مقایسة گویش کرمانجی رودباری با گویشهای کرمانجی خراسان

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 3، دوره 8، شماره 14، آذر 1395، صفحه 51-76   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v8i14.54976

نویسندگان

محرم رضایتی کیشه خاله؛ محمد اصغرزاده^*

گیلان

چکیده

کردی از کهن‏ترین زبانهای ایرانی و از شاخة شمال غربی آنهاست. این زبان به چندین گویش تقسیم می شود که در میان آنها کرمانجی بیشترین گویشور را در سطح جهان دارد. کرمانجها در منطقة وسیعی از آسیای میانه و خاورمیانه تا شرق اروپا زندگی می‌کنند. اکثر گروههای کرمانج ایرانی در زمان شاه‌عباس صفوی به دلایل سیاسی از نقاط غربی کشور به خراسان کوچانده شدند. بخشی از این اقوام سیصد سال بعد به امر نادرشاه افشار به نواحی کوهستانی شهرستان رودبار در جنوب استان گیلان مهاجرت کردند. مهاجرت های مذکور در طول تاریخ و جدا افتادن گروههای مختلف کرمانج از یکدیگر که خود به تضعیف جایگاه قومی و قدرت رسانه ای آنها انجامیده منجر به تأثیرپذیری این گویش از سایر زبانها شده است. در گویشِ کرمانجیِ خراسان، جایگاه ارگتیو (نظام کنایی) و جنس در اسامی و ضمایر، در مقایسه با کرمانجی معیار ضعیف شده است. در کرمانجی رودبار فراتر از تغییرات مذکور، و متأثر از ویژگی های دستوریِ زبان فارسی، گونة متفاوتی از مجهول ترکیبی شکل گرفته، نظام کٌنایی به نظام فاعلی- مفعولی تغییر یافته و نشانه های جنس از بین رفته است. این پژوهش، ضمن تدقیق در گویش کرمانجی گویشوران روستای گوفلِ شهرستان رودبار، می کوشد با بهره گیری از مطالعه کتابخانه ای- میدانی به بررسی تغییرات گویش کرمانجی رودبار نسبت به گونه های متقدم این گویش و دلایل این تغییرات بپردازد.

کلیدواژه‌ها

زبان کردی؛ گویش کردی کرمانجی؛ ارگتیو؛ مجهول؛ جنس

مراجع

ابراهیم‌پور، م.ت. (1373). واژه نامه فارسی-کردی. تهران: نشر ققنوس.

امامی، ح. و سبزه، م. (1392). «مقایسه نظامی آوایی گویش کرمانجی خراسانی و کردی ایلامی»، فرهنگ ایلام، دورة 14، شمارة40و41، صص1-15.

انصاف‌پور، غ.ر. (1379). تاریخ سیاسی و جغرافیایی مردم کرد از شرقی ترین تا غربی‌ترین. تهران: انتشارات ارمغان.

بلو، ژ. و باراک، و. (1387). دستور زبان کردی (کرمانجی). ترجمة علی بلخکانلو (پاک سرشت)، قم: انتشارات عمو علوی.

پاک‌سرشت، ع. و عمرزاده، ش و سایرین (نت: 1391). فرهنگ کردی (کرمانجی)- فارسی:

http://www.evar.blogfa.com/post/115

تقوی گلیان، م. و علیزاده، ع. (1391). مقایسة نظام حالت‌دهی گویش کرمانجی خراسان با نظام زبان فارسی معاصر. پایان‌نامة چاپ نشدة کارشناسی ارشد، دانشگاه بیرجند.

ترقی اوغاز، ح. ع. (1379). مقایسة ساخت فعل در کرمانجی خراسان، کردی مهابادی و کردی کرمانشاهی، پایان‌نامة چاپ نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.

توحدی، ک. (1362). حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران. ج2، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

توحدی، ک. (1370). حرکت تاریخی کرد به خراسان. ج1، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

جلایرلان، ع. (1371). بررسی گویش کرمانجی خراسان. پایان نامه چاپ نشده کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.

دانش‌پژوه، ف. (1389). ارگتیو در زبان کردی کرمانجی (بادینی)، سورانی، هورامی. تهران: نشر داستان.

دانش‌پژوه، ف. و کریمی دوستان، غ. ح. (اینترنت: 1393- آمادة انتشار). «مجهول در کرمانجی و سورانی بر پایة دستور نقش و ارجاع». مجلة جستارهای زبانی. صص (نت:1-26).

رابینو، ه.ل. (1374). ولایات دارالمرز ایران: گیلان. ترجمة جعفر خمامی‌زاده. رشت: انتشارات طاعتی.

راسخ مهند، م. و نقشبندی، ز.(1392). تأثیر عوامل کلامی بر تعیین نوع الگوی حالت در گویش هورامی، مجلة جستارهای زبانی، دورة 4 شمارة 4 (پیاپی16). صص87-109.

رحیمی دوین، ح. (1370). مقایسه ساختاری زبان کرمانجی و انگلیسی با تأکید بر مطالعه خطاها در نظام عناصر جملات انگلیسی در زبان آموزان مقطع راهنمایی تحصیلی. پایان نامه چاپ نشده کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.

رضایتی کیشه‌خاله، م. (1382). چند نکتة دستوری در گویش تالشی، مجلة گویش‌شناسی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان)، شمارة اول، صص 41-52.

رضایتی کیشه‌خاله، م. (1386). ساخت ارگتیو در گویش تاتی خلخال. مجلة ادب‌پژوهی. شمارة 1. صص89-105

رضایتی کیشه‌خاله، م. و جلاله‌وند آلکامی، م. (1390). فعل مجهول در زبانها و گویش‌های ایرانی. مجلة ادب پژوهی. شمارة 16. صص9-34.

زنگلی، ج.ق.(بی تا). دیوان اشعار. (بی جا). نسخه خطی.

سبزعلیپور، ج. و ایزدی‌فر،ر. (1393). نظام حالت‌نمایی در گویش تاتی خلخال. مجلة جستارهای زبانی. دورة 5، شمارة 4 (پیاپی 20)، صص103-133.

شریفی‌نژاد، ی. (1391). لهجه‌های زبان کرمانجی و جایگاه لهجة کرمانجی خراسانی در آن:

http://kormanji.mihanblog.com/extrapage/lahjekormanji

طاهرزاده، ع. (1383). عشایر کرد شمال خراسان. مشهد: انتشارات خلیلیان.

علیزاده، ع. و تقوی گلیان، م. (اینترنت: 1394-آمادة انتشار). ساخت ارگتیو و فروپاشی آن در گویش کرمانجی خراسان. مجلة زبان‌پژوهی. صص (اینترنت:1-24).

قنبری بگلر، ج. و الیاسی، م. و ایزانلو، ع. (1392). بررسی تفاوتهای گویش کرمانجی بیگلر با گویشهای کرمانجی مجاور. مجلة زبانشناسی و گویشهای خراسان، شمارة صص1-19.

کریمی، ی. (1391). مطابقه در نظام کنایی (ارگتیوِ) زبانهای ایرانی: رقابت واژه‌بست و وند، مجلة پژوهش های زبانشناسی. سال چهارم ، شمارة 2. صص1-18.

مصطفوی گرو، ح. ع. (1386). بررسی تاریخی نظام آوایی گویش کرمانجی خراسان. مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد. شمارة 159. صص33-67.