidence about health benefits and safety risks from fish consumption. Public Health Nutrition, 8(4), 422–429.

37. Yudkin, J. (1956). Man's choice of food. The Lancet, 267(6924), 645-649.