تحلیلی برسازمان‌یابی فضایی سیستم شهرهای نواحی ساحلی جنوب ایران

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 5، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 14، تیر 1389   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v8i14.8998

نویسندگان

هاشم داداش پور^* ؛ Atoosa آفاق‌پور؛ مجتبی رفیعیان

چکیده

هدف مقاله‌ی حاضر آن است که با بررسی و تحلیل نحوه‌ی توزیع فضایی جمعیت در نظام شهرهای نواحی ساحلی جنوب ایران، روند تحوّلات آنها را در چهل سال گذشته با کاربرد الگو‌ها و تکنیک‌های رایج در این زمینه شناسایی کند. این پژوهش قصد اثبات ارتباط مستقیم بین مطلوبیّت شاخص‌های به کار رفته و نیروهای اقتصادی- اجتماعی را ندارد؛ بلکه کاربرد الگوهای رایج در زمینه‌ی تحلیل نظام سکونتگاهها در راستای توصیف و تحلیل شرایط و روند تغییرات شبکه ی شهری ساحل جنوب کشور، مورد توجه است. الگو‌های به کار رفته در این پژوهش مشتمل بر سه دسته شاخص‌های نخست شهری (شاخص نخست شهری جفرسون، شاخص دو شهر، شاخص چهار شهر کینزبرگ، شاخص چهار شهر مهتا و شاخص موماو و الوصابی)، شاخص‌های تمرکز (شاخص تمرکز هرفیندال، هندرسون، و شاخص تقوایی) و در پایان شاخص‌های توزیع متعادل (منحنی لورنز و ضریب جینی فضایی، ضریب آنتروپی، توزیع رتبه – اندازه و ضریب پارتو وروش کرنل) است. جامعه ی آماری مورد مطالعه، شامل شهرهای ساحلی استان های خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان است. نتایج به دست آمده این پژوهش نشان می‌دهد شاخص‌های نخست شهری و تمرکز هر دو در سال 1355 در بیشترین مقدار خود در مقایسه با هر زمان دیگری بوده اند. در مقابل، شاخص‌های تعادل در این سال بیانگر نامتوازن ترین وضعیّت اند. شاخص‌های نخست شهری از سال 1355 تا سال 1375 همواره رو به کاهش بوده، امّا در سال 1385 افزایش داشته اند. شاخص‌های تمرکز و تعادل به طور مشابه طیّ سال‌های 75-1365 نشان دهنده ی کاهش تمرکز و افزایش تعادل هستند، امّا در سال 1385با شدت بسیار کمتری در مقایسه با شاخص‌های نخست شهری از افزایش تمرکز و کاهش توزیع متوازن جمعیت در منطقه حکایت دارند، که نشان دهنده ی ظهور مجدّد قطبی شدن در منطقه است.
کلیدواژ‌ه‌ها: سازمان یابی فضایی، سیستم شهری، شهرهای نواحی ساحلی جنوب، نخست شهری، تمرکزشهری، تعادل فضایی.