تاریخ بیهق اثری ملخَّص

تاریخ و فرهنگ

مقاله 2، دوره 49، شماره 2 - شماره پیاپی 99، آذر 1396، صفحه 89-109   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhc.v49i2.72030

نویسنده

مرتضی دانشیار^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تاریخ بیهق اثری منحصربه فرد در تاریخ محلی ایران است که پژوهش‌های متعددی در معرفی و تصحیح آن نوشته شده است. با وجود این، تا به امروز موضوع وجود منقولاتی از تاریخ بیهق در منابع سده‌های بعد و نبود این مطالب در نسخ برجای مانده از این کتاب، مورد پژوهش قرار نگرفته است. پژوهش حاضر با استخراج منقولات صریح منابع از تاریخ بیهق، به صورت مستدل ملخص بودن این کتاب، میزان و موضوعات تلخیص شده و زمان تقریبی تلخیص را آشکار کرده است. افزون بر این، این پژوهش تحلیلی جدید از زمان نگارش این تألیف نیز ارائه می کند. این مقاله با هدف ارائه تصویری اجمالی از ماهیت هرمنوتیک و زبان دین به بررسی دیدگاه گادامر و هابرماس در باب این دو مبحث می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

تاریخ بیهق؛ علی بن زید بیهقی؛ علمای بیهقی؛ مجمع الآداب؛ معجم الادبا

مراجع

آقابزرگ طهرانی، طبقات أعلام الشیعه و هو النابس فی القرن الخامس، حققه علی‌نقی منزوی، بیروت: دارالکتب العربی 1391-1392ق/1971-1972م.

ابن بابویه قمی، ابوجعفر محمد بن علی (د. 381ق)؛ عیون اخبار الرضا، ترجمه حمید رضا مستفید- علی اکبر غفاری؛ تهران: صدوق، 1372.

ابن‌فوطی شیبانی، کمال‌الدین ابوالفضل عبدالرزاق بن احمد، مجمع الآداب فی معجم الالقاب، تحقیق محمدالکاظم، تهران: وزار فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1415ق/1374.

بارتولد، و. ولادیمیرویچ؛ ترکستان نامه، ترجمه کریم کشاوز؛ تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1352.

بهار، محمد تقی، سبک شناسی: تاریخ تطور نثر فارسی، تهران: چاپخانه خودکار، 1326-1321ش.

بیهقی، ابوالحسن علی بن زید، معروف به ابن فندق، تاریخ بیهق، تصحیح احمد بهمنیار، تهران: کتابفروشی فروغی، 1317.

همو؛ لباب الانساب والالقاب و الاعقاب، به کوشش سید مهدی رجائی، قم: مکتبه آیه‌الله مرعشی، 1410 ق.

جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، قم: انصاریان، 1385.

دانشیار، مرتضی و علی بیات،"منابع اطلاعات و تأملی در مفهوم منبع در آثار تاریخی مسلمانان، مطالعه موردی: تاریخ بیهق"، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام: پژوهشگاه تاریخ اسلام، (شماره 16، بهار 1392)، 83-100.

دانشیار، مرتضی و محمدعلی کاظم بیکی، "ملاحظاتی در باب تصحیحات تاریخ بیهق" ، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی (سال 46، ش1، بهار و تابستان 1392)، 35-21.

رضازاده لنگرودی،رضا، "تاریخ بیهق"، دانشنامه جهان اسلام، ج 6، ویراستار: غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی 1380.

رضوی، ابوالفضل، "جایگاه بیهق در تاریخ نگاری محلی، با تأکید بر رهیافت فرهنگی- اجتماعی ابن فندق"؛ دو فصل نامه پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران (س. اول، ش. 3، پائیز و زمستان 1392)، 1-14.

الزرکلی، خیرالدین (م 1396)؛ الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین؛ بیروت، دار العلم للملایین، ط الثامنة، 1989.

ساکت، سلمان، «پژوهشی در اشعار عربی مقدمه و خاتمه تاریخ بیهق»، پژوهش‌های ادب عرفانی، گوهر گویا، دوره 4، ۱۳۸۹)، صص ۱۲۵-۱۵۶. حضرتی، حسن ، "ابن فُندق و تاریخ‌شناسی "، دو فصلنامه پژوهش‌های علوم تاریخی(سال سوم، شماره 1، بهار و تابستان 1390)، 35-56.

سبکی، تاج‌الدین؛ طبقات الشافعه الکبری؛ به کوشش محمود محمد الطناحی و عبدالفتاح محمد الحلو؛ قاهره: عیسی البابی الحلبی، 1383 ق/1964 م.

شفیعی کدکنی، محمدرضا؛ "حماسه ای شیعی از قرن پنجم"؛ ضمیمه آینه میراث (سال 1389 ، شماره 20)

93 – 176.

صفدی، صلاح‌الدین خلیل بن ایبک؛ الوافی بالوفیات، حققه أحمد الأرناؤوط و ترکی مصطفی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420 ق/2000 م.

علی‌نامه، همراه با مقدمه محمدرضا شفیعی کدکنی و محمود امیدسالار، میراث مکتوب: تهران، 1388.

فصیح خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، به کوشش محمود فرخ، مشهد، 1339ـ 1341.

قنوات، عبدالرحیم؛ تاریخ نگاری محلی در ایران در دوره اسلامی تا سده هفتم هجری، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان سمت، تهران، 1393.

کلیم‌الله حسینی، سید قادر؛ مقدمه بر تاریخ بیهق، حیدرآباد، دایره‌المعارف عثمانیه، 1347ش/1968م.

موسوی بجنوردی، کاظم؛ "فهرست ابوالحسن بیهقی از آثار خویش"؛ مرزبان فرهنگ، جشن نامه محمود مرعشی نجفی، ج1، قم: نور مطاف، 1393.

هادی، یوسف، "بیهقی، ابوالحسن"، دایره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج 14، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، 1386.

همو؛ تعریب تاریخ بیهق اثر علی بن زید بیهقی؛ دمشق: دار اقرأ، 1425 ق.

یاقوت حموی، ابوعبدالله (د. 626)؛ معجم الادبا؛ مصر: وزاره المعارف العمومیه، بی تا.

همو؛ معجم البلدان، بیروت: دار صادر، ط الثانیة، 1995 م.

Barthold, W., “Baihaḳī”, Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936), Ed. M. Th. Houtsma, T.W. Arnold, R. Basset, R. Hartmann. Leyden, Brill, 1913.

Meisami, J.S., Persian historiography: to end of the twelfth century, Edinburgh: Edinburgh University press, 1999.

Pourshariati, Parvaneh, "Local Historiography in Early Medieval Iran and the Tarikh-i Bayhaq" Iranian Studies, volume 33, number 1 -2, Winter/Spring 2000.