مقایسه روش‏های برآورد بارش مؤثر در کشاورزی

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 8، دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 5، اسفند 1394، صفحه 51-58   

نوع مقاله: مقاله علمی- ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v2i2.46823

نویسنده

نوشین خالقی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

قسمتی از بارش که مستقیماً جوابگوی نیاز آبی گیاه است، بارش مؤثر نام دارد. روش ‏های برآورد بارش مؤثر عبارتند از: اندازه‌گیری مستقیم، روش‌های تجربی و مدل بیلان آب در خاک. به دلیل هزینه‌های زیاد اندازه‌گیری و نگهداری ادواتی چون لایسیمتر، معمولاً از روش‌های تجربی و بیلان برای برآورد بارش مؤثر استفاده می‌شود. در این مقاله، ضمن معرفی روش‌های عمده برآورد باران مؤثر، مزایا، معایب و موارد کاربرد هر یک از روش ‏ها ارائه شده است. براساس مطالعات انجام شده، روش بیلان علیرغم نیازمندی به داده‏ های دقیق از اجزای فیزیکی، بعد از روش ‏های اندازه ‏گیری مستقیم بیشترین دقت را دارد. روش نسبت تبخیر-تعرق پتانسیل به بارش، مؤثرترین روش برای طرح‏های اولیه و ابتدایی است. معادله رنفرو بدلیل اینکه بسیار تجربی می ‏باشد، روش نامناسبی است. روش USDA 1 نیز در حوضه‏ هایی که مقدار تبخیروتعرق پتانسیل بیشتر از مقدار بارش است، مناسب نمی‏ باشد. بارش مؤثر به روش USDA بیشترین مقادیر را بدست داده و کمترین آن مربوط به روش بارش قابل اطمینان است. بعلاوه، روش ‏های فرمول تجربی، سرویس حفاظت خاک آمریکا، وزارت کشاورزی ایالات متحده و روش درصدی نتایج نزدیک به هم را ارائه خواهند داد. در مناطق خشک و نیمه خشک، روش‏ های نسبت تبخیر-تعرق پتانسیل به بارندگی و اداره حفاظت خاک ایالات متحده بهترین نتیجه را می ‏دهند. در مناطق مرطوب نیز روش بارش قابل اطمینان به عنوان روش مناسب انتخاب گردیده است تا برنامه ‏ریزی‏ ها بر مبنای مقادیر واقعی ‏تر انجام گیرد.

کلیدواژه‌ها

نیاز آبی؛ بارش مؤثر؛ لایسیمتر؛ روش ‏های تجربی؛ بیلان

مراجع

خوشحال دستجردی، ج. و جوشنی، ع. 1391. برآورد مناسب‌ترین شیوه محاسبه بارش مؤثر برای کشت گندم پاییزه در حوزه دریاچه نمک. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک سال سوم، 9 و 10: 169-153.

داستین، ان. جی. 1362. باران مؤثر در زراعت آبی. ترجمه: اسماعیل مالک. مشهد، مرکز نشر دانشگاهی.

رحیمی، ج.، بذرافشان، ج. و خلیلی، ع. 1392 . مطالعة تطبیقی روش‌های برآورد بارش مؤثر در زراعت گندم دیم در اقلیم‌های مختلف ایران. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 45 (3): 31-46.

عزیزی، ق. 1379. برآورد بارش مؤثر در رابطه با کشت گندم دیم (مورد: دشت خرم‌آباد). پژوهش‌های جغرافیائی، 39: 133- 115.

کولائیان، ع. و غلامی سفیدکوهی، م. 1391. معرفی بهترین روش تعیین بارندگی مؤثر کشت برنج در شهرستان قائمشهر. سومین همایش ملی مدیریت جامع منابع آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.

مجرد، ف.، قمرنیا، ه. و نصیری، ش. 1384. برآورد بارش مؤثر و نیاز آبی برای کشت برنج در جلگه مازندران. پژوهش‌های جغرافیایی، 54: 76-59.

Adnan Sh. and Hayat Khan A. 2008. Effective rainfall for irrigated agriculture plains of Pakistan. Pakistan Journal of Meteorology, 6: 61-72.

Hages G.L. and Buell J.H. 1955. Trees also need water at the right time and place. Water and our forests.

Mohan S., Simhadrirao B. and Arumugam N. 1996. Comprative study of Effective rainfall estimation methods for lowland rice. Water Resources Management, 10: 35 - 44.

United States Department of Agriculture., National Engineering Handbook, Part 623. 1993. Irrigation Water Requirements,Chapter2.

Rahman M.M., Islam M.O. and Hasanuzzaman M. 2008. Study of effective rainfall for irrigated agriculture in South-Eastern part of Bangladesh. World Journal of Agricultural Science, 4(4): 453-457.