بازسازی دیدگاه معرفت شناختی میرزا مهدی اصفهانی (ره)

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 5، دوره 42، شماره 2 - شماره پیاپی 85، بهمن 1389، صفحه 118-168   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v42i2.11263

نویسندگان

جواد رقوی^* ؛ صادق آملی لاریجانی

چکیده

در این نوشتار دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی، به عنوان مؤسس مکتب تفکیک، دربارة مهمترین مسائل معرفت‌شناسی مانند چیستی شناخت، انواع شناخت، صدق و توجیه معرفت مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به این که معرفت‌شناسی در جهان اسلام دانشی مستقل به شمار نیامده است، بلکه اندیشمندان مسلمان آن را در ضمن مباحث فلسفی، کلامی و منطقی مطرح کرده‌اند، در این مقاله به نوعی دیدگاه میرزا مهدی از میان آرای الهیاتی ایشان بازسازی شده است. از خصوصیات میرزا مهدی، اظهار نظریه های خاص در مقابل آرای رایج در باب شناخت می باشد. از این روی دیدگاه ایشان در حوزه مباحث معرفت‌شناسی سزاوار واکاوی و نقد و بررسی جدی است. به این منظور سخنان ایشان در باب ماهیت علم، انواع علم، معنای صدق و ملاک تصدق گردآوری شده و بر اساس مباحث مطرح در معرفت شناسی مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

معرفت؛ معرفت‌شناسی؛ مکتب تفکیک؛ میرزا مهدی اصفهانی؛ معرفت بسیط و مرکب؛ معرفت فطری و ترکیبی

مراجع

- اصفهانی، میرزا مهدی؛ اعجاز کلام الله المجید، نسخه خطی ، محل نگهداری، دامغان، کتابخانه قمر بنی‌هاشم، شماره 199.

-اصفهانی، میرزا مهدی؛ تقریرات، تقریر شیخ محمود حلبی، نسخه خطی، کتابخانه آستان قدس رضوی، شماره عمومی 1241.

-اصفهانی، میرزا مهدی ؛  المواهب السنیة فی بیان المعاریض و التوریة، ضمیمه ابواب الهدی، مقدمه سید محمد باقر نجفی، چاپخانه سعید، 1364.

-اصفهانی، میرزا مهدی ؛ ابواب الهدی، تحقیق حسن جمشیدی، قم: مؤسسه بوستان کتاب، 1385.

اصفهانی، میرزا مهدی؛ اساس معارف القرآن، نسخه خطی، کتابخانه آستان قدس رضوی، شماره عمومی1093.

-اصفهانی، میرزا مهدی؛ الایات و الاخبار الراجعه الی العقل، نسخه خطی، دامغان، کتابخانه قمر بنی‌هاشم، شماره 195.

- اصفهانی، میرزا مهدی؛ متفرقات فی بیان وجه اعجاز القرآن، نسخه خطی، دامغان، کتابخانه قمر بنی‌هاشم، شماره 196.

-اصفهانی، میرزا مهدی؛ مصباح الهدی، مجموعه رسائل، نسخه خطی، کتابخانه آستان قدس رضوی، شماره عمومی 8466.

- ابن سینا؛ الاشارات و التنبیهات، شرح خواجه نصیرالدین طوسی،  قم: نشر بلاغة، 1375.

- ارشادی نیا، محمد رضا؛  نقد و بررسی نظریه تفکیک، قم: مؤسسه بوستان کتاب، 1382.

- الشفا؛ المنطق؛ برهان، تحقیق ابراهیم مدکور، ابوالعلا عفیفی، قم: منشورات مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی،  1404 ق.

- برون، کالین؛ فلسفه و ایمان مسیحی، ترجمه طاطه وس میکائیلییان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.

- پل موزر، مولدر وتروت؛ درآمدی موضوعی بر معرفت شناسی معاصر، ترجمه رحمت‌الله رضایی، قم، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، 1385.

- جمشیدی، حسن؛ سید جلال‌الدین آشتیانی و مکتب مشهد، نگاهی به مکتب تفکیک، گردآوری و تدوین واحد خردنامه همشهری، به کوشش سید باقر میر عبداللهی و علی پور محمدی، تهران: انتشارات همشهری،1384.

- حر العاملی؛ الفصول المهمة فی أصول الأئمة، تحقیق محمد بن محمد حسین قائینی، قم: مؤسسه معارف اسلامی امام رضا، 1418 ق.

- خوئی، ابوالقاسم؛ مصباح الاصول، تقریر محمد سرور واعظ حسینی، قم:  مکتبه داوری، 1417 ق.

- رشتی، سید کاظم؛ «مقامات العارفین»، مجمع الرسائل فارسی، چاپخانه سعادت کرمان.

- رقوی، جواد؛ «دیدگاه معرفت شناختی ویتگنشتاین»، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 24.

- ریشهری، محمد؛ میزان الحکمة، قم: دار الحدیث، 1375.

- سجادی، سید جعفر؛ فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1379.

- صدر المتالهین، محمد؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقیلة، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1419ق.

- صدرالمتالهین شیرازی و قطب‌الدین شیرازی؛ رسالتان فی التصور التصدیق، قم: مؤسسه اسماعلیلیان، 1416ق.

- قزوینی، شیخ مجتبی؛ بیان الفرقان، فی توحید القرآن، مشهد، 1370ق.

- ماونس، هاوارد؛ درآمدی بر رساله ویتگنشتاین، ترجمه سهراب علوی، تهران: انتشارات طرح نو، 1379.

- مجلسی، محمد باقر؛ بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء، 1403ق.

- مطهری، مرتضی؛ شرح مبسوط منظومه، تهران: انتشارات حکمت، 1404ق.

- معرفت، محمد‌هادی؛ «عقلانیت دینی»، گفت و گو با آیت الله معرفت، اندیشه حوزه، ویژه نامه مکتب تفکیک، شماره سوم، سال پنجم، آذر و دی 1378.

- نصیرالدین طوسی؛ اساس الاقتباس، تصحیح مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1367.

- نصیرالدین طوسی؛ نقد المحصل، بیروت: مکتبة دار التراث العربی.

- یزدی، عبدالله ‌بن شهاب‌الدین؛ حاشیه ملاعبدالله، تهران: انتشارات مکتبة الاسلامیة.

-  ایجی، عضدالدین؛ شرح المواقف، شارح سید شریف جرجانی، تصحیح محمد بدرالدین حلبی، قم: انتشارات شریف رضی، 1370.

 

- And, Jasper Hopkins Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0, London.

- Hajj Mohamad Legenhausen, The History of  Attempts to Prove the Existence of God.