بررسی تأثیر سناریوهای ساختار فضایی شهر بر آلودگی هوا (نمونه مورد مطالعه: شهر تهران)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 13، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8، شهریور 1397، صفحه 261-280   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v5i1.73356

نویسندگان

مصطفی قدمی^{* 1}؛ هادی عبداله وند²

¹دانشگاه مازندران

²دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

ساختار فضایی شهرها به شکلی عمیق با الگوی سفرهای درون شهری به منظور دسترسی به محل کار، سکونت، تفریح و امور روزمره در ارتباط است. این پیوند ناگسستنی به نوبه خود تحت تأثیر کیفیت و شیوه های مختلف سفر می تواند بر کیفیت محیطی شهرها و از آن جمله کیفیت هوا، تأثیر مستقیم برجای بگذارد. از این رو تأثیر ساختار فضایی شهر بر کیفیت هوای شهری تحت تأثیر الگوی های سفر قابل تحلیل و پیش بینی است. این تحقیقی است توصیفی-تحلیلی مبتنی بر اطلاعات ثانوبه و طی آن ابتدا ساختار فضایی شهر تهران توسط ضریب آنتروپی شانون و ضریب موران بر اساس آمار بلوک های جمعیتی و جِرم فعالیت های جاذب سفر  در سطح مناطق 22 گانه تهران تعیین گردید. در ادامه به بررسی وضعیت آلودگی هوای شهر در وضع موجود پرداخته شد. در مرحله بعدی با استفاده از مدل سازی سناریو، تأثیر ساختارهای فضایی مختلف شهری بر آلوگی هوای تهران مورد سنجش قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که ساختار فضایی بی مرکز یا پراکنده تأثیری معنی‌دار بر افزایش میزان آلودگی هوای تهران دارد.

کلیدواژه‌ها

ساختار فضایی شهر؛ آلودگی هوا؛ سناریوسازی؛ تهران

مراجع

1. خالقی، ح. (1375)، طرح بررسی منابع آلوده کننده هوای اصفهان، تعیین استانداردهای خروجی از منابع آلودگی هوای تهران، اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان.

2. رهنما، م.، عباس زاده، غ. (1387)، اصول، مبانی و مدل های سنجش فرم کالبدی شهر، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.چاپ اول.

3. سازمان حمل ونقل و ترافیک شهرداری تهران (1389)، طرح جامع حمل ونقل شهر تهران.

4. شکری فیروجاه، پ. (1390)، تأثیر پراکنش فضایی کاربریهای شهری تبریز بر آلودگی هوا، دوفصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهری، دوره 2، شماره 3، صص.82-78.

5. ضرابی، ا.، محمدی،ج.، عبدالهی،ع. (1389)، بررسی و ارزیابی منابع ثابت و متحرک در آلودگی هوای شهر ، مطالعه موردی اصفهان، مجله پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران، دوره جدید، شماره 26، صص 151-164

6. قدمی،م.، محمدی،س.، و غلامیان، ط. (1391)، بررسی نقش ساختار فضایی شهر در تمایل شهروندان به شیوه سفر شخص،مطالعه موردی شهر بابلسر؛ مجله پژوهش وبرنامه ریزی شهری، دوره 3، شماره 9، صص. 94-77.

7. قدمی،م.،یوسفیان،پ.(1393)، تحلیلی بر تغییرات ساختار فضایی شهر اصفهان با گریزی بر آلودگی هوا، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، دوره 2، شماره 8 ، صفحه 63-86

8. مرکز آمار ایران، سرشماری نفوس و مسکن شهر تهران، (1375) .

9. مرکز آمار ایران، سرشماری نفوس و مسکن شهر تهران، (1385) .

10. مرکزتحقیقات معماری و شهرسازی ایران، (1375)، طرح مجموعه شهری تهران، وزارت مسکن و شهرسازی.

11. ویلیامز، ک.، برتون،ا.، جنکنر،م. (1383)، دستیابی به شکل پایدار شهری؛ شکل پایداری و حمل و نقل، ترجمه واراز مرادی مسیحی، جلد اول، چاپ اول، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران.

12. Bardhan, R., Kurisu, K., & Hanaki, K. (2015). Does compact urban forms relate to good quality of life in high density cities of India? Case of Kolkata. Cities, 48, 55-65.

13. Bento, A. M., Cropper, M. L., Mobarak, A. M., & Vinha, K. (2005). The effects of urban spatial structure on travel demand in the United States. The Review of Economics and Statistics, 87(3), 466-478.

14. Bertaud, A. (2003). Tehran spatial structure: Constraints and opportunities for future development Retrieved from http://alain-bertaud.com images/ AB_ Teheran_ report_ final_3 .pdf

15. Bertaud, A., & Malpezzi, S. (2003). The spatial distribution of population in 48 world cities: Implications for economies in transition Retrieved from https:// www2. lawrence. edu/fast/finklerm/ Complete% 20Spatial% 20Distribution% 20of%20 Population% 20in%20 50%20 World%20 Ci.pdf:

16. Branscomb, L. M. (2006). Sustainable cities: Safety and security. Technology in Society, 28(1), 225-234.

17. Burton, E. (2000). The compact city: Just or just compact? A preliminary analysis. Urban Studies, 37(11), 1969-2006.

18. Dai, F. C., Lee, C. F., & Zhang, X. H. (2001). GIS-based geo-environmental evaluation for urban land-use planning: A case study. Engineering Geology, 61(4), 257-271.

19. Edwards, B. (2002). Rough guide to sustainability. London, England: RIBA.

20. Ferguson, N., & Woods, L. (2010). Travel and mobility. In M. Jenks & C. Jones (Eds.), Dimensions of the sustainable city (Vol. 2, pp. 53–74). London, England: Springer.

21. Gainza, X., & Livert, F. (2013). Urban form and the environmental impact of commuting in a segregated City, Santiago de Chile. Environment and Planning B: Planning and Design, 40(3), 507-522. Garcia-Palomares, J. C. (2010). Urban sprawl and travel to work: The case of the metropolitan area of Madrid. Journal of Transport Geography, 18(2), 197-213.

22. Graedel, T. E., & Crutzen, P. J. (1993). Atmospheric change: An earth system perspective. New York, NY: W. H. Freeman and Company.

23. Jenks, M., & Jones, C. (2010). Dimensions of the sustainable city. London, England: Springer.

24. Kørnøv, L. (2009). Strategic environmental assessment as catalyst of healthier spatial planning: The Danish guidance and practice. Environmental Impact Assessment Review, 29(1), 60-65.

25. Madanipour, A. (2006). Urban planning and development in Tehran. Cities, 23(6), 433-438.

26. Milder, J. (2012). Sustainable urban form. In E. V. Bueren, H. V. Bohemen, L. Itard, & H. Visscher (Eds.), Sustainable urban environments: An ecosystem approach (pp. 263–284). London, England: Springer.

27. Muñiz, I., & Galindo, A. (2005). Urban form and the ecological footprint of commuting: The case of Barcelona. Ecological Economics, 55(4), 499-514.

28. Newman, P., & Kenworthy, J. (1999). Sustainability and cities: Overcoming automobile dependence. London, England: Island Press.

29. OECD (Organization for Economic Co-operation and Development). (2012). Compact city policies: A comparative assessment. East Jerusalem, Israel: OECD.

30. Rodrigue, J.-P., Comtois, C., & Slack, B. (2009). The geography of transport systems. London, England: Routledge.

31. United Nations Human Settlements Programme. (2009). Planning sustainable cities: Global report on human settlements. London, England: Earthscan/UNHabitat.

32. Zebardast, E. (2006). Marginalization of the urban poor and the expansion of the spontaneous settlements on the Tehran metropolitan fringe. Cities, 23(6), 439-454.