اصلاحیه قانون ارث زوجه در آیینه فقه

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 1، دوره 44، شماره 4 - شماره پیاپی 91، بهمن 1391، صفحه 9-28   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.9081

نویسنده

عبدالحسین رضائی راد^*

استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

در این مقاله بخشی از اصلاحیۀ قانون مدنی ایران که در بهمن ماه 1387 شمسی به تصویب رسیده است، یعنی اصلاحیۀ ماده 946 که مطابق آن تغییر مهمی در نحوۀ ارث بری زوجه از همسر خود صورت گرفته است و قانون مدنی از نظر مشهور فقهای شیعه فاصله گرفته و به نظر فقهای اهل سنت و نظرهای نادر و متروک بعضی از فقهای متقدم شیعه نزدیک شده است، از دیدگاه فقهی مورد تحلیل قرار می‌گیرد و با هدف ارتقای میزان مشروعیت قوانین موضوعه در ضمن حفظ پویایی و واقع گرایی قوانین موجود، میزان تطبیق اصلاحیۀ مذکور با موازین فقهی و دلایلی که می‌تواند تضعیف کننده یا مؤید آن باشد مورد بررسی قرار می‌گیرد تا با این گونه مباحث، زمینۀ ضابطه‌مندتر شدن تغییر قوانین و نزدیکی هر چه بیشتر قوانین با موازین اسلامی در آینده و تحقق مهم‌ترین آرمان انقلاب اسلامی یعنی اسلامی شدن حکومت و جامعه و مهم‌ترین اصل قانون اساسی یعنی اصل چهارم فراهم آید.

کلیدواژه‌ها

زن؛ ارث؛ زوجه؛ اموال منقول؛ عرصه؛ اعیان؛ اصلاحی؛ ماده 946؛ قانون مدنی ایران

مراجع

قرآن کریم.

آبی، زین الدین حسن بن ابی طالب، (م.69 ق) معروف به فاضل آبی، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع. قم، مؤسسه النشر الاسلامی،1411 ق.

آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الأصول، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، 1409 ق.

ابن ادریس، محمّد بن احمد، السّرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم، 1410 ق.

ابن البراج، عبدالعزیز، (م 481 ق)، المهذب، قم، جامعه مدرسین، 1406 ق.

ابن منظور، محمّد بن مکرم، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزة، 1405 ق.

ابن عقیل، بهاء الدین عبدالله ابن عقیل (م 769 ق)، شرح ابن عقیل، الطبعه الثانیه، بی تا، بی جا.

اخوان بی طرف، نیره، (نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی و عضو فراکسیون زنان مجلس)، سایت تابناک به نشانی http://wwwtabnak.ir تاریخ 21/9/1387 کد خبر 28774.

آل بحر العلوم، محمد بن محمد تقی، بلغة الفقیه، تهران، مکتب الصادق (ع)، 1403 ق.

بروجردی، حسین، (م 1383 ق)، حاشیة علی کفایة الاصول، الطبعه الاولی، قم، موسسه انصاری،1412 ق.

حرّ عاملی، محمّد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی 1391 ق.

حسن بن زین الدین ابن الشهید ثانی، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، بی‌تا

حسین زاده، محبوبه، روزنامه اعتماد، 26/9/1386.

حسینی عاملی، محمد جواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، موسسه النشر الاسلامی قم 1419 ق.

حکیم، محمد سعید، المحکم فی اصول الفقه، الطبعة الاولی، موسسه المنار، 1414 ق.

خامنه‌ای، سید علی، رهبر معظم انقلاب اسلامی، سایت Bestr2me 20/12/1387

زاخری، زین العابدین، ارث زن از دارائی شوهر، تبریز، چاپ نشر نیما، 1352.

زبیدی، محمد مرتضی، (م 1205 ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، مکتبة الحیاة، 1414 ق.

سلار بن عبد العزیز، ابی یعلی حمزه، (م 448 ق)، المراسم العلویة فی الاحکام النبویة، تحقیق السید محسن الحسینی الامینی، بی تا، بی جا.

سیدمرتضی عَلَم الهدی، سید مرتضی علی بن حسین (م 436 ق) الانتصار فی انفرادات الامامیة، قم، موسسه نشر اسلامی، الطبعة الاولی، 1415 ق.

______، جوابات المسائل نسخه التبانیات، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه 1427 ق 2004 م 1383 ش.

______، الذریعة الی اصول الشریعة، تصحیح دکتر ابوالقاسم گرجی، چاپ دانشگاه تهران، 1346 ش

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، (م 966 ق)، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، چاپ سنگی، بی جا، بی نا، بی تا.

______، رسالة فی میراث الزوجة، از مجموعه رسالات دهگانه شهید ثانی، (بی جا) چاپ 1313 ق

شریعت اصفهانی، فتح الله بن محمد جواد (1266-1339 ق)، صیانه الابانه، نسخه خطی موزه و کتابخانه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (بی تا) شناسه oai:ical.ir/44423 

شیخ بهائی، محمد بن حسین، (م 1031 ق)، الحبل المتین فی احکام الدین، قم، منشورات مکتبة بصیرتی، چاپ سنگی،1398 ق.

صانعی، یوسف، (معاصر) پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله صانعی، 24/9/86 به نشانی:

http://www.saanei.org/page:php

طوسی، محمد بن حسن، (م 470 ق)، الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار، الطبعة الرابعة، قم، دار الکتب الاسلامیه، 1363.

______، التبیان فی تفسیر القرآن، النجف الاشرف، المطبعة الاعلام الاسلامی، الطبعة الاولی، 1409 ق.

______، الخلاف، الطبعة الاولی، قم، موسسه نشر اسلامی،1417 ق.

______، العدة فی اصول الفقه، الطبعة الاولی، موسسه آل البیت والنشر، قم، 1417 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، (م 726 ق)، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسه نشر اسلامی، الطبعة الاولی، 1412 ق.

غزالی، محمد بن محمد، (م 505 ق) المستصفی فی علم الاصول، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417 ق.

محقق حلی، جعفر بن حسن، (م 676 ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، بیروت، دار الاضواء، الطبعة الثانیة، 1403 ق/ 1983 م.

______، المختصر النافع فی فقه الامامیة، قم، الدراسات الاسلامیه فی مؤسسه البعثه، الطبعه الثالثه، 1410 ق.

مغربی، نعمان بن محمد، (م 363 ق) دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام من اهل بیت رسول الله، تحقیق آصف بن اصغر فیض، قاهره، دار المعارف، 1383 ق.

میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسین، (م 1231 ق)، قوانین الأصول، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، چاپ سنگی.

لاهوتی، مهدی بن مصطفی الحسینی التفرشی، بدائع الاحکام فی فقه الاسلام، تهران، کتابخانه شرافت، چاپ سنگی موجود در کتابخانه وموزه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

لویس معلوف، المنجد فی اللغة والاعلام، بیروت، دار المشرق المطبعه الکاثولیکیه، چاپ بیستم،1986 م.

مدرسی طباطبائی، حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، 1368.

مشکینی، میرزا علی، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، قم، نشر الهادی، الطبعة الخامسة،1413 ق.

مظفر، محمد رضا، (م 1488 ق)، اصول الفقه، الطبعة الرابعة، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1370.

منتظری، حسین علی، توضیح المسائل، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1362.

مهر پور، حسین، میراث زوجه در حقوق اسلام و ایران، تهران، انتشارات اطلاعات، 1376 ش.

نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1367.

نراقی، احمد بن محمد مهدی، (م 1245 ق)، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، الطبعة الاولی، 1415 ق.