بررسی مبانی مشروعیت شرط فاسخ در فقه شیعه

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 5، دوره 44، شماره 4 - شماره پیاپی 91، بهمن 1391، صفحه 87-107   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.6309

نویسنده

سید علی جبار گلباغی ماسوله^*

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان

چکیده

اندک درنگ در مندرجات قراردادهای منعقده بین اشخاص حقیقی و حقوقی، نمایان می‌سازد که امروزه، اندک اندک، شرط فاسخ، یکی از شروط قراردادها را به خود مختص می‌سازد. مشروعیت این نهاد تعلیق انحلال قهری قرارداد در فقه شیعه، مسئله‌ای است که موضوع پژوهش بنیادی‌ای را سامان می‌دهد که مقالۀ حاضر به روش توصیفی با اتکا به مطالعات کتابخانه‌ای در محدودۀ میراث مکتوب فقه شیعه به گزارش آن اهتمام دارد.
رصد دو دیدگاه موجود و تحلیل و بررسی دلایل هر یک از موافقان و مخالفان مشروعیت شرط فاسخ، با توجه به ادلۀ عام و خاص موجود، پذیرش مشروعیت شرط فاسخ را گریز ناپذیر می‌سازد؛ چنان که عدم کفایت سخنان مخالفان مشروعیت شرط فاسخ، خود مؤیدی بر این حقیقت است.

کلیدواژه‌ها

انحلال قرارداد؛ تعلیق انحلال قرارداد؛ شرط انفساخ؛ شرط فاسخ؛ مشروعیت شرط فاسخ

مراجع

آخوندخراسانی، محمدکاظم، حاشیـﺔ المکاسب، سیدمهدی شمس‌الدین، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1406 ق.

ابن براج طرابلسی، عبدالعزیز، جواهرالفقه، ‌ابراهیم بهادری، قم، موسسّـﺔ النشرالاسلامی، چاپ اول، 1411 ق.

ابن زهرﺓ حلبی، سیدحمزﺓ بن علی، غنیـﺔ النزوع ٳلی علمـﻲ الاصول و الفروع، تحقیق: ابراهیم بهادری، چاپ اول، موسسـﺔ الامام الصادق (ع)، قم، 1417 ق.

ابن‌ غضائری، احمدبن الحسین، الرجال، تحقق: سیدمحمدرضا حسینی‌ جلالی، قم، دارالحدیث، چاپ اول، 1422 ق.

اراکی، محمدعلی، الخیارات، قم، فـﻲ طریق الحق، چاپ اول، 1414 ق.

انصاری، مرتضی بن محمدامین، المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ اول، 1420 ق.

بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرﺓ فـﻲ احکام العترﺓ الطاهرﺓ، قم، موسسـﺔ النشر الاسلامی، چاپ اول، 1363.

حرعاملی، محمدبن الحسن، وسائل الشیعـﺔ الی تحصیل مسائل الشریعـﺔ،‌ تحقیق: عبدالرحیم ربّانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1382 ق.

حسینی روحانی، سید محمد صادق، فقه الصادق، قم، المطبعـﺔ العلمیه، چاپ اول، بی‌تا.

______،  منهاج الفقاهـﺔ، قم، بی‌نا، چاپ اول، 1418 ق.

حسینی عاملی، سید محمدجواد، مفتاح الکرامـﺔ فـﻲ شرح قواعد العلامـﺔ، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا.

خمینی، سید روح الله،  البیع، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1421 ق.

خوانساری، سیداحمد، جامع المدارک فـﻲ شرح المختصر النافع، علی اکبر غفاری، قم، موسسه اسماعیلیان، چاپ اول،  1405 ق.

خویی سیدابوالقاسم،‌ مصباح الفقاهـﺔ فـﻲ المعاملات، محمدعلی توحیدی، قم، ‌موسسه انصاریان، چاپ اول،1417 ق.

______،  معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواﺓ، قم، مرکز نشر آثار الشیعـﺔ، چاپ اول، 1410 ق.

سبحانی، جعفر، المختار فـﻲ احکام الخیار، قم، موسسـﺔ الامام الصادق (ع)، چاپ اول،1414 ق.

شهید ثانی، زین‌الدین بن‌علی،‌ مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، ‌قم، موسسـﺔ المعارف الاسلامیـﺔ، چاپ اول،‌ 1414 ق.

شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات، تهران، انتشارات مجد، چاپ ‌اول، 1381.

صدوق، ابوجعفر محمدبن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق: سیدحسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیـﺔ، چاپ اول،1410 ق.

______،  عیون اخبار الرضا (ع)، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، حمیدرضا مستفید، مهران، نشرصدوق، چاپ اول،1373.

طباطبائی سیدمحمد، المناهل، قم، موسسـﺔ آل البیت (ع)، چاپ اول، بی‌تا.

طباطبائی حائری، سیدعلی، ریاض المسائل فـﻲ بیان احکام الشرع بالدلائل، قم، ‌ موسسـﺔ النشرالاسلامی، چاپ اول، 1419 ق.

طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، حاشیـﺔ کتاب المکاسب، تحقیق: عباس آل سباع القطیفی، قم، دارالمصطفی (ص) لاحیاء التراث، چاپ اول،‌ 1423 ق.

طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن، اختیار معرفـﺔ الرجال، تحقیق: سیدحسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه مشهد، چاپ اول، 1348.

______، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعـﺔ، تحقیق: سیدحسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیـﺔ، چاپ اول، 1365.

______، رجال الطوسی، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، موسسـﺔ النشر الاسلامی، چاپ اول، 1415 ق.

عراقی، ضیاء الدین، شرح تبصرﺓ المتعلمین، تحقیق: محمدحسّون، ‌قم، موسسـﺔ النشر الاسلامی، چاپ اول، 1413 ق.

کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول،1376.

کلینی رازی، ابوجعفر محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، ‌دارالکتب الاسلامیـﺔ، چاپ اول، ‌1375.

مامقانی، عبدالله، نهایـﺔ المقال فـﻲ تکملـﺔ غایـﺔ الآمال، چاپ اول مطبعـﺔ المرتضویـﺔ، ‌نجف، 1345 ق.

مفید، محمد بن محمد، جوابات اهل الموصل فـﻲ العدد و الرویـﺔ، تحقیق: مهدی نجف، تهران، المؤتمر العالمـﻲ لالفیـﺔ الشیح المفید، چاپ اول، 1413 ق.

مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائدﺓ و البرهان فـﻲ شرح ارشاد الاذهان، تحقیق: مجتبی عراقی، علی پناه اشتهاردی، حسین یزدی، قم، موسسـﺔ النشر الاسلامی، چاپ اول، 1411 ق.

موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام فـﻲ بیان الحلال و الحرام، ‌نجف، دفتر مولف، چاپ اول، 1416 ق.

نائینی، محمدحسین، منیـﺔ الطالب فـﻲ شرح المکاسب، ‌موسی نجفی خوانساری، قم، موسسـﺔ النشرالاسلامی، چاپ اول، 1421 ق.

نجاشی، ابوالعباس احمدبن علی، اسماء مصنفی الشیعـﺔ المشتهر برجال النجاشی، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، موسسـﺔ النشر الاسلامی، چاپ اول، 1407 ق.

نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق: آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیـﺔ، چاپ اول، 1368 ق.

نراقی، احمدبن محمد مهدی، مستند الشیعـﺔ فـﻲ احکام الشریعـﺔ، قم، موسسـﺔ آل البیت (ع) لاحیاء التراث، چاپ اول، 1418 ق.

نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، موسسـﺔ آل البیت (ع) لاحیاء التراث، چاپ اول، 1407 ق.