کاربست نظریۀ موازنۀ قوا در تبیین دلایل ناکامی انقلاب مشروطه با برجسته سازی نقش روسیه

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

مقاله 2، دوره 2، شماره 4، بهمن 1393، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقالات

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jipr.v2i4.44302

نویسندگان

حمید احمدی؛ ملیحه خوش‌بین^*

دانشگاه تهران

چکیده

این مقاله در پی ریشه یابی علت ناکامی مشروطه‌خواهان در دست‌یابی به آرمان ها و برنامه های دولت مشروطه است. انقلاب مشروطه پس از پیروزی، گرفتار ناملایمت‌هایی شده و در رسیدن به اهداف خود ناکام ماند. در این دوره، ایران در نظام بین-الملل ادغام شده بود؛ بنابراین فهم تحولات داخلی آن بدون درک تحولات نظام بین الملل اگر غیر ممکن نباشد، کاری دشوار خواهد بود. به این ترتیب با نگاهی به وضعیت نظام بین الملل در آن مقطع تاریخی به تبیین تحولات انقلاب مشروطه می پردازیم. در این پژوهش در چهارچوب نظریۀ موازنۀ قدرت، با تکیه بر تحولات‌های ساختاری در نظام بین الملل، رویدادهای پس از انقلاب را تا زمان جنگ جهانی اول و شکست دولت مشروطه بررسی می کنیم. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسشی است که چرا انقلاب مشروطه با وجود تلاش های بسیار، چندی پس از پیروزی زود هنگام خویش ناکام ماند؟ در پاسخ به پرسش فوق می توان این فرضیه را ارائه داد: از آنجا که اهداف انقلاب مشروطه ایران با سیاست ها و منافع روسیه و متحد آن، انگلستان، در تضاد بود، این دو قدرت با همکاری یکدیگر و کارشکنی های خود بر سر راه مشروطه‌خواهان سبب ناکامی آن شدند.

کلیدواژه‌ها

موازنۀقوا؛ قرارداد 1907؛ ایران؛ روسیه؛ انگلیس

مراجع

احمدی، ح. (1388). نظام جهانی و انقلاب مشروطه ایران. مقاله ارائه شده به همایش ایران و سیاست جهانی در آغاز قرن بیستم. تهران: مؤسسه خانه کتاب، صص 315- 339.

افتخاری، س. غ. (1382). استخدام مورگان شوستر امریکایی و پیامدهای آن در ایران. فصلنامه تاریخ روابط خارجی، 17، صص 77- 104.

افشار یزدی، م. (1358). سیاست اروپا در ایران. تهران: بنیاد موقوفات دکتر افشار یزدی سپرده به دانشگاه تهران.

اعظام قدسی، ح. (1349). خاطرات من یا روشن شدن تاریخ صد ساله. جلد1. تهران: ابوریحان.

برچیل، ا و دیگران. (1391). نظریه‌های روابط بین الملل (ترجمه ح. مشیرزاده و ر. طالبی آرانی). تهران: میزان.

بشیری، ا.(1367). کتاب نارنجی، گزارش‌های سیاسی وزارت امور خارجه روسیه درباره انقلاب مشروطه ایران. تهران: نشر نو.

بهزادی، ح.(1367). اصول روابط بین‌الملل و سیاست خارجی. تهران: دهخدا.

تکمیل همایون، ن. (1385). اولتیماتوم روسیه بر ضد مجلس دوم مشروطیت ایران. حافظ، 32، صص 68- 73.

تنها تن ناصری، ا. (1384). سیاست انگلیس در قرارداد 1915 با روسیه درباره ایران. مسکویه، پیش شماره 1، صص 5- 35.

خدری زاده، ع. (1385). مورگان شوستر و اولتیماتوم روسیه. ماهنامه اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، 5(47)، صص 39- 45

دوئرتی، ج و گراف، ف.(1372). نظریه‌‌های متعارض در روابط بین‌الملل (ترجمه‌ ع. طیب و و. بزرگی) جلد1. تهران: قومس.

ذوقی، ا. (1367). تاریخ روابط سیاسی ایران با قدرت‌های بزرگ 1925-1900. تهران: پاژنگ.

زینویف، ا. (1362). انقلاب مشروطیت ایران: نظرات یک دیپلمات روس، حوادث ایران در سال‌های 1905 تا 1911. تهران: اقبال.

سعیدی، گ.(1384). انقلاب اول روسیه و عصر مشروطه، تحولات ایران و آسیای میانه. تهران: امیرکبیر.

سیف زاده، ح. (1383). اصول روابط بین الملل، تهران: میزان.

شمیم، ع. (1375). ایران در دوره سلطنت قاجار. تهران: مدبر.

شوستر، م. (1351). اختناق ایران (ترجمه ا. موسوی شوشتری). تهران: صفی علیشاه.

صفایی، ا. (1344). رهبران مشروطه. بی‌جا: انتشارات جاویدان علمی.

قوام، ع. (1382). اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل، تهران: سمت.

قاسمی، ا. (1352). اسناد محرمانه خفقان ایران. جلد2 . تهران: مرکز نشر سپهر.

کاظم زاده، ف. (1371). روس و انگلیس در ایران (1864-1914) (ترجمه م. امیری). تهران: آموزش انقلاب اسلامی.

کاووسی عراقی، م. (1373). ایران و جنگ جهانی دوم، پیمان اتحاد سه گانه. فصلنامه‌ سیاست خارجی، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 8(‌‌ 1 و 2).

کدی، ن. (1369). ریشه‌های انقلاب ایران (ترجمه ع.گواهی). تهران: نشر قلم.

گرانویل، ج. (1377). تاریخ جهان در قرن بیستم (ترجمه ج. شیرازی). تهران: پژوهش فروزان روز.

لیتل، ر. (1389). تحول در نظریه‌های موازنه قوا (ترجمه غ. چگنی زاده). تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.

محمود، م. (1367). تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس. جلد 7. تهران: اقبال.

محتشم نوری، ح. (1385).گذری بر تاریخ: روابط ایران با روسیه تا آغاز انقلاب مشروطیت. مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی. 233 -234، صص 42- 45.

ملائی توانی، ع. (1388). ایران و دولت ملی در جنگ جهانی اول. تهران: مطالعات تاریخ معاصر ایران.

ملک زاده، م. (1383). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. 7 جلد. تهران: سخن.

نائبیان، ج. (1373). روابط ایران با دول خارجی در دوان قاجاریه. انتشارات فردابه.

نقیب زاده، ا. (1381). تحولات روابط بین الملل (از کنگره وین تا امروز). تهران: قومس.

نوازنی، ب. (1386). نظام بین المللی و نقش تعیین کننده آن در انقلاب: مطالعه تطبیقی دو انقلاب استقلال ایالات متحده و انقلاب مشروطیت ایران. پژوهشنامه علوم سیاسی. 2(7)، صص 113-140.

هروی، ج. (1379فروردین و اردیبهشت). قرارداد 1907 و تقسیم ایران میان روس و انگلیس. مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی. 151-152، صص 68- 79.

هوشنگ مهدوی، ع.(1375). تاریخ روابط خارجی ایران: از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ دوم جهانی. تهران: امیر کبیر.

Shirazi, A. (2011). The Persian community in Germany. Available at: http://www.iranicaonline.org, (accessed on 2013, February 12).